Pınar YALÇIN BALÇIK, Seval SELVİ SARIGÜL, Murat KONCA

Sağlıkta Dönüşüm Programının Aşılama Oranlarına Etkisinin ARDL Yöntemi İle İncelenmesi

Bir ülkenin gelişmişlik düzeyinin belirlenmesinde; eğitim, ekonomik durum, doğuşta beklenen yaşam süresi gibi unsurların yanı sıra sağlık hizmetlerinin de önemli payı mevcuttur. Sağlıklı nesillerin bir sonraki kuşakta da devam ettirilmesi noktasında önemli rol oynayan çocuk sağlığı, sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi ve sürekliliğinin sağlanması noktasında hassasiyetle irdelenen bir konudur. Çocuk sağlığı konusunda önem arz eden konulardan biri olan aşı programlarının uygulanması, yürütülmesi, bu alanda yapılacak politikaların belirlenmesi, devletin yerine getirmesi gereken zorunlu görevlerinden biridir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye sağlık sisteminde köklü değişiklikler getiren Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın (SDP) ve sağlık personeli sayılarının aşılama oranları üzerine etkisini değerlendirmektir. Çalışmada,1990-2015 yılları arası Difteri-Boğmaca-Tetanoz (DaBT) aşısı oranları, OECD veri tabanında yer alan veriler ile değerlendirilmiştir. Araştırmanın bağımlı değişkeni aşılama, bağımsız değişkenleri ise SDP, 1.000 kişiye düşen hekim, hemşire ve ebe sayıları olarak belirlenmiştir. Veriler bir zaman serisi yöntemi olan ve değişkenler arasında uzun ve kısa dönemde herhangi bir ilişkinin olup olmadığını değerlendiren ARDL yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında analizler %95 güven düzeyinde Eviews 9 Programından yararlanılarak gerçekleştirilmiştir. Yapılan analiz sonucunda kısa dönemde hekim sayısının, uzun dönemde ise SDP’nin aşılama oranları üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin olduğu; hemşire ve ebe sayılarındaki artışın ise aşılama oranlarına herhangi bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir. Aşılama oranlarındaki artışın SDP’nin önemli bir bileşeni olan aile hekimliği uygulaması ile beraber gerçekleştiğini söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

ARDL, Sağlıkta Dönüşüm Projesi, Aşılama, Aile Hekimliği

Examining The Effects of Health Transformation Program on the Rates of Vaccination via ARDL Method

While determining the level of development for a country, besides some factors such as economy, education, estimated life duration in birth, health services have a significant role. Child health which has an important role on passing down healthy generation for future is an issue that is sensitively probed in terms of improving health services and sustaining these services. The application of vaccination programs which is one of the important topics on child health and determination of policies in this concept are some of the bounden duties of government. The aim of this study is to evaluate the effects of the Health Transformation Program (HTP) and number of health personnel on vaccination rates. In this study, the rates of vaccination on Diphtheria-Pertussis-Tetanus (DTP) for the period 1990-2015 were examined with the data given in OECD database. The dependent variable of this study was determined as the vaccination and, the independent variables of it were designed as HTP, doctor numbers per 1000 citizens, the numbers of nurses and midwives. The data was analyzed via ARDL approach which is a time series method and also a method that is examining whether there is a relationship between variables in terms of short and long term or not. Within the scope of this study, the analyses were conducted with the help of Eviews 9 Program in the level of 95% on reliability. As a result of the analyses, it was confirmed that there was a statistically meaningful effect of doctor numbers on vaccination rates in the short term and there was an effect of HTP on vaccination rates in the long term; additionally there was no meaningful effect of the increase on the numbers of nurses and midwives on the rates of vaccination. It is possible to say that the increase in vaccination rates is accompanied by a family medicine practice which is an important component of HTP.

Keywords:

ARDL, Health Transformation Project, Vaccination, Family Medicine,

PDF

___

Agheli, L. And Emamgholipour, S. (2015). Determinants of Life Expectancy at Birth in Iran: A modified Grossman Health Production Function. European Online Journal of Natural and Social Sciences 2015; www.european-science.com. Vol.4, No.2 pp. 427-437, ISSN 1805-3602.Akkavak, T. (2018). Türkiye’de Sağlık Sisteminin Gelişimi: Sağlıkta Dönüşüm Programı(2003-2011), Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, p. 35-37.Andre, FE, Booy, R, Bock, HL, et al. (2008). Vaccination Greatly Reduces Disease, Disability, Death and Inequity Worldwide. Bull World Health Organ; 86:140-146.Arısoy, ES, Çiftçi, E, Hacımustafaoğlu, M, Kara, A, Kuyucu, N, Somer, A, et al. (2015).ClinicalpracticalrecommendationsforTurkishnationalvaccinationscheduleforpreviouslyhealthychildren (NationalVaccination Schedule) and vaccines not included in the schedule. J Pediatr Inf; 9(1): 1-11. Ateş, M. (2016). Sağlık Sistemleri. 3. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. p.55-101.Başaran, B.B., Güler C, Soytutan İ, Aygün A, Özdemir TA, (Editörler) (2015). Sağlık İstatistikleri Yıllığı. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü; 2016.Birinci Basamak Sağlık Çalışanları İçin Aşı Rehberi, (2018), Türk Tabipler Birliği Yayınları, Nisan, ISBN 978-605-9665-28-5, Ankara.Black, RE, Cousens S, Johnson HL, et al. (2010). Global, Regional and National Causes of Child Mortality in 2008: A Systematic Analysis. Lancet; 375:1069-1087.Bodur, S. (2009). Toplumun 0-1 Yaş Çocuk Aşılamalarında Ulusal Takvime Uyum Durumu ve Zaman İçindeki Değişimi (1997-2007). Selçuk Tıp Dergisi.25(3):117–124.Çalış, S. (2017). Edirne İlinde Aile Hekimliği Uygulaması Öncesi ve Sonrası Bağışıklama Çalışmalarının Karşılaştırılması, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi.Çavuşoğlu, H. (2000) Çocuk Sağlığı Hemşireliği Cilt 1. 5. Baskı, Bizim Büro Basımevi Tesisleri, Ankara.Çevik, C. (2013). Manisa İline Ait Sağlık Düzeyi Göstergeleri: Yıllara Göre Sağlık Ocağı ve Aile Hekimliği Dönemlerinin Karşılaştırılması (2003-2012). Dokuz Eylül Üniversitesi.Granger, C.W.J. ve Newbold, P. (1974). “Spurious Regressions in Econometrics”, Journal of Econometrics, 2, p.117.Gujarati, D.N. (2009). Basic Econometrics. Tata McGraw-Hill Education, New Delhi.Gülcü, S ve Arslan, S. (2018). Çocuklarda Aşı Uygulamaları: Güncel Bir Gözden Geçirme. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi / DÜ Sağlık Bil Enst Derg. Journal of Duzce University Health Sciences Institute / J DU Health SciInst ISSN: 2146-443X; 8(1): 34-43.Hazama, Y. (2015). Health Reform and Service Satisfaction in the Poor: Turkey 2003–11, Turkish Studies, 16:1, 36-53, DOI: 10.1080/14683849.2015.1023193.https://www.saglik.gov.tr/ Ankara: Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi (2009), TR,11137/genisletilmis-bagisiklama-programigenelgesi-2009.html. Accessed in: 01.12.2018.Kizek, Ö., Türkkan A., Pala K. (2010). Performansa dayalı ek ödeme sisteminin bursa ilinde birinci basamak sağlık hizmetlerine etkisi. TAF PrevMed Bull;9(6):613–622.Murthy, V.N.R &Okunade, A.A. (2016). Determinants of U.S. Health Expenditure: Evidence From Autoregressive Distributed Lag (ARDL) Approach to Cointegration. Economic Modelling. Volume 59, p. 67-73. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2016.07.001.Narayan, P. K. ve R. Smyth (2005). “Trade Liberalization and Economic Growth in Fiji. An Empirical Assessment Using the ARDL Approach”, Journal of The Asia Pacific Economy, 10(1), 96-115.Nesanır, N., Erkman, N. (2010). Aile Hekimliği Uygulamasına Geçen İlk 11 İlin Sağlık Göstergeleri Üzerinden Bu Sürece Bir Bakış. TAF PrevMed Bull;9(5):493–504.Pesaran, M. Hashem, YongcheolShin, and Richard J. Smith. (2001). "Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships." Journal of applied econometrics 16(3): 289-326.Saida, Zaidi.,&Kais, Saidi. (2018). Environmental Pollution, Health Expenditure and Economic Growthand in the Sub-Saharan Africa Countries: Panel ARDL approach. Sustainable Cities and Society https://doi.org/10.1016/j.scs.2018.04.034.Türkiye İstatistik Kurumu. (2015). Çocuk ve Sağlık. İstatistiklerle Çocuk 2014. 1. baskı Ankara: http://www.tuik.gov.tr/HbPrint.do?id=18622, s.48–49. Accessed in: 01.12.2018.Töre, E.(2007). Düzce İlinde Aile Hekimliği Pilot Bölge Uygulaması Öncesi ve Sonrası Hizmet Sunum Niteliğindeki Farklılıkların ve Sağlık Göstergelerinin Karşılaştırılması. Aile Hekimliği Anabilim Dalı. Uzmanlık Tezi. T.C. Başkent Üniversitesi, Ankara.Üstü, Y., Uğurlu, M., Örnek, M., Sanisoğlu, SY.(2009). Evaluation of Health Care Services in Erzurum Health Region PriortoThe Application of Family Medicine Practice. Med J Trak Univ.(28):55–61. http://cms.galenos.com.tr/FileIssue/28/1156/article/55-61.pdf. Accessed in: 01.12.2018.WHO/UNICEF, (2014). Global Immunization Data, Available from: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/global_immunization_data.pdf?ua=1. Accessed in: 01.12.2018.WHO. (2016). Media Centre. Immunization Coverage. Factsheet [Updated: 2016 Sep; Cited: 2016 Nov 17]. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs378/en/. Accessed in: 01.12.2018.Wonca, EUROPE. (2002). World Family Doctors. Caring for People. http://www.woncaeurope.org/sites/default/files/documents/WONCA%20definition%20Turkish%20version.pdf, Accessed in: 10.11.2018.Yıldırım, H.H. (2013). Türkiye Sağlık Sistemi: Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Raporu, Sağlık-Sen Yayınları–21, Mattek Matbaacılık, Ankara.