Ahmed Midhat’ın Eserlerinde İktisadi Kavramların Yeri ve Önemi

Ahmed Midhat Efendi (1844-1912), on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısına damgasını vurmuş Osmanlı düşünürlerinden biridir. Osmanlı Devleti’nin çöküş ve dağılma sürecine tanık olan Ahmed Midhat Efendi, her aydın gibi bu durum karşısında yapılması gerekenler üzerinde kafa yormuş ve kendine göre birtakım çözüm yolları önermiştir. İktisat eğitimi almamasına karşın iktisadi meseleler üzerinde çok düşünmüş ve Ekonomi Politik ve Sevda-yı Sa’y ü Amel adlı eserlerinde doğrudan iktisat temelli görüş ve düşüncelerine yer vermiş ve bu eserlerinde himayecilik görüşünü ortaya koymuştur. Ahmed Midhat Efendi, yalnızca bu eserlerinde ve gazetelerde yayımladığı düşünce yazılarında değil, anı, gezi yazısı, roman ve hikâye gibi edebi türlerde de iktisadi görüşlerini ortaya koymuş, birçok hikâye ve romanının arka planında iktisadi meseleleri irdelemiştir. Kimi kez olayların akışı içinde doğrudan devreye girerek, kimi kez de kahramanların ağzından devletin kurtuluşu için alınması gereken mali ve ekonomik tedbirlerin neler olduğunu “himayecilik” kuramı doğrultusunda göstermeye çalışmıştır. Ahmed Midhat’ın böyle bir yolu seçmesinin nedeni, geniş halk kitlelerini temel mali ve ekonomik konularda bilgilendirmek, onlara yol göstermektir. Bu çalışmada, Ahmed Midhat Efendi’nin daha çok edebi eserlerindeki iktisadi kavramları ve bunların günlük yaşamda nasıl kullanılmaları ve algılandıkları gösterilmeye çalışılmıştır. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, iktisat ve edebiyat arasındaki ilişkinin Ahmed Midhat üzerinden saptanması yer almakta; ikinci bölümde ise Ahmed Midhat Efendi’nin hikâye ve romanlarında yer alan iktisadi kavramları ve bunların hikâye ve roman türüyle nasıl bütünleştirildiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ekonomi Politik, Osmanlı İmparatorluğu, On Dokuzuncu Yüzyıl, Ahmed Midhat Efendi

PDF

___

Ahmed Midhat [1299H.] (1882). Acaib-i Alem. İstanbul.
Ahmed Midhat [1301H.] (1883). Muhâberât ve Muhâverât (Muallim Naci ile). İstanbul.
Ahmed Midhat [1308H.] (1891). Müşahedat. İstanbul: Tercüman-ı Hakikat Matbaası.
Ahmed Midhat [1879] (2005). İktisat Metinleri (Ekonomi Politik ve Hallü’l-Ukad). (Hazırlayanlar: E.Erbay ve A.Tutku). Konya: Çizgi Kitabevi.
Ahmed Midhat [1879] (2019). Sevda-yı Sa’y ü Amel. (Hazırlayan:H. Kartal). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Enginün, İnci (2014). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Yeni Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Esen, Nüket (2014). Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat. İstanbul: İletişim Yayınları.
Georgeon, François (2006). Sultan Abdülhamid. (çev. A.Berktay). İstanbul: İletişim Yayınları.
Kılınçoğlu, Deniz T. (2017). ““İktisadi Düşünce Tarihi Kaynağı Olarak Edebiyat: Geç Osmanlı İmparatorluğu’ndan Üç Örnek”. (Editörler: Ç.Boz, K.Öğüt ve A.D.Bozkurt). İktisat ve Diğer Bilimler. İstanbul. İletişim Yayınları, s.231-266.
Mardin, Şerif (1985). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadi Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918)”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 3. İstanbul: İletişim Yayınları, ss.618-634. Okay, Orhan (2008). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat Efendi. İstanbul: Dergâh Yayınları. Tokgöz, Ahmet İhsan (2012). Matbuat Hatıralarım (1888-1914). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Tüzer, İbrahim (2014). Ahmet Mithat Anlatılarında Kimlik İnşası ve Modernizm. Ankara: Akçağ Yayınları.
Uğurcan, Sema (1987). “Ahmed Midhat Efendi’nin Hatıratı ile Romanları Arasındaki Münasebet”. Türklük Araştırmaları Dergisi. (2), ss.184-199.
Ülgen, Erol (1994). Ahmet Mithat Efendi’de Çalışma Fikri. İstanbul: Ahilik Araştırma ve Kültür Vakfı Yayınları.
Yazgıç, Kamil (1940). Ahmed Midhat Efendi, Hayatı ve Hatıraları. İstanbul: Tan Matbaası.