I. DÜNYA SAVAŞINDA KARADENİZ’DE BATIRILAN BİR KIZILHAÇ GEMİSİ: PORTUGAL

Bu çalışmanın amacı, I. Dünya Savaşında Karadeniz kıyı kesiminin bombardımanıyla başlayan, Rize’nin ele geçirildiği ve Trabzon’un ise işgal hazırlıklarının yapıldığı esnada, Karadeniz kıyı kesimindeki yaralı Rus askerlerini toplamak için görevlendirilen Portugal adlı Kızılhaç gemisinin bir Alman denizaltısı tarafından batırılmasını ele almaktır. Savaş öncesi dönemde Messageries Maritimes adlı şirkete yolcu ve posta vapuru olarak hizmet veren gemi, Osmanlı Devleti’nin Boğazı kapatmasıyla Karadeniz’de kaldı. Bu durum üzerine, şirket gemiyi Rus idaresine devretti. Kızılhaç hastane-gemisi olarak yeniden düzenlenen gemi Doğu Karadeniz kıyı şeridindeki Rus yaralılara yardım için görevlendirildi. 30 Mart 1916 tarihinde gemi, bir Alman denizaltısı tarafından batırıldı. Gemide bulunan çok sayıda insanın hayatını kaybetmesiyle uluslararası bir soruna dönüşen bu olay, gerek olay öncesi ve gerek olay sonrası mevcut şartlar ele alınarak incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Karadeniz, Portugal, Kızılhaç, Rize

DURING WORLD WAR I. A RUSSIAN HOSPITAL SHIP SUNK IN THE BLACK SEA: PORTUGAL

The purpose of this study is to analyse the hospital ship Portugal which was sunk during the World War I, the period beginning with the bombardment of the Black sea coast, the Russian occupation of Rize, and the attempt to occupy Trabzon. The ship, serving as a passenger and mail ferry on behalf of the company Messageries Maritimes in the pre-war period, remained in the Black Sea after the Ottoman State had closed the Straits. Consequently, the company donated the ship to the Russian government. The ship, redesigned as a hospital-ship, was assigned to help the wounded Russian soldiers in the coastal strip of the Eastern Black Sea coast. On March 30, 1916, the ship was sunk by a German submarine. This incident, considered an international problem due to the loss of many people on board, will be analysed taking the circumstances existing before and after the incident into account in this study.

Keywords:

Black Sea, Portugal, Red Cross, Rize,

PDF

___

1-Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) BOA, HR.SYS (Hariciye Siyasi) ----------, HR.SYS, 2180/1 ----------, HR.SYS, 2181/7 ----------, HR.SYS. 2419/33 ----------, HR.SYS, 2429/2
2-Süreli Yayınlar
Novoe Vremya, 01 Aprel 1916.
Rosskoe Slova, 12 Oktaybr 1916
The New York Times, 04 April 1916, 05 April 1916, 06 April 1916, 11 April 1916, 16 April 1916, 17 April 1916
3-Kitap ve Makaleler
APAK, Rahmi, Yetmişlik Bir Subayın Hatıraları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
ARSLAN-Zehra, USTA-Yeliz, “Rize’de, Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Rus Donanmasının Faaliyetleri ve Göçmenlerin Durumu (1915-1917)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Yıl 9, S: 17, Güz 2014, s. 71-84.
ATABEY, Figen, Karadeniz'de Türk Donanması (Birinci Dünya Harbi ve Millî Mücadele Dönemi), Ankara 2006,
AYDIN, Mahir, “Rusya’nın Çanakkale İntikamı ‘Karadeniz Bombardımanı’ ”, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, Giresun 2009, s. 571-576.
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Harbi I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 2013.
BAŞKAYA, Muzaffer, “İngiliz Basınına Göre Birinci Dünya Savaşı’nda Trabzon’da Rus İşgali”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Yıl 9, S: 17, Trabzon 2014, s. 85-100. Belaya Kniga. Voyne s Turstiey, Petrograd 1914.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Osmanlı İmparatorluğunun Siyasi ve Askeri Hazırlıkları ve Harbe Girişi, C: I, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1970.
ÇAKMAK, Fevzi, Büyük Harp’te Şark Cephesi Harekâtı, Yay. Haz. Ahmet Tetik, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2011.
GABAŞVİLİ, R., Rats Makhsavs, Tsignşi Dabruneba, Tbilisi 1992,
GİBSON, R.H. Maurice Prendergast, The German Submarine War 1914-1918, Periscope Publishing Ltd 2002.
GRANİER, Gerhard, “Pirat oder Kriegsmann? Die aktive Teilnahme von Handelsschiffen am Sheekrieg von 19014 bis 1918 und die Fälle der Kapitäne Fryatt und Blaikie”, Militaergeschichtliche Zeitschrift, 62, Potsdam 2003.
GRİGOROV, A.İ., Kniga Pamyati: Çernomorski Flot v Velikoy Voyne 1914-1918 godov, 2014.
Ilustração Portuguesa, 2.ª série, no 564, 11 de Dezembro de 1916.
Kratki Obzor Deyatelnosti Rossiskago Obşestva Krasnago Kresta Po Okazaniyu Pomoşi Ranenım i Bolnım Voinam na Teatrah Voinı s Avstro-Vengrieyu, Germanieyu , Turçiyu v 1914-1915 g.g., Petrograd 1916.
Kraus-Th.-Dönitz, Karl, Goeben ve Breslau’nun Deniz Seferleri, çev. Mustafa Haydar Cümbüş, Orient Yayınları, Ankara 2013.
MASLOVSKİİ, E.V., Voyna na Kavkazskom Fronte, 1914-1917 g., Paris 1933.
MİNASYAN, Nikolay Mihailoviç, Mejdunarodnıe Prestupleniya Tretego Reyha, Saratov 1977.
MİNTSLOV, S.R., Trapezunskaya Epopeya. Dnevnik, Kiev, Trapezund, Finlandiya, Berlin 1925.
Militärgeschichtliche Zeitschrift, Volume 62, Oldenbourg 2003. Niva, İllustrirovannıy Jurnal Literaturı i Sovremennoy Jizni, No: 14, Petrograd 1916.
ÖKSÜZ, Hikmet-USTA, Veysel, “I. Dünya Savaşı Sırasında Rus Donanmasının Trabzon ve Çevresini Bombalaması”, Türkiyat Mecmuası, 24, 2014, s. 25-51.
Posledni Dni “Portugal”, Gılavnavo Upravleniya Possiskavo Obşestva Krasnavo Kresta, Petrograd 1916.
SİMONEHKO-V.B., V.G., SERGOVENTEV-Abaşin A.A., ALEKSANDROV -A.S., “Gibel, Miloserdnıh Korabley, (K 100-Letiyu Tragedii na Çernom More)”, Morskaya Meditsina, Tom 2, No 2, 2016.
TAŞKIRAN, Cemallettin, “Çanakkale Savaşlarında İtilaf Devletlerinin Hasta ve Yaralılarımıza Saldırıları”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S: 1, Mart 2003, s. 103-113. The Hospital, Vol. 60 (1556), Londra 1916, s. 23.
The War on Hospital Ships: From the Narratives of Eye-witnesses, London 1917.
Vısoçayşe Uçrejdennaya Çrezvıçaynaya Sledstvennaya Kommisiya, Sankt Peterburg1916.