DOĞU KARADENİZ’DE ANTİK BİR YERLEŞİM: ARETİAS/KHALKERİTİS ADASI (GİRESUN ADASI)

Pontus Bölgesinin önemli yerleşimlerinden biri olan Giresun/Kerasous kentinin yaklaşık 1.6 km. açığında bulunan Giresun Adası, Doğu Karadeniz’de Antik Çağda ve Ortaçağda yerleşime sahne olmuş tek adadır. Antik kaynaklardan edindiğimiz bilgilere göre, ada Klasik Çağda Aretias, Roma İmparatorluk Döneminde ise Khalkeritis Adası olarak adlandırılmıştır. Yaklaşık 40.000 m² yüz ölçüme ve denizden 30 metre yüksekliğe sahip olan ada üzerinde yoğun olarak Ortaçağ’a tarihlenen kalıntılar bulunmaktadır. Adadaki ilk kazılar ise 2011 ve 2012 yıllarında gerçekleştirilmiştir. 2013 ve 2014 yıllarında kazılara ara verilmiş ve 2015 yılından itibaren Giresun Müze Müdürlüğü başkanlığında tekrar başlanmıştır. Bu süreç içerisinde yürütülen çalışmalarda birçok mimari yapı kalıntısı tespit edilmiş olmakla birlikte kazılar; Şapel ve Pitoslu Alan olmak üzere üç farklı bölgede sürdürülmüştür. Kazılar sonucu elde edilen seramik buluntuları, yüzeyde görülen yoğun Ortaçağ buluntularının aksine adanın tarihinin Klasik dönemlere kadar uzandığını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Karadeniz, Pontus, Giresun, Giresun Adası

A SETTLEMENT IN THE EAST BLACKSEA: ARETİAS/KHALKERİTİS ISLAND (GİRESUN ISLAND)

The Island of Giresun located approximately 1.6 km to the city of Giresun/Kerasous, one of the significant settlement centers of the Pontus region, is the only island in the Eastern Blacksea region that experienced settlement during the Ancient Era and the Middle Ages. According to the ancient sources, the island was called “Aretias” in the Classical Era, and the name “Khalkeritis” was used for the Island during the reign of Roman Empire. The island which covers an area of 40.000 m² and has an altitude of 24 m. above sea level, bears remains dating mainly to the Middle Ages. The first archeological excavations in the island was carried out in 2011 and 2012. After an interval in 2013 and 2014, the excavations were restarted by the Giresun Museum management in 2015. Since then, several remains of archtitectural structures have been detected, and the excavations have focused on three different sites; the Chapel and the site with Pitos. In contrast to ruins of the Middle Ages, the tile remains found in the excavations indicate that the history of the island date as far as back to the Classical periods.

Keywords:

Karadeniz, Pontus, Giresun, Giresun Adası,

PDF

___

ACAR, Emel, Giresun/Khalkeritis (Aretias) Adası Nekropolü ve İskeletlerin Paleoantropolojik Analizi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2015.
AHUNBAY, Zeynep, Mimar Sinan Yapılarında Kullanılan Yapım Teknikleri ve Malzeme, Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul 1988.
APOLLONIOS, Rhodios, Argonautica, Kullanılan Metin ve Çeviri; R.C. Seaton, The Argonautica, with an English Trans¬lation, Cambridge 1967.
ARSLAN, Murat, Ariannus’un Karadeniz Seyahati, Antik Kaynaklar Dizisi: 1, İstanbul 2005. ________, “Pontos’tan Karadeniz’e: Bir Adlandırmanın Ardındaki Önyargılar, Varsayımlar ve Gerçekler”, Olba XVI, 2006, s. 75-91. ASLAN- BÖHLENDORF, Beate, Glasierte Byzantinische Keramik aus Der Turkei, Ege Yayınları, İstanbul 2004. AYDIN, Mustafa, Giresun Kalesi (1764-1840), Karadeniz İncelemeleri Dergisi S: 12, 2012, s. 39-56. BAKLA, Erdinç, Tophane Lüleciliği, İstanbul 1993. BIJIŞKYAN, P. Minas, Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası 1817-1819, Çev. Hrand D. Andreasyan, İstanbul 1969. BRYER, Anthony-WINFIELD, David, The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, Washington 1985. BULFINCH, Thomas, Bulfinch Mitolojisi, Çev. E. Özer - B. Özcangiller, İstanbul 2011. CUINET, Vital, La Turquie d'Asie. Geographie Administrative, Statistique, Descriptive et Raisonné e de Chaque Province de l'Asie-Mineure, Paris 1890. ÇETİNKAYA, Haluk, “Roma ve Bizans İmparatorluklarında Ölüm Algısı ve Mezar Türleri”, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3, 2011, s. 18-38. DOĞER, Lale, “Late Byzantine and Ottoman Pottery From Nif-Olympus”, Recent Studies on the Archaeology of Anatolia, Ed. E. Laflı S. Patacı, Oxford 2015, s. 57-69. DOKSANALTI, Ertekin M.-ASLAN, Erdoğan-MİMİROĞLU, İ. Mete, “Giresun İli ve Giresun Adası Arkeolojik Yüzey Araştırmaları 2009”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2, Ankara 2010, s. 143-162. ____________, “Giresun İli ve Giresun Adası Arkeolojik Yüzey Araştırması, 2010”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 29.2, Ankara 2012, s. 117-147. ____________, “Giresun İli ve Giresun Adası Arkeolojik Yüzey Araştırması, 2011”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 30.2, Ankara 2012, s. 197-211. DOKSANALTI, Ertekin M.-KARAOĞLAN, İbrahim-ERDOĞAN, Ufuk, Giresun Aretias/Khalkeritis Adası 2011-2012 Kazıları Ön Raporu”, K. Levent Zoroğlu’na Armağan, Ed. M. Tekocak, İstanbul 2013, s. 175-190. DOKSANALTI, Ertekin M.-MİMİROĞLU, İ. Mete-GÜLEÇ, Hulusi, “Giresun (Aretias- Khalkeritis) Adası Kazısı Ön Rapor”, Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ 5, 2012, s. 163-184. FALLMERAYER, Jacop Philip, Doğu’dan Fragmanlar, Çev. H. Salihoğlu, Ankara 2002. GARDIN, Nanon-OLORENSCHAW, Robert, Larousse Semboller Sözlüğü, Çev. B. Akşit, İstanbul 2014. GRAVES, Robert, Yunan Mitleri, Çev. U. Akpur, İstanbul 2004. GRIMAL, Pierre, Mitoloji Sözlüğü-Yunan Roma, Çev. S. Tamgüç, İstanbul 1997. İLTAR, Gazanfer, 19. Yüzyıl Giresun Yapılarında Marsilya Tipi Kiremitler, Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi 13, 2015, s. 247-259. KABAAGAÇ, Sina-ALOVA, Erdal, Latince/Türkçe Sözlük, İstanbul 1995. KSENOPHON, Anabasis, Onbinlerin Dönüşü, Çev. T. Gökçel, İstanbul 1974. MERCANGÖZ, Zeynep-DOĞER, Lale, “Kuşadası, Kadıkalesi/Anaia Bizans Sırlı Seramikleri”, I. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı, Türkiye Arkeolosi’nde Seramik ve Arkeometrik Çalışmalar, 7-9 Mayıs, Ankara 2009, s. 83-101. ÖRENÇ, Ali Fuat, “Geçmişten Günümüze Giresun Adası”, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, 09- 11 Ekim 2008, C: 1, Ankara 2009, s. 40-54. PARMAN, Ebru, Ortaçağda Bizans Döneminde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri, Eskişehir 2002. PULLU, Selim, “Kimmer Kadınları Amazonlar”, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu 09- 11 Ekim 2008, C: 1, Ankara 2009, s. 55-66. SERDAR, Pınar, Likya ve Pamfilya Bölgeleri’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserlerinin Motif, Bezeme Tekniği ve Malzeme Değerlendirmesi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010. SPARKES, Brian A.-TALCOTT, Lucy, “Black and Plain Pottery of the 6th, 5th and 4th Centuries B.C”., The Athenian Agora, Vol. XII, New Jersey 1970. STRABON, Geographika, Antik Anadolu Coğrafyası, Çev. A. Pekman, İstanbul 1993. TEXIER, Charles, Küçük Asya, Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, Çev. A. Suat, Ankara 2002. TEMÜR, Akın, “Antik Çağdan Günümüze Amazonlar”, Samsun Sempozyumu, 13-16 Ekim 2011, Samsun 2012, s. 69-81. TEMÜR, Akın, “Amasya Yassıkaya Açık Hava Tapınım Alanı Üzerine Gözlemler”, The Journal of International Social Research, Vol: 7, S: 35, 2014, s. 432-440. TSETSKHLADZE, Gocha R., Karadeniz’in Tarih ve Arkeolojisi Üzerine, İstanbul 2005.