Mali, Ekonomik, Sosyal ve Siyasal Yönleriyle Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi

Kayıt dışı ekonomi, yasal ancak beyan edilmeyen, yasadışı olduğu için beyan edilmeyen ve enformel ve hane içinde üretimi gerçekleştirilen faaliyetlerden oluşur. Çalışmada kayıt dışı ekonomi oranının yüksek olduğu Türkiye’deki mali ve ekonomik sistemin, sosyal gelişmelerin ve siyasi süreçlerin kayıt dışı ekonomi üzerindeki etkileri ve neden olduğu sonuçlar irdelenmiştir. Vergiden seçim sistemine kadar toplumsal ve ekonomik birçok faktörden etkilenen ve bu faktörleri olumsuz etkileyen kayıt dışı ekonomi ile mücadelede bütünsel bir yaklaşım ortaya konulması gerektiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kayıt Dışı Ekonomi, Kayıt Dışı İstihdam, Vergi Kaçırma

Underground Economy in Turkey with its Financial, Economic, Social and Political Aspects

Underground economy is composed of certain activities, which are legal but not declared, not declared because of illegality, and informal and produced within the household. In this study, the effects of financial and economic system, social developments and political processes on underground economy in turkey, where the underground economy rates are high, and the results of them, were aimed to be addressed. As it is affected by social and economic factors such as tax and electoral system but also adversely affects these factors, it is understood that to put forward a holistic approach in the fight against the underground economy is needed.

Keywords:

Underground Economy, Informal Employment, Tax Evasion,

PDF

___

Adaman, F. ve Keyder, Ç. (2006). Türkiye’de büyükşehirlerin varoşlarında yoksulluk ve sosyal dışlanma, Avrupa Komisyonu Sosyal Dışlanma ile Mücadelede Mahalli Topluluk Eylem Programı 2002-2006 [Çevrim-içi: http://ec.europa.eu/employment_social/social_inclusion/docs/2006/study_turkey_tr.pdf], Erişim Tarihi: 01.09.2015.
Akalın, G. ve Kesikoğlu, F. (2007). Türkiye’de kayıt dışı ekonomi ve büyüme ilişkisi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 71-87.
Aktan, C.C. ve Savaşan, F. (2009). Kayıt dışı ekonomi ve etik. Yolsuzluğun Önlenmesi İçin Etik Projesi Akademik Araştırma Çalışması.
Aktürk, E. (2005). Türkiye’de kayıt dışı ekonomi: sebepleri ve çözüm önerileri. Ekev Akademi Dergisi, Yıl:9, Sayı:23, 285-300.
Bajada C. ve Schneider, F. (2005). Size, causes and consequences of the underground economy: an international perspective. Ashgate Publishing.
Bağırzade, E. (2012). Kayıt dışı ekonomi kavramına ortak yaklaşım sorunu: makroiktisat kapsamlı kavramsal analiz. Sosyoekonomi, 2012-2.
Bağırzade, E.R. (2015). Kayıt dışı sektörün ekonomideki rolü tartışmaları üzerine: bir literatür taraması. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Yıl:7 Sayı:14, Kış, 39-54.
Bridgman, B. vd. (2012). Accounting for household production in the national accounts, 1965–2010. [Available online at: https://www.bea.gov/scb/pdf/2012/05%20May/0512_household.pdf], Retrieved on 10.09.2015.
Benlikol, S. ve Akgür, M. (2002). Avrupa Birliği'nde kayıt dışı faaliyetlerin kontrolü ve denetimi, İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 2002-14.
Cingano, F. (2014). Trends in income inequality and its impact on economic growth. OECD Social, Employment and Migration Working Papers, No.163, OECD Publishing. [Available online at: http://dx.doi.org/10.1787/5jxrjncwxv6j-en], Retrieved on 03.09.2015.
Çetintaş, H. ve Vergil, H. (2003). Türkiye’de kayıt dışı ekonominin tahmini. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(1), 15-30.
ÇSGB, Asgari Ücretin Net Hesabı ve İşverene Maliyeti, [Çevrim-içi: http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/cgm.portal?page=asgari], Erişim Tarihi: 03.09.2015.
Demir, İ. C. ve Küçükilhan M. (2013). Vergi mükelleflerinin kayıt dışı ekonomi algısı: Türkiye üzerine ampirik bir çalışma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:9, Yıl:9, Sayı:1, 31-48.
Doğrul, G. (2008). 2001 krizi sonrasında Türkiye’de kentsel alanlarda kadınların işgücüne katılımının belirleyicileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 22 Aralık.
DPT (2001), Kayıt Dışı Ekonomi ÖİK, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
DPT (2007), Gelir Dağılımı ve Yoksullukla Mücadele ÖİK 2007-2013, Ankara.
DPT (2014), Vergi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Onuncu Kalkınma Planı, Ankara.
Eurostat (2014). Taxation trends in the European Union, [Available online at: http://ec.europa.eu/taxation_customs/resources/documents/taxation/gen_info/economic_analysis/tax_structures/2014/pr_92-2014_en.pdf], Retrieved on 03.09.2015.
Eurostat (2015). Total general government expenditure by function 2014, [Available online at: http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/File:Total_general_government_expenditure_by_function,_2014_(%25_of_GDP_%25_of_total_expenditure).png ], Retrieved on 23.06.2016.
Elgin, C. (2010). Political turnover, taxes and the shadow economy, [Available online at: http://www.econ.boun.edu.tr/public_html/RePEc/pdf/201008.pdf], Retrieved on 10.09.2015.
Elgin, C. (2012). Vergiler ve kayıt dışı ekonomi: bir değerlendirme ve Türkiye örneği. ODTÜ Gelişme Dergisi, 39(2), 237-258.
Erkuş, H. ve Karagöz K. (2009). Türkiye’de kayıt dışı ekonomi ve vergi kaybının tahmini. Maliye Dergisi, Sayı 156, Ocak-Haziran, 126-140.
Gelir İdaresi Başkanlığı, İller İtibariyle Genel Bütçe Vergi Gelirleri [Çevrim-içi: http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo_56.xls.htm], Erişim Tarihi: 10.09.2015.
Gündüz, U. (2008). The value of household production and its interactions with the market sector: the case of Turkey, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi: ITU, İstanbul.
İMO (2011). Türkiye’de konut sorunu ve konut ihtiyacı raporu, [Çevrim-içi: http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/9ca6617c167713d_ek.pdf], Erişim Tarihi: 01.10.2015.
Kalça, A. (1996). Kayıt dışı ekonominin bazı makro ekonomik değişkenler ve crowding out üzerindeki etkileri, Yayınlanmamış doktora tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi: Trabzon.
Kalça, A. ve Ekinci, A. (2008). Kayıt dışı ekonomi ve iktisadi dalgalanmalar ilişkisi: Türkiye (1968-2005). ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 211-228.
Karatay, Ö. (2009). Kayıt dışı ekonominin ülke ekonomisine etkileri ve toplumsal maliyeti, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Cumhuriyet Üniversitesi, Adana.
Kızılot, Ş. (2013). Neden 50 milyonluk seçmene karşı 1,7 milyon vergi mükellefi var? Hürriyet Gazetesi, 28 Ekim.
Kızılot, Ş. ve Çomaklı, E.Ş. (2004). Vergi kayıp ve kaçakları ve kayıt dışı ekonomi ilişkisi ve boyutlarının mevzuat açısından değerlendirilmesi. 19.Maliye Sempozyumu. 10-14 Mayıs Antalya.
Muhasebat Genel Müdürlüğü, Bütçe Gelir Tabloları, [Çevrim-içi: https://www.muhasebat.gov.tr/mgmportal/faces/khbDetay_yeni?birimDizini=Genel+B%C3%BCt%C3%A7e+%C4%B0statistikleri&_afrLoop=2761510773636400&tur=B%C3%BCt%C3%A7e+%C4%B0statistikleri&donusSayfa=index&_afrWindowMode=0&_adf.ctrl-state=53azkk6rl_99], Erişim Tarihi: 06.09.2015.
OECD (2002). Measuring the non-observed economy: a handbook, OECD Publications.
OECD (2013). Vergi idaresi 2013: OECD ve diğer gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere ait karşılaştırmalı bilgiler. OECD Yayınları.
OECD (2015). Revenue statistics 2015, [Çevrim-içi: http://www.oecd.org/ctp/tax-policy/table-2-total-tax-revenue--gdp-1965-2013.htm], Erişim Tarihi: 20.06.2016.
Oral, B.G., Fazlılar, T.A. ve Koç, Ö.E. (2015). Kayıt dışı ekonomiyi önlemeye yönelik bir öneri: vergi denetim üst kurulu. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Y.2015, C.20, S.2, s.119-149.
Önder, İ. (2001). Kayıt dışı ekonomi ve vergileme. İÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 23-24 (Ekim 2000-Mart 2001), 241-254.
Öztürk, İ. ve Ozansoy, A. (2011). Ücret gelirleri üzerindeki vergi yükünün analizi. Maliye Dergisi, Temmuz-Aralık, 161, 197-214.
Sağbaş, İ. ve Saruç, N.T. (2003). Vergi politikalarının seçmenlerin parti tercihi üzerindeki etkisi. Vergi Sorunları Dergisi.
Schaltegger, C.A. (2011). Handbook on the shadow economy, (Eds.). Schneider, F. Edward Elgar Publishing Limited.
Schneider, F. (2012). The shadow economy and work in the shadow: what do we (not) know? IZA Discussion Paper Series No. 6423.
Schneider, F. (2012). Size and development of the shadow economy of 31 European and 5 other OECD countries from 2003 to 2015: Different Developments. [Available online at: http://www.econ.jku.at/members/Schneider/files/publications/2015/ShadEcEurope31.pdf], Retrieved on 01.07.2016.
TÜİK (2013). Eğitim durumuna göre işgücü durumu. [Çevrim-içi: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1007], Erişim Tarihi: 20.09.2015.
TÜİK (2015). Mayıs işgücü istatistikleri. [Çevrim-içi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18640], Erişim Tarihi: 20.09.2015.
Ulusoy, A. (2008). Seçmen tercihleri ve mali bağlantı. Kent Akademisi. [Çevrim-içi: http://www.kentakademisi.com/secmen-tercihleri-ve-mali-baglanti/186/], Erişim Tarihi: 12.10.2015.
Us, V. (2004), Kayıt dışı ekonomi tahmini yöntem önerisi: Türkiye örneği. Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni 2004/17.
Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı. 2014 Faaliyet Raporu. [Çevrim-içi: http://www.vdk.gov.tr/File/?path=ROOT%2fDocuments%2fDosya%2fVDK+2014+Y%C4%B1l%C4%B1+Faaliyet+Raporu_1102.pdf], Erişim Tarihi: 10.09.2015.
Yılmaz, G.A. (2006). Kayıt dışı ekonomi ve çözüm yolları. İstanbul: İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası.
Yurdakul, F. (2008). Türkiye’de kayıt dışı ekonomi: bir model denemesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63-4, 205-221.