TRABZON’DA YOK OLAN DOKUMA SANATI: “KETAN”

Trabzon bezi olarak bilinen keten dokumalar eski dönemlerden beri Trabzon’un yakın ve uzak şehirlere ihraç ettiği başlıca dokumalar arasındaydı. Yazılı kaynaklarda Trabzon’dan Batum’a kadar olan Doğu Karadeniz sahil şeridinde yaşayan halkın MÖ 5. yüzyılda dahi dış ülkelere keten kumaş ihraç ettikleri, keten kumaş üretiminde yaygın ünlerinin olduğu bilinmektedir. Köylerde yetiştirilen, halkın önemli geçim kaynaklarından biri olan kendirden, şehirde keten bezi, ketan bezi veya yörede forotiko adıyla bilinen dokumalar yapılmış, bu dokumalar tüccarlar tarafından başka şehirlerde satışa sunulmuştur. Bu çalışmada basılı kaynaklardan elde edilen bilgiler doğrultusunda, geçmişte Trabzon’da yapılmış, halkın önemli bir geçim kaynağı olan ketan dokumacılığının tarihçesine yer verilmiş, Trabzon ve ilçelerinde yapılan saha çalışmasında ketan dokumacılığı konusunda günümüze ulaşmış iplik, dokuma tezgâhları, dokuma kumaşlar ve bu kumaşlardan yapılmış giysilere ulaşılmış, Trabzon’da ketan dokumacılığının Türk tekstil tarihindeki yeri ve ekonomik açıdan önemi ortaya konmuş, ketan dokumacılığının yörede yeniden bir geçim kaynağı olması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması için öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Ketan, ketan dokumacılığı

THE ART OF WEAVING DESTROYED IN TRABZON: “LINEN”

Linen fabrics, known as the Trabzon diapers, were among the major weavings that were exported to nearby and far cities since the ancient times. In the written sources, it is known that the people living in the Eastern Black Sea coast from Trabzon to Batumi exported their flax fabrics to foreign countries even in the 5th century BC, and they had widespread fame in the production of linen fabrics. Some of the important livelihoods of the people are grown in the villages, the linen cloth in the city, the ketan cloth, or known as forotiko weavings in the region. These textiles were sold by merchants in other cities. In this study, the history of ketan weaving, as an important source of livelihood of the people produced for long in Trabzon, was reviewed according to the documents and written historical accounts. With regard to the fieldwork carried out in Trabzon and its districts, the study reveals and draws on the present day ketan weaving, weaving looms, woven fabrics and clothing made of these fabrics, stressing the importance of ketan weaving in the history of Turkish textile in Trabzon and the economic importance of Ketan weaving. The study suggests that since Ketan weaving is a livelihood source in the region, certain measures should be taken to ensure its sustainability.

Keywords:

Linen (Ketan), linen weaving,

PDF

___

KAYNAKLAR
AKER, Mükerrem-Bostancıoğlu, Huriye, Genel Teknoloji, Güneş Matbaacılık, Ankara 1970.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C: 6, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1993.
AYGÜN, Necmettin, Karadeniz’den Osmanlı Ekonomisine Bakış, C: 1, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası, Ankara 2016.
EMİROĞLU, Kudret, Trabzon-Maçka Etimoloji Sözlüğü, Ankara 1989.
FALLMERAYER, Jakop Philip, “Doğu’dan Fragmanlar”, Çev. H. Salihoğlu, Ankara 2002.
DURGUN Necdet, “Anılarla Çaykara’da Yaşamak”, Geçmişte Geleceğe Çaykara Dernekpazarı, Tarih, Toplum, Kültür, Çaykara ve Dernekpazarı Kültür Yardımlaşma Cemiyeti Yayını, Aralık, İstanbul 2005, s. 325.
GÜRCÜM, Banu Hatice, Tekstil Malzeme Bilgisi, İstanbul 2010.
https://www.google.com.tr/search?q=keten+bitkisi nedir?
Geography of the Four Parts of the Worlds, Venice 1806’dan naklen, http://www.distancelear-ing.am/remembrances/historyofgurun/gurunorgurin.htm
İNAN, Kenan, Mahmiye-i Trabzon Mahallâtından Onyedinci Yüzyıl Ortalarında Trabzon’da Sosyal ve İktisadi Hayat, Trabzon Belediyesi, Trabzon 2013.
KAL’A, Ahmet, “İstanbul Ticaret Tarihi, İstanbul Ahkâm Defterleri, C: 1, İstanbul B. Belediyesi, İstanbul 1997, s. 125
KIRPIK, Cevdet,“1830 Numaralı Şeriye Siciline Göre Trabzon’da Ekonomik Hayat”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu Bildirileri 3-5 Mayıs 2001, Trabzon Valiliği, Trabzon 2002.
MANGUT, Mürüvvet- KARAHAN Nevin, Tekstil Lifleri, Başak Matbaacılık, Ankara 2007.
SÜMERKAN, Mustafa Reşat, Trabzon Yöresi Geleneksel El Sanatları, Trabzon Valiliği, Trabzon 1998.
TAŞDEMİR, Murat, “Karadeniz Bölgesinde Kendir-Keten Üretimi ve Kullanım Alanları (XV. Yüzyıl Sonu, XVII. Yüzyıl İlk Yarısı”, Türk Kültür İncelemeleri, S: 8, s. 1-24. TEKİNDAĞ, Şehâbeddin, “Trabzon”, İslâm Ansiklopedisi, C: XII/I, MEB Yayınları, İstanbul 1979, s. 455-477.
TEZCAN, Hülya, “Osmanlı Dokumacılığı” https://www.tarihtarih.com /
UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, “Osmanlı Tarihi”, C.4/2, s.581.
YAĞAN, Şahin Yüksel, “Türk El Dokumacılığı”, İş Bankası Yayınları, İstanbul 1978.
YILDIRIM, Ahmet, “Kültürümüzde Ketan Dokumacılığı”, Geçmişten Geleceğe Çaykara Dernekpazarı, Tarih, Toplum, Kültür, Çaykara ve Dernekpazarı Kültür Yardımlaşma Cemiyeti Yayını, İstanbul 2005.
Kaynak Kişiler 1.Sait Aydemir 2.Rahmi Aydın 3.Emine Aydın 4.Dursun Aydın 5.İzzet Aydın 6.Fatma Aydın 7.Ömer Aydın 8. Şükran Şahinler 9. Turan Şahinler 10. Raziye Yolsal 11. Muharrem Yolsal 12. Mustafa Karabela 13. Emine (Kayıkçı) Taşçı 14. Sevim Durgun 15.Fatma Aygün 16. Gülhan Yılmaz 17. Ayşe Kandil 18. Elif Bülbül 19. Emine Bilgin 20. Fatmanur Durmuş 21. Cevahir Lermioğlu 22. Saadet Usta