KİR BULIÇEV’İN TRABZON’DAN DÖNÜŞ ADLI BİLİM KURGU ROMANINDA TRABZON

Her şeyin çok hızlı dönüştüğü teknoloji çağında, bilimsel parçalarla düş gücünü aynı paydada buluşturan bilim kurgu romanları, insanların bilişsel ihtiyacını karşılayan didaktik bir kaynak olarak dikkat çeker. Bilim kurgu yazarları alternatif ya da olası gelecek hikâyeleriyle yaşanması muhtemel olan bir evren sunarak bilime kurtarıcı bir rol biçerler. Rus edebiyatında bilim kurgu romanlarının dikkat çeken temsilcilerinden biri, bilimin bu rolüne değinen, Oryantalist yazar Kir Bulıçev’dir. Oryantalist yazar gerek akademik gerekse edebi çalışmalarında yaratıcı rotasını genellikle doğuya çevirmiştir. Yazarın rotasını çevirdiği güzergâhlardan biri de tarihsel gelişim süreci içinde siyasi, sosyal, kültürel ve demografik dönüşümüyle dikkat çeken Trabzon’dur. Kir Bulıçev, Chronos Nehri (Река Хронос) adlı ünlü bilim kurgu üçlemesinin Trabzon’dan Dönüş (Возвращение из Трапезунда) adlı son romanında Trabzon’u kurgusuna taşımıştır. Çalışmada 20. yüzyılda yazılmış Trabzon’dan Dönüş adlı bu Rus bilim kurgu romanından hareketle 1917 yılında Trabzon’un içinde bulunduğu siyasi, sosyal, ekonomik ve demografik hava değerlendirilmiş, Trabzon’a yapılan arkeolojik gezinin oluşum koşulları ve amaçları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Rus Edebiyatı, Kir Bulıçev, Bilim kurgu, Trabzon’dan Dönüş, Trabzon Arkeolojik Keşif Gezisi

TRABZON IN THE SCIENCE FICTION NOVEL BY KIR BULYCHEV RETURN FROM TRABZON

In a rapidly developing technological age, science fiction novels become more popular since they appeal to readers’ minds and cognitive faculties by combining imagination and scientific elements. Science fiction authors play an inspiring role for science by providing it with stories that present alternative or probable future realities. One of the most interesting science fiction authors of Russian literature is an Orientalist Kir Bulychev who touches on this role of science. As an Orientalist historian, the author’s creative focus has been directed mainly to the East, be it in his academic or literary works. The author also sets a course for Trabzon which is significant for the political, social, cultural and demographic transformation undergone throughout its historical development. In Return from Trabzon (Возвращение из Трапезунда), the final installment of the famous Chronos River (Река Хронос) trilogy, Kir Bulychev brings Trabzon into his fiction. The study evaluates the political, social, economic and demographic atmosphere of Trabzon in 1917 and focuses on the circumstances and purposes of the formation of the archaeological trip to Trabzon, as derived from a 20th century Russian science fiction novel named Return from Trabzon.

Keywords:

Russian literature, Kir Bulychev, Science fiction, Return from Trabzon, the Trabzon Archaeological Discovery Trip,

PDF

___

AKARCA, Halit Dündar, “İşgal Döneminde Trabzon’da Rus Politikaları (1916-1918), Doğu Karadeniz’de Rus İşgali ve Muhacirlik, Ed. Veysel Usta, Serander Yayınevi, Trabzon 2016, ss. 133-144.
ALİYAZICIOĞLU İNAN, Zeynep, “Jakob Philipp Fallmerayer’in Trabzon İmparatorluğu Tarihi Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 22 (2017), ss. 209-226.
ARHİV OFF-LİNE İNTERV’YU S KİROM BULIÇEVIM, http://www.rusf.ru/kb/ int2.htm (Erişim Tarihi: Haziran 2019).
BAHTİN, Mihail, Freydizm, Formal’nıy metod v literaturovedenii, Marksizm i filosofiya yazıka. Stat’i, Labirint, Moskva 2000.
BAUER, Ye. A., İdeya “Moskva- tretiy Rim” v russkoy obşçestvennoy mısli kontsa XV- naçala XVII vv.: oteçestvennaya istoriografiya XX stoletiya:monografiya, İzd., Nijnevartovskogo gosudartvennogo gumanitarnogo universiteta, Nijnevartovsk 2011.
BIJIŞKYAN, P. Minas, Karadeniz Kıyıları Tarihi ve Coğrafyası (1817-1819), çev. H. D. Andreasyan, İstanbul Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1969.
BULIÇEV, Kir, Vozvraşçeniye iz Trapezunda, Eksmo, Moskva 2006.
ÇEKEM, Karun, Bilim kurgu Edebiyatında Araçsallık – Özgürlük Gerilimi: Makine/İnsan, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir 2018.
EASTMOND, Antony, “Trebizond İmparatorluğu”, Bizans’ın Öteki İmparatorluğu, Ed. Antony Eastmond, ANAMED, İstanbul 2016, s.31-58.
EMİR, Osman, “Trabzon’da Önemli Bir Kült Merkezi: Boztepe Nâm-I Diğer Mithra/Mithrion Dağı”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 21, Trabzon 2016, ss. 27-50.
FALLMERAYER, Jakop, Philipp, Trabzon İmparatorluğu Tarihi, Çev. A.C. Eren, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2011.
GELLER, Leonid, Vselennaya za predelom dogmı: razmışleniya o sovetskoy fantastike, Overseas Publications Interchange Ltd, London 1985.
GERNSBACK, Hugo, “A new short of magazine”, Amazing Stories, Vol. 1, No. 1, 1926, s. 3.
GERNSBACK, Hugo, “Fiction Versus Facts”, Amazing Stories, Vol. 1, No 4, 1926, ss. 291-292,
GLUŞÇENKO, Yevgeni “Naperegonki so vremenem”, Kir Bulıçev i yego druz’ya: memorial’nıy sbornik proizvedeniy Kira Bulıçeva i vospominaniy o nem yego druzey, sost. Kira Şosinskaya, Ye. Gluşçenko, Mihail Manakov, Lev Mints, Çelyabinskiy dom peçati, Çelyabinsk 2004, ss.103-134.
GUREVİÇ, Georgi, Besedı nauçnoy fantastike, Prosveşçeniye, Moskva 1991.
HAHANOV, H. Panaret’in Trabzon Tarihi, çev. E. Uzun, Ofset Matbaacılık, Trabzon 2004.
KARPOV, Sergey, Pavloviç, Trabzon İmparatorluğu Tarihi, çev. E. Uzun, Kültür Bilimleri Akademisi, İstanbul 2016.
KARAGÖZ, Melda, “Işın Çağı Çocukları”nın Bilim Kurgunun Temel Kavramları ve Çocuk/Gençlik Yazını Bağlamında İncelenmesi”, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(4), 2015, ss. 41-48.
KEÇİŞ, Murat, “Ortaçağ Trabzon’unda Aziz Eugenios Kültü”, I. Uluslarası Geçmişten Günümüze Trabzon’da Dini Hayat Sempozyumu, C: 2, Ed. Ş. Saylan – B. Saylan, Değişim Yayınları, İstanbul 2016, ss. 1243-1251.
KEFELİ, Yakov, Anılar (1916-1919), çev. Erdoğan Altınkaynak, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.
KESKİN, Serkan, Romanlarla Tarih Eğitimi ve Öğretimi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2008.
KOZMİNA, Yelena, “Fantastika naçala XX veka v janrovom osveşçenii”, Nauçnıy dialog, No: 6, 2017, ss. 148-157.
KUL, Ömer - KULÇINSKIY, Oles, “Kiev Metropolitliği’nin 1686 Yılında Moskova Patrikliği’ne Bağlanmasına Dair Yeni Kaynaklar ve Tarihi Çelişkiler Üzerine Bir Tetkik”, Türkiyat Mecmuası, c. 26/1, 2016, ss. 169-196.
LYAPUNOV, Boris “Fantastika i jizn’, (O nauçno-fantastiçeskom oçerke)”, Voprosı literaturı, № 12, 1959, s.50-66.
MANAKOV, Mihail, İstoriçeskaya dostovernost’ romanov Kira Bulıçeva iz tsikla “Reka Hronos”, İzvestiya vısşih uçebnıh zavedenii, no 3, 2013, ss.100-113.
MANAKOV, Mihail, Bibliografiya Kira Bulıçeva, Çelyabinsk 1999.
MİLLER, William, Son Trabzon İmparatorluğu, Çev. N. Süleymangil, Heyamola Yayınları, İstanbul 2007.
MİNTSLOV, Sergey, Trapezundskaya epopeya. Dnevnik, Berlin 1922.
ÖZEN, Hamiyet ve diğerleri, Trabzon Kent içi Kültür Varlıkları Envanteri, Trabzon Valiliği İl kültür Turizm Müdürlüğü Yayınları, Trabzon 2010.
ROSENQVİST, Jan Olof, The Hagiographic Dossier of St Eugenios of Trebizond in Codex Athous Dionysiou 154, A Critical Edition with Introduction, Translation, Commentary and Indexes, Uppsala 1996.
ROSENQVİST, Jan Olof,“Local Worshipers, Imperial Patrons: Pilgrimage to St. Eugenios of Trebizond”, Dumbarton Oaks Papers, 56, 2002, ss. 191-212.
SCHOLES, Robert, Structural Fabulation: An Essay on the Fiction of the Future, University of Notre Dame Press, Notre Dame, 1975, s.11.
SİNİTSINA, N.V., Tretiy Rim: İstoki i evolyutsiya russkoy srednevekovoy kontseptsii (XV- XVI vv), İzd., İNDRİK, Moskva 1998.
SOMER, Pelin Melisa, Mimarlık ve Bilim kurgu Edebiyatında Mekân Okumaları, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
STAROSTİN, N. Dmitri, “Trapezundskaya ekspeditsiya 1916-1917 gg.”, Noveyşaya istoriya Rossii, 2014, ss. 283-291.
Tayna vsevdonima: kak uçenıy İgor Mojeyko stal pisatelem Kirom Bulıçevım, https://www.eg.ru/culture/663183-tayna-psevdonima-kak-uchenyy-igor-mojeyko-stal-pisatelem-kirom-bulychevym-059780/ ((Erişim Tarihi: Mayıs 2019).
TELLİOĞLU, İbrahim, Trabzon Rum Devleti (1204-1461), Serander Yayınları, Trabzon 2009.
TSVETKOV, Yevgeni,“Nauçnaya fantastika i nauçnoye predvideniye”, Vestnik severnogo (arktiçeskogo) federal’nogo universiteta. Seriya: gumanitarnıye i sotsial’nıye nauki, No: 1, 2008, ss. 49-54.
Türkçe Sözlük: 1 A-J, Haz., İsmail Parlatır, Nevzat Gözaydın, Hamza Zülfikar, Belgin Tezcan Aksu, Seyfullah Türkmen, Yaşar Yılmaz, 9. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1998.
USTA, Veysel, “İşgal Yıllarında Trabzon’da Yapılan Çalışmalar ve Rusya’ya Götürülen Eserler”, Doğu Karadeniz’de Rus İşgali ve Muhacirlik, Ed. Veysel Usta, Serander Yayınevi, Trabzon 2016, ss. 109-132.
USPENSKİ, İ. Fyodor, Trabzon Tarihi (Kuruluşundan Fethine Kadar), çev. Enver Uzun, Eser Ofset Matbaacılık, Trabzon 2003.
ÜRE, Pınar, “Bizans Geçmişi, Rus Mevcudiyeti: Rus Arkeoloji Enstitüsünün Birinci Dünya Savaşı Sırasındaki Trabzon Keşif Gezisi”, Bizans’ın Öteki İmparatorluğu, (Ed. Antony Eastmond), ANAMED, İstanbul 2016, ss. 217-239. VASILIEV, A. A., “The Empire of Trebizond in History and Literature”, Byzantion, 15, 1941, ss. 316-377.
ZAHAROV, Anton, “İgor Mojeyko i Moskovskaya şkola vostokovedeniya”, Yugo-vostoçnaya aziya: aktual’nıye problemı razvitiya, tom 1,No: 1 (38), 2018, ss. 5-23.