OSMANLI’DA SÜRGÜN: TRABZON ÖRNEĞİ

Osmanlı Devleti kamu güvenliğini sağlamak amacıyla çeşitli tedbirler almıştır. Bunlardan birisi de sürgün yöntemidir. Bu yöntemin Trabzon’daki uygulaması üç şekilde incelenebilir. Birincisi, fetih sonrası buradaki gayrimüslim nüfusun bir kısmı başta İstanbul olmak üzere ülkenin değişik yerlerine gönderilirken, Orta Karadeniz bölgesinden buraya Türk nüfus sevk ve iskân edilmiştir. İkincisi, Birinci Dünya Savaşı döneminde, cephe ve cephe gerisinde kamu güvenliğini bozan ve bozacağı düşünülen kişiler başka yerlere gönderilmiştir. Üçüncüsü, 1461-1920 yılları arası yasalara aykırı davrananların sürgün cezasına çarptırılmasıdır. Bu makalede, bu durum belgelere dayalı olarak incelenecektir

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Sürgün, Trabzon, Göç

EXILE IN THE OTTOMAN EMPIRE: TRABZON CASE

The Ottoman Empire used “exile” as a means of punishment among the precautions to achieve public security. The imposition of this kind of restriction can be examined in three ways. Firstly, after the conquest a part of the non-Muslim population in Trabzon was sent to different parts of the country, especially Istanbul, while the Turkish population from the Central Black Sea region has been dispatched and settled in Trabzon. Secondly, during World War I, people who disrupt or are thought to disrupt public security across the locations at the frontal region or at the background were sent to other places. Thirdly, between 1461 and 1920, those who violated the law were banished. In this article, the issue of exile and banishment as a legal restriction was examined with reference to documents.

PDF

___

KAYNAKLAR
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri A.Amd; A.Dvn; A.Mkt; A.Mkt. Mhm; A.Mkt. Um; İ.Dh: İ.Hus; İ.Msm; Mvl; Y.Prk. Um.
Kaynak ve Referans Eserler
ACAR, Tuğba Akıllı, 3 Nolu Nefy ve Itlak Defterinin (s. 1- 100) Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2006.
ATABAŞ, Cemal, Trablusgarp Eyaletinde Merkezi İdarenin Tesisi ve Şeyh Guma İsyanı (1835-1858), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2017.
AYGÜN, Necmettin, 18. Yüzyılda Trabzon’da Ticaret, Trabzon 2005.
BAYTİMUR, Oğuz, Osmanlı Devletinde Hapis ve Sürgün Cezaları (1791- 1808), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Elazığ 2011.
ÇOBAN, Harun, 5 Numaralı Nefy ve Itlak Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2010, s. 310.
DAŞÇIOĞLU, Kemal, Osmanlı’da Sürgün (Osmanlı Devleti’nin Sürgün Siyaseti XVIII. Yüzyıl, İstanbul 2007.
DENİZ, Melek, 2 Numaralı Nefy ve Kısas Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2015.
ERDEN, Gülseren, 1890 Numaralı Trabzon Şeriye Siciline Göre Trabzon H. 1140- 1141 (1727- 1728), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2000, s. 146.
ERİM, Neşe, “Osmanlı İmparatorluğunda Kalebentlik Cezası ve Suçların Sınıflandırılması Üzerine Bir Deneme”, Osmanlı Araştırmaları, 4, İstanbul 1984, s.79-88.
GOLOĞLU, Mahmut, Trabzon Tarihi, Fetihten Kurtuluşa Kadar, Trabzon 2013.
GÜNEŞ, Mehmet, “Osmanlı Devletinde Sürgün Cezası ve Karahisarısahip’e Yapılan Sürgünler (1815- 1839)”, History Studies, 8/1, (Mart 2016), s. 49-70.
HACISALİHOĞLU, Mehmet, Trabzon’da Ayanlık Mücadelesi: Hacısalihzade Hasan Ağa, Ömer Ağa ve Büyük Ali Ağa (1737- 1844), Trabzon 2014.
KAVAKLI, Sibel, 929/A Numaralı Nefy Defterinin (1826- 1833) Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2005.
KILIÇ, Ömer, 4 Numaralı Nefy ve Itlak Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2010, s. 156.
KOCA, Uğur, “Boğazkesen Kalesi Kalebendleri (18. Yüzyılın İlk Yarısı )”, Tarih Dergisi, 67, İstanbul 2018, s. 125-150.
KOLOĞLU, Orhan, M. Yavuz Erler, “Trabzon’da Sürgün Trablusgarplı Bir Şeyh: Guma (1843- 1854) Ciepo, Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Araştırmaları Uluslararası Komitesi 17. Sempozyumu Bildirileri, Trabzon 2006, s. 951-961.
KÖKSAL, Osman, “Osmanlı Hukukunda Bir Ceza Olarak Sürgün ve İki Osmanlı Sultanının Sürgünle İlgili Hatt-ı Hümayunları”, OTAM, 19, Ankara 2006, s. 284- 340.
ÖZDEMİR, Elif, 1 Numaralı Nefy ve Kısas Defterinin (s.74-134) Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2018.
ÖZKAN, Salih, “Niğde’ye Yapılan Sürgünler”, Bilig, 36, (Kış 2006), s. 187- 200.
SAYDAM, Abdullah, “Türk Toplumunda Cemaatler Arası İlişkiler ve İhtida Olayları: Trabzon Örneği (1791- 1850)”, Türk Dünyası Araştırmaları, 154, İstanbul 2005, s. 81-106.
ŞAHİN, Fatma, 11 Numaralı Kalebent Defterine Göre (1- 196) H. 1166- 1167 / M. 1753- 1754 Yılları Arasında Osmanlı Devleti’nde Suç, Suçlu ve Cezalar (Değerlen-dirme Metin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017.
ŞAHİNER, Ayşegül, 1964/150 Nolu Trabzon Şeriyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Tahlili, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2007.
TUGAY, Biray, Aydın Vilayetinde Sürgün (Tanzimat’tan Cumhuriyete), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir 2013.
UYSAL, Osman, “19. Yüzyılda Osmanlı’da İç Güvenlik ve Asayişin Temini Açısından Kefalet Sistemi”, Balıkesir Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Karesi Tarih Kulübü Bülteni, 2007/1, s. 1-30.
UZ, Ramazan, 24 Numaralı Kalebent Defterine (H. 1203- 1205/ M. 1788- 179 ) Göre Osmanlı Devleti’nde Suçlular ve Cezalar (Değerlendirme-Metin ), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017.
YILDIZ, Gültekin, Mapusane Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni (1839- 1908), İstanbul 2012.