İKİ FARKLI LATİFİ TEZKİRESİ VE NÜSHALARI

Latifi’nin 1546 tarihli tezkiresi, Osmanlı nesir geleneğinde büyük önem taşımaktadır. Buna rağmen, 1546 tarihli tezkire metninin modern bir baskısı yoktur ve iki versiyon arasındaki farkları gösteren bir üslup incelemesi de bulunmamaktadır. Tezkirenin modern neşri eserin kapsamlı olarak gözden geçirilmiş ikinci (1575) versiyonunun metnine dayanmaktadır. Bugün eserin tenkitli neşri olarak bilinen çalışma, araştırmacılar tarafından, Latifi Tezkiresi’nin 1546 tarihli orijinal metniymiş gibi algılanmakta ve bu büyük yanılgı ile eser klasik Türk edebiyatının temel kaynakları içinde yerini almaktadır. Böylece, Latifi Tezkiresi’nin modern neşrine dayanan çok sayıda araştırma (makale, tez) kesin sonuçlara ulaşamamaktadır. Bu çalışmada, 1546 tarihli Latifi Tezkiresi’nin neşrinin oluşturulması önerileceği gibi 1546 ile 1575 tarihli yazmaların karşılaştırılması sağlanarak tezkire ve nesir geleneğine, diğer taraftan da üslup tarihine ışık tutulacaktır. Çalışma üç bölümden oluşacaktır. İlk bölümde Latifi Tezkiresi’nin yazmaları ile ilgili bilgi verilecektir. İkincisinde, 16. yüzyılda nesir geleneğinde meydana gelen yeni oluşumlardan bahsedildikten sonra bu oluşumların yazar olarak Latifi’yi, eser olarak da Latifi Tezkiresi’ni nasıl etkilediği değerlendirilecektir. Son bölümde, otuz yıl ara ile yazılan iki nüsha arasındaki derin farklılıkları ve bu tezkirelerin birer özgün metin olarak algılanması gerektiği iddiası örnekleriyle açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler:

1546 tarihli Latifi Tezkiresi nüshası, 1575 tarihli Latifi Tezkiresi nüshası, transkripsiyonlu metin, üslup değişimi

TWO DIFFERENT LATIFI TEZKERES AND COPIES

Latifi’s Tezkere [Biographies of Poets], which first appeared in 1546, is of great importance within the Ottoman prose tradition. However, there is no modern edition for the text of 1546 tezkere, and there is no study of style development that shows the differences between the two versions. Today, the only modern edition is based on the text of the extensively revised second (1575) version. It is perceived both by the editor and many Ottomanist scholars as representing the 1546 original text of Latifi Tezkere and is referenced in work on Ottoman literature with no mention of the substantive paralogism this implies. As a result, much research (articles, dissertations) based on the Latifi Tezkere has not produced accurate results. In this article, a transcribed digital text of the 1546 Latifi Tezkere and comparisons with the text of the 1575 version, will shed light on the history of prose, style and the tezkere genre. The study will consist of three parts: Part 1, basic information about the history of the Latifi Tezkere; Part 2, an introduction to new developments in the 16th century Ottoman prose tradition and an evaluation of how these developments affected Latifi as a writer and the Latifi Tezkere as a biography; Part 3, will describe the profound differences between the two versions separated by thirty years, with examples and visual images and conclude with the argument that these two versions should be treated as two related but distinct and original texts.

Keywords:

Latifi Tezkire copy dated 1546, Latifi Tezkire copy dated 1575, transcription text, style change,

PDF

___

Ahmet Cevdet (1314). Tezkire-i Latifi. İkdam Matbaası.
Andrews, W. G. (2015). Osmanlı metin çalışmaları: geçmişe meydan okuma, geleceği tasarlama. Eski Metinlere Yeni Bağlamlar, Osmanlı Edebiyatı Çalışmalarında Yeni Yönelimler, Eski Türk Çalışmaları X içinde (s. 36-59). İstanbul: Klasik.
Andrews, W. G. (1996). Metin nerede? Hangi metin? Kimin metni? Varlık, 1062, 46-50.
Andrews, W. G. (1970). The Tezkere-i Şu’ara of Latifi as a source for the critical evaluation of Ottoman poetry. Unpublished Ph.D dissertation. The University of Michigan.
Canım, R. (2000). Tezkiretü’ş-şuarâ ve Tabsıratü’n-nüzemâ. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
Chabert, H.T. (1800). Tezkire-i Latifi. Zürih.
İsen, M. (1999). Latifi tezkiresi. Ankara: Akçağ.
İsen, M. (1994). Künhü’l-ahbâr’ın tezkire kısmı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
İsen, M. (1997). Ötelerden bir ses. Ankara: Akçağ.
İsen, M. vd. (2002). Şair tezkireleri. Ankara: Grafiker.
Levend, A. S. (1973). Türk edebiyatı tarihi I. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
Rescher, O. (1950). Tezkire-i Latifi. Tubingen.
Stewart-Robinson, J.S. (1959). Ottoman Teẕkere-i Şu‘arā literature: its development and its value as literary criticism. Unpublished Ph.D. dissertation, University of Edinburgh.
Stewart-Robinson, J.S. (1964). The tezkere genre in Islam. Journal of Near Eastern Studies, 22(1), 57-65.
Stewart-Robinson, J.S. (1965). The Ottoman biographies of poets. Journal of Near Eastern Studies, 24(1-2), 57-74.
Tietze, A. (1973). Mustafa Âlî of Gallipolis prose style. Archivum Ottomanicum, 5, 297-319.
Tolasa, H. (2002). 16. Yüzyılda edebiyat araştırma ve eleştirisi. Ankara: Akçağ.
Türkçe Sözlük (1988). Ankara: Türk Dil Kurumu.
Baki Projesi: http://www.thebakiproject.org
Latifi Projesi: http://www.theLatifiproject.org