KAF DAĞI’NIN ETEĞİNDE BİR ALMAN KOLONİSİ: KARS ALMANLARI

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Kars ve çevresinin Rusların eline geçmesiyle birlikte bölgeye yerleşen Almanlar, sınırlı sayılarına rağmen şehrin tarihi ve kültüründe özel bir yer edinmeyi başarabilmişlerdir. Rus idaresi altındaki 40 yıllık dönemde Kars’ta giderek sayıları artan gayrimüslim nüfus yardımıyla gelişen tarım ve hayvancılık faaliyetlerinde, özellikle de süt ve süt ürünleri üretiminde Almanların önemli bir payı olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Kars’ın Rus hâkimiyetine girmesinden sonra bölgenin Müslümanlar aleyhine değişen nüfus yapısı çerçevesinde buraya yerleşen Almanların şehrin ekonomik, sosyal ve kültürel hayatına etkisini Malakanlar ve Duhoborlar gibi Rus sektantlarıyla karşılaştırmalı bir perspektiften çözümlemeye tabi tutmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kars, Karslı Almanlar, Malakanlar, Duhoborlar

A GERMAN COLONY ON THE SLOPE OF THE MOUNT QAF: GERMANS IN KARS

The Germans who settled in Kars and in its neighborhood following the Russian invasion of the region after the Ottoman-Russian War of 1877-1878 were, despite their low figure, able to play an important role in the history and culture of this city. Germans and other non-Muslims whose figure was increasing constantly during the 40 years Russian rule contributed to the agricultural development and cattle breeding of the region especially regarding dairy products. The aim of this study is to show the impact of the Germans who settled in Kars on the economic, social and cultural life of the city after the Russian invasion of the region regarding the Russian sektants such as Molakans and Dukhobors within the framework of disadvantaged figure of the Muslim community in a comparative perspective.

Keywords:

Kars Kars Germans, Molakans, Dukhobors, Comparative Analysis,

PDF

___

Akça, Bayram- Kıyanç, Sinan, “Malakanlar’ın Anadolu’daki İzleri”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, XVIII/39, Bahar 2017, s. 22-43.
Alaettinoğlu, Julia, “Arbeit und Leben deutscher Migranten in der Türkei: Beispiel Alanya/Antalya”, Erol Esen-Burak Gümüş, der., Deutschland und die Türkei Aktuelle Aspekte Deutsch-Türkischer Wissenschaftskooperation, Siyasal Kitabevi, Ankara 2012, s. 189-196.
Alasgarov, Rustam, “German Colonies in Azerbaijan”, Visions of Azerbaijan, Mart-Nisan 2011, http://www.visions.az/en/news/276/d41b8656/, (16.02.2018).
Alaybeyli, Naci, “Rus İşgali Döneminde (1878-1918) Kars”, Filiz Özdem, haz., Kars Beyaz Uykusuz Uzakta, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2006.
Alp, Alper, “Kars Tarihi Bakımından Bir Kaynak Olarak Vilayet Gazetesi Kars”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, XVI/1, Nisan 2012, s. 89-102.
Andrews, Peter Alfrod, Türkiye’de Etnik Gruplar, (çev. Mustafa Küpüşoğlu), ANT Yayınları, İstanbul 1992.
Arslanoğlu, Cemender, Doksanüç Harbinden Sonra (1878-1918) Kırk Yıllık Kara Günlerde Kars’ımız, Posoflular Dayanışma, Yardımlaşma ve Kültür Derneği Yayınları, 1987.
Aslan, Yavuz, “Milli Mücadele Döneminde Türk-Sovyet İlişkilerinde Molokanlar (Malakanlar) Sorunu”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 18, 2001, s. 275-307.
Aslan, Yavuz-Boy, Arzu, “Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars’ta Eğitim ve Eğitim Kurumları”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 59, 2017, s. 547-576.
Aykutalp, Aykut, “Türkiye’de Nüfus ve Etnisite Politikalarını Kars Malakanları Üzerinden Okumak”, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12, Güz 2015, s.17-31.
Badem, Canan, Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti, Birzamanlar Yayıncılık, İstanbul 2010.
Badem, Candan, “Rus Yönetiminde Kars ve Kars’ta Peynir Üretimi (1878-1918)”, Ozan Torun, ed., Alplerden Kafkaslara Kars Peynirciliğinin 150 Yıllık Tarihi, Tarih Vakfı, Ankara, s. 44-71.
Bilgin, Mehmet, Teşkilat-ı Mahsusa’nın Kafkasya Misyonu ve Operasyonları, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2017.
Breyfogle, Nicholas B., Heretics and Colonizers: Forging Russia's Empire in the South Caucasus, Cornell University Press, New York 2005.
Brüggemann, Karsten, “Kleine Geschichte der Baltischen Staaten”, Aus politik und Zeitgeschichte, Estland, Lettland, Litauen, , 67. Jahrgang, 8/2017, 20 Februar 2017, s. 09-15.
Dayı, S. Esin, Elviye-i Selase’de (Kars, Ardahan, Batum) Milli Teşkilatlanma, Kültür Eğitim Vakfı Yayınları, Erzurum 1997.
Dayı, S. Esin Derinsu, “Milli Mücadele’de Elviye-i Selase/Üç Sancak Meselesi (Kars, Ardahan, Batum)”, Yeni Türkiye, Kafkaslar Özel Sayısı- XI, 81, Temmuz-Aralık 2015.
Denisenko, Ludmila, Böyle Bir Kars, Heyamola Yayınları, İstanbul Ekim 2011.
Denisenko, Ludmila, “Kafkasya’nın Ruslaştırılması ve Malakanlar”, Toplumsal Tarih, 187, Temmuz 2009, s. 60-65.
Deutsche Minderheiten stellen sich vor, Bundesministerium des Innern, 2. Überarbeitete Auflage, 2017, s. 19-21, https://www.koschyk.de/wp-content/uploads/2017/09/BMI_ Minderheiten_ 2017-PDF.pdf, (12.04.2018).
Dilek, Mehmet Sait, “Atatürk Dönemi Türk-Eston İlişkileri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, VI/12, Güz 2010, s. 5-29.
Gallmeister, Michael, “Die Entwicklung deutschbaltisches Kulturerbe im Baltikum 17.-20. Jahrhunderts”, Scientific Journal of Latvia University of Agriculture Landscape Architecture and Art, VII/7, 2015, s.75-79.
Güsten, Susanne, “Deutscher Friedhof in Osttürkei wird zur Viehweide”, Der Tagesspiegel, https://www.tagesspiegel.de/politik/historisches-deutscher-friedhof-in-osttuerkei-wird-zur-viehweide/5896140.html, (12.04.2018).
Güsten, Susanne, “Die Maer vom Paulinenhof”, Der Tagesspiegel, https://www.tagesspiegel.de/politik/tuerkei-die-maer-vom-paulinenhof/1565936.html,(12.04.2018).
Güsten, Susanne, “Man sprach deutsch, der Paulinenhof in der Türkei”, Der Tagesspiegel, http://www.deutschlandfunk.de/man-sprach-deutsch.795.de.html?dram:article_id=118239, (12.04.2018).
İ. Y. Semyenov-Karagöz, Erkan, Sürgün Bahçesinin Solan Renkleri Molokanlar, (çev. Ludmila Denisenko-Nahide Kıyas Gökçek), Su Yayınları, İstanbul 2009.Kaynar, Mete Kaan-Ak, Gökhan, “19. Yüzyılda Çokkültürlü İmparatorluktan Ulus-Devlete Geçişte Sürgün ve Göç: Malakanlar Örneği”, Akademik İncelemeler Dergisi, X/2, 2015, s. 1-22.
Kırzıoğlu, M. Fahreddin, “Kars”, İslam Ansiklopedisi, 59. Cüz, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1953, s. 360-363.
Kopuzlu, Nusret, “Bir Kitap: Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti”, Bizim Ahıska, 19, Yaz 2010.
Kopuzlu, Nusret, “Bir Kitap: Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti II”, Bizim Ahıska, 20, Sonbahar 2010.
Köse, Mürsel, “Böyle Bir Kars Yahut Böyle Bir Yazar!”, Bizim Ahıska, 29, Kış 2013.
Lunkin, Roman-Prokof, Anton, “Molokans and Dukhobors: Living Sources of Russian Protestantism”, Religion, State & Society, XXVIII/1, s. 85-92.
Melkonyan, A. A., “From the History of the Kars Oblast (1878-1918)”, Fundamental Armenology, 2, 2015.
Ortaylı, İlber, “Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 9, 1978, s. 343-362.
Öğün, Tuncay, “Turan Yolunda Bir Serap: Çoruh Vadisi Harekâtının ve Ardahan Baskınının Osmanlı Basınındaki Yansıması”, Yeni Türkiye, XXI/73, 2015, s. 806-820.
“Österreichische Landsmannschaft, Soweit die deutsche Sprache reicht”, http://www.oelm.at/deutsche-volksgruppen/rusland/, (12.04.2018).
Reitenbach, Edgar, “Zuzammengefasste, überarbeitete Neuauflage der Triologie “Vom Kaukasus nach Kasachstan” mit einem Addendum zu den Deutschen in Kars”,
M. Florian Hertsch-Mutlu Er, ed., Deutsche im Kaukasus, Verlag Dr. Kovac, Hamburg 2017.
Roos, Aarand, “The Estonian Village in Turkey”, Puolikuu, http://ida.aule.ee/kirjutised/2006puolikuu.pdf, (16.02.2018), s. 5-7.
Serbest, Bürkan-Demirci, N. Savaş, “Kars ve Çevresinde Rus Yönetimi (Karskaya Oblast 1878-1917)”, 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara 2007, s. 2715-2734.
Süvari, Çakır Ceyhan, Malakanlar Rus Köylü Hareketlerinden Günümüze Malakan İnancı, Ütopya Yayınevi, Ankara 2013.
Türkdoğan, Orhan, Kars’ta Bir Etnik Grup Malakanların Toplumsal Yapısı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2005.
Türkdoğan, Orhan, Malakanların Toplumsal Yapısı: Kars İlinin Üç Köyünde Bir Rus Etnik Grubunun Sosyo-Ekonomik Araştırması (1877-1962), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 1971.
Ural, Selçuk-Orat, Jülide Akyüz-Arslan, Nebahat Oran-Bingöl, Akın-Tüysüz, Ş. Cem, Kars Tarihi, Geçmişten Cumhuriyete, T. C. Kafkas Üniversitesi Yayınları, Kars 2011.
Valehoğlu, Fahri, “1828-1829 Türk-Rus Savaşları ve Acı Sonuçları”, Bizim Ahıska, IV/10, Bahar 2008, s. 28-31.
Yalçın-Heckmann, Lale, The Return of Private Property, Rural Life after Agrarian Reform in the Republic of Azerbaijan, LIT Verlag, Berlin 2010.
Yılmaz, Burcu, “Kars: ‘Kar’ın Çarın Mirası ile Dans Ettiği Kent”, Filiz Özdem, haz., Kars Beyaz Uykusuz Uzakta, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2006, s. 301-328.
“Evim Yıkılınca Ortada Kaldık”, Doğan Haber Ajansı, 22 Haziran 2013, “Evlenebilmek için Rusya’ya Göçtüler”, Milliyet, 30 Kasım 1961.
“Kars’a Sevdalı Bir Alman”, Akşam, 11 Ocak 2015.
“Kars’ın Son Estonyalısı”, Hürriyet, 15 Nisan 2018,
“Karslı Alman Göçmen de Dertli”, Cumhuriyet, 3 Eylül 2014.
“Komünizm Propagandası Yapan 3 Malakan Yakalandı”, Milliyet, 17 Şubat 1962.
“Mercedes Benz Kars’taki Tarihi Alman Evini Restore Ettirdi”, Doğan Haber Ajansı, 9 Aralık 2010.
“Orada, Bir Mucize Köy Var Uzakta”, Hürriyet, 24 Haziran 2017.
“Türkiye’de Yaşamak Güzel Ama Ölmek Kötü”, Doğu Kültür Gazetesi, 22 Ekim 2011.
“Türkiye’nin İlk Ekolojik Müzesi Kars’ta”, Milliyet, 18 Nisan 2014.
“225 Malakan ve Kazak Amerika’ya Gitti”, Milliyet, 05 Haziran 1963.
Barış Manço ile Dere Tepe Türkiye (Kars/1988), https://www.youtube.com/watch?v=jzJF06G16Is, (26.04.2018).
Hürriyet Sunar: Bir Doğu Ekspresi Filmi, 20 Mart 2018, https://www.youtube.com/watch?v=UqULEf2z0JI, (07.05.2018).
Kars’ın Solan Rengi Molakanlar (2008), https://www.youtube.com/watch?v=byeVqFAH9QU, (26.04.2018).
Tarihin Emanetleri; Malakanlar/TRT Belgesel, 18 Eylül 2015, https://www.youtube.com/watch?v=40BntVCQxWQ, (26.04.2018).
Tarihin Emanetleri; Karslı Almanlar / TRT Belgesel, 17 Eylül 2015, https://www.youtube.com/watch? v=e9J5LzSh9NM, (26.04.2018).