DİLİN ANLAM İNŞASINDA ADILLAR

Bir değişim süreci olan dilbilgiselleşme, dilin anlam dünyasında; yani semantik olarak farklı oranlarda ve değişik biçimlerde kendini gösterir. Dilin anlam inşasını kurarken ele alınıp tekrar incelenecek tanımlama ise; "yerine geçme"dir. Gelenekselleşen adıl tanımında kullanılan "yerine geçme" ifadesi semantic olarak cümlenin birçok ögesinde kullanılabilecek ve uygulanabilecek bir kural boyutundadır. Kelime kalıplarının gizli anlamsal özgüllüğünü öneren bir kategori olan adılların anlam dünyasında cümleleri bile temsilleyebilme gücüne sahip olduğu gösterilmeye çalışılacaktır. Çünkü adıllar, bazı ifadelerin yüklendiği anlamları varoluşunda yer alan mânâ ve çeşitli çağrışımlar ile kendi bünyelerinde barındırabilirler. Anlam boyutuyla adılları anlamak ve anlamlandırabilmek için biçimsel değil, işlevsel yapıyla, adılların anlamsal içeriğinin kalıplarını saptayarak, adılları çizilen sınırlar içinden çıkarırken sınırsızlığın göstergesi olan cümlelerin de anlam boyutunda zamirselleşebileceğini göstermek bu çalışmanın ana amacını yansıtmaktadır. Bu da dilbirimlerin - sıfat, zarf, isim, edat, ünlem ve dahi cümle – bağlamsal yapıda kazandıkları "birbirinin yerine geçme" özelliklerini, yani, özelde zamirsellik genelde dilbilgiselleşme kategorisiyle mümkün olacaktır. Şöyle ki; dilbirimler eşzamanlı olarak incelenecek ve biçimbirimlerin farklı kullanıma ve işleve sahip olduğu gösterilmeye çalışılacaktır. Ayrıca bu çalışma tamamen yazılı metinlerden yapılacak tarama ile bu metinlerden seçilen örneklemler üzerinden gerçekleşecektir.

Anahtar Kelimeler:

Adıl, dilbilgiselleşme, zamirselleşme, yerine geçme

PRONOUNS IN MEANING CONSTRUCTION OF LANGUAGE

Grammaticalisation which is period of change manifests itself in semantic world of language as different rates and varied forms. While meaning construction of language is established, “substitution” needs to be identified again. As semantic, “substitution” term which is used in traditionalistic description of pronoun is a rule that is used and practiced in many items of sentence. In this work will be tried to reach that pronouns suggesting confidential semantic specificity of word patterns have representation even sentences in the meaning world. Because, pronouns is able to contain some expressions having meanings with denotation and varied association in structure of itself. Not only formal but also functionally determing semantic structure of pronouns for understanding and explaning the meaning of pronouns while pronouns are taken our border that is stated by classic grammar and demonsrating that endless sentences can be pronominalize in semantic world are mainly aim of this work. All these realities will be possible as long as glossemes – adjective, adverb, noun, preposition, interjection and sentence – substitute each other in context with privately pronominalise generally grammaticalisation. Namely, glossemes simultaneously will be examined and different utilization and function of morpheme will be demonstrated. In addition, this work completely will be materialized through selected texts and selected paradigms from these texts.

Keywords:

: Pronoun, grammaticalisation, pronominalise, substitution,

PDF

___

Akçataş, A. (2001). Nesnenin etki alanı. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2),137-143.
Akçataş, A. (2010). Türkiye Türkçesinde zamirlerin anlam yükü. Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(4), 2-14.
Aksan, D. (2009). Anlambilim-anlambilim konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara: Engin Yay.
Atay, O., (2013). Tehlikeli oyunlar, İstanbul: İletişim Yay.
Ay, Ö. (2013). “Türkiye Türkçesi ağızlarında kullanılan dönüşlülük zamir(ler)i üzerine. Diyalektolog, 7, 13-30.
Başkan, Ö. (2003). Bildirişim İnsan – Dili ve Ötesi, İstanbul: Multilingual Yay.
Başkan, Ö. (2006). Dilde Yaratıcılık, İstanbul: Multilingual Yay.
Benveniste, E. (1998). Genel Dilbilim Sorunları (Çev. Erdim Öztokat), İstanbul: YKY Yay.
Bhat, D. N. S. (2004). Pronouns, New York: Oxford University Press.
Bloomfıeld, L. (1984). Language, Chicago and London: The University of Chicago Press.
Demir, S. A. (2013). “Türkçede Anaforik Zaman İfadeleri”, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/9, p. 1099-1109.
Demircan, Ö. (2010). Türkçede Düşüm ve İzleme, İstanbul: Derin Yay.
Demirci, K. (2014). Zamirler Dilbilimsel Bir Yaklaşım, Ankara: Akçağ Yay.
Demirci, K. (2007). Türkçedeki hâl eki nöbetleşmeleri üzerine, Karaman Dil-Kültür ve Sanat Dergisi, s. 126-139.
Demirci, K. (2014). Pro-forms: Are pronouns alone in the function of representation?. Türk Bilig, Winter 2014, Number 68, 97-116.
Deny, J. (1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi) (Çev. Ali Ulvi Elöve), İstanbul.
Diessel, H.(1999). Demonstratives: Form, Function and Grammaticalization, Amsterdam: John Benjamins.
Erkman – Akerson, F. (2007). Dile Genel Bir Bakış – Türkçe Örneklerle, İstanbul: Multilingual Yay.
Hallıday, M. A. K., ve Ruqaiya, H. (1976). Cohesion in English, London: Longman.
Kıran, Z. ve Eziler, A. (2006). Dilbilime Giriş, Ankara: Seçkin Yay.
Kocasavaş, Y. (2004). Türkçede Şahıs Zamirleri, Ankara: TDK Yay.
Koşaner, Ö. (2009). Dilsel temsilleştirme aracı olarak yüklemleme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(4), 73-89.
Locke, J. (2004). İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme (Çev. Vehbi Hacıkadiroğlu), İstanbul: Kabalcı Yay.,
Muhlhausler, P. ve Harre, R. (1990). Pronouns and People: The Linguistic Construction of Social And Personal Identity, Oxford: Basil Blackwell.
Özel, İ. (2014). Erbain – Kırk Yılın Şiirleri, İstanbul: Tam İstiklâl Yay.,
Pamuk, O. (2013). Kara Kitap, İstanbul: YKY Yay.,
Saussure, F. de (1998). Genel Dilbilim Dersleri (Çev. Berke Vardar), İstanbul: Multilingual Yay.
Tanpınar, A. H. (2015). Saatleri Ayarlama Enstitüsü, İstanbul: Dergâh Yay.
Uzun, N. E. (2000). Ana Çizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe, İstanbul: Multilingual Yay.
Üçok, N. (2004). Genel Dilbilim (Lengiüstik), İstanbul: Multilingual Yay.
Wıttgensteın, L. (1985). Tractatus Logico-Philosophicus, İstanbul: Metis Yay.