Yüzyıllık Süreçte Tevfik Fikret’in Şermin Yapıtı Bağlamında Diliçi Çeviri ve Yanmetin Olgusu

Diliçi çeviriler konusundaki sınırlı sayıdaki çalışma 1928 dil devriminin ardından Osmanlıca’dan Türkçe’ye yapılan diliçi çevirilerde, bu edimin başka sözcüklerle adlandırıldığını ve tanımı üzerinde bir fikir birliğinin olmadığını göstermektedir. Bu betimleyici çalışmanın amacı, Türk edebiyatındaki ilk çocuk şiir kitaplarından biri olan Tevfik Fikret’in Şermin adlı yapıtının (1914) çağdaş Türkçe’ye aktarılan 30 farklı sürümünden hareketle diliçi çevirilerdeki hem metiniçi hem de yanmetin bağlamındaki müdahalelere ışık tutmak ve bu eserle ilgili ‘güncelleme’ serüveninin izini sürmektir. Çalışmada, bir eserin günümüz dil özellikleri göz önüne alınarak görüntüde dil güncellemesine yönelik olarak değiştirilmesinin sadece sözcük düzeyindeki metiniçi değişiklikler temelinde gerçekleşmediği, yayınevi politikaları ile ticari, pedagojik ve ideolojik nedenlerin metni çevreleyen yanmetin öğeleri yoluyla bu süreçte manipülatif bir etkiye sahip olduğu ortaya konmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Artsüremli Diliçi Çeviri, yanmetin, güncelleme, Tevfik Fikret, Şermin, Çocuk Edebiyatı

Intralingual Translation and Paratext: A Centennial Chase of Tevfik Fikret’s Şermin

The limited number of studies on intralingual translations reveals that the act of intralingual translation is named with different wording in the analysis of intralingual translations made from Ottoman into Turkish, and there is no agreement on its definition. The aim of this descriptive study is to shed light on the interventions made on diachronic intralingual translations both on intralingual and paratextual contexts and to follow the adventure of modernization through 30 different versions of “Şermin” (1914) by Tevfik Fikret, which constitutes one of the first children’s poem books in the Turkish children’s literature. The scrutiny of the intralingual translation strategies indicates that the apparent language modernization taking into account current linguistic features is not made on lexical and structure bases only, as the publishing house policies, pedagogical and ideological concerns have also a manipulative effect through paratextual elements in this process.

Keywords:

Diachronic Intralingual Translation, paratext, modernization, Tevfik Fikret, Şermin, Children’s Literature,

PDF

___

Alkan, Hanife (2012). “Lehçeler arası aktarmalarda yalancı eşdeğerler sorunu”. Turkish Studies. International Journal for International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 7(4): 671-688.
Aranda, Lucia (2008). “On Becoming Cultural Translation”. ELIA 8: 45- 62.
Berk-Albachten, Özlem (2005). “Diliçi Çeviriler ve Mai ve Siyah”. Dilbilim 14: 139-149.
_____, (2013). “Intralingual translation as ‘modernization’ of the language: the Turkish case”. Perspectives: Studies in Translatology 21(2): 257-271.
Birkan-Baydan, Esra (2011). “Editing as Rewriting”. İÜ Çeviribilim Dergisi 3(1-2011): 55-79.
Cronin, Michael (2003). Translation and Globalization. London/New York: Routledge.
Denizer, Faik Utkan (2007). Tarihî Metinleri Aktarma Problemleri. -Dede Korkut Oğuznâmeleri ve Türkiye Türkçesine Yapılmış Aktarmaları Üzerine Kelime Düzeyinde Bir İnceleme-. Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Sıtkı Koçman Üniversitesi.
Dimitriu, Rodica (2009). “Translators’ prefaces as documentary sources for translation studies”. Perspectives: Studies in Translatology 17(3): 193- 206.
Durmuş, Mustafa (2013a). “İkinci/Yabancı Dil Öğretiminde Sadeleştirilmiş Metin Sorunları Üzerine”. Bilig 65: 135-150.
_____, (2013b). “Metin Değiştiriminin Dilbilimsel Süreçleri Üzerine”. International Journal of Social Science 6(4): 391-408.
_____, (2013c). “İkinci/Yabancı Dil Öğretiminde Özgün ve Değiştirilmiş Dilsel Girdi Üzerine”. Turkish Studies. International Journal for International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 8(1): 1291-1306.
Eker, Ümit (2011). Eski Türkiye Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arasında Lehçe İçi Aktarma Sorunları. Doktora Tezi. Muğla: Muğla Üniversitesi.
Ercilasun, Ahmet B. (1992). “Türk Lehçelerinin Anlaşılmasında Dikkat Edilecek Noktalar”. Dil Dergisi 5: 179-207.
_____, (1997). “Lehçeler Arası Aktarma”, Türk Dünyası Üzerine İncelemeler, İlâveli 2. Baskı. Ankara: Akçağ Yay. 91-100.
Genette, Gerard (1991). “Introduction to the Paratext”. New Literary History Spring 22 (2). Baltimore: The John Hopkins University Press. 261-272.
_____, (1997). “Paratexts; Thresholds of Interpretation”. Çev. Jane E. Lewin. Cambridge: Cambridge University Press.
Gottlieb, Henrik (2005). “Multidimensional Translation: Semantics turned Semiotics”. MuTra 2005 Challenges of Multidimensional Translation: Conference Proceedings. http://www.euroconferences. info/proceedings/2005_Proceedings/2005_proceedings.html. (04.06.2014)
Hartama-Heinonen, Ritva (1995). “Translators’ prefaces—A key to the translation?”. Folia Translatologica 4: 33-42.
Hoey, Michael (1991). Patterns of Lexis in Text. Oxford: Oxford University Press.
Jakobson, Roman (2000). “On Linguistic Aspects of Translation”. The Translation Studies Reader. Der. L. Venuti London. New York: Routledge. 113-118.
Jamnejad, Mahsheed (2000). Intralingual Translation: Aspect of Illustration. Yüksek Lisans Tezi. Tahran, Iran: Teacher Training University.
Aaron, Johnson (2004). The Road To Turkish Language Reform And The Rise Of Turkish Nationalism. Yüksek lisans Tezi. Montreal, Kanada: McGill Universitesi.
Kaplan, Mehmet (1987). Tevfik Fikret (Devir-Sahsivet-Eser). 2. Baskı. İstanbul: Dergâh Yay.
Kara, Mehmet (2009). “Lehçeler arası aktarmalarda temel sorunlar”. Turkish Studies. International Journal for International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 4(4): 1056- 1082.
Karadağ, Ayşe Banu (2012). “Bir Diliçi Çeviri Örneği Olarak Dipnotlar ve Dipnotlarla Bir Çeviriyi Yeniden Yazmak”. Çeviri ve Çeviri İncelemeleri Dergisi 1(8): 35-40.
Klingberg, Göte (1986). Children’s Fiction in the Hands of the Translator. Lund: Bloms Boktryckeri AB.
Korkmaz, Zeynep (2005). “Cumhuriyet Döneminde Dil Anlayışı”. Türk Dili 637: 34-41.
Kovala, Urpo (1996). “Translations, Paratextual Mediation and Ideological Closure”. Target 8(1). Amsterdam: John Benjamins. 119-147.
O’Sullivan, Emer (2005). Comparative Children’s Literature. London: Routledge.
Pillière, Linda (2010). “Conflicting Voices: An analysis of intralingual translation from British English to American English”. E-rea: Revue électronique d’études sur le monde anglophone 8 (1): 2-10.
Sever, Sedat (1997). “Tevfik Fikret ve Çocuk Şiirleri”. AÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 29 (1): 31-47.
Shavit, Zohar (1986). Poetics of Children’s Literature. London: University of Georgia Press.
Tahir-Gürçağlar, Şehnaz (2002). “What Texts Don’t Tell. The Uses of Paratexts in Translation Research”. Crosscultural transgressions. Research models in Translation Studies 2: historical and ideological issues. Ed. Theo Hermans. Manchester: St Jerome. 44-60.
Uğurlu, Mustafa (2011). “Lehçe İçi Aktarmada Yalancı Eşdeğerlik”. 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yay. 1877 -1890.
Watts, Richard (2000). “Translating Culture: Reading the Paratexts to Aimé Césaire’s Cahier d’un retour au pays natal”. Traduction, Terminologie, Rédaction 13(2): 29-46.