ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUĞA SAHİP ANNELERİN PSİKO-SOSYAL VE SOSYOEKONOMİK SORUNLARI

Zihinsel engelli çocuğa sahip aileler, psiko-sosyal ve sosyo-ekonomik odaklı birçok sorun yaşayabilmektedir. Beklenenden farklı bir çocuğa sahip olmak, aileye bağımlılık, çocuğu kabullenememe, suçluluk duyma, ömür boyu bakım ve ekonomik kaygılar bu ailelerde çeşitli sorunlara neden olabilmektedir. Bu araştırma, ülkemizde zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin, engelli çocuklarını yetiştirirken yaşadığı sorunların neler olduğunu belirlemek amacıylagerçekleştirilmiştir. Araştırmada “tarama modeli” kullanılmıştır. Veriler, ülkemizde Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK)’nun denetiminde hizmet veren toplam 271 özel rehabilitasyon merkezinden hizmet alan toplam 2688 anneden toplanmıştır. Araştırmada, annelerin büyük bir kısmının; evli (%95,2), ilkokul mezunu olduğu (%53,3); 30-49 yaş döneminde olduğu (%69,9), çocuğun engelli oluş nedeni olarak hamilelik döneminde yaşanılan sorunları (%14,78) belirttiği, çocuklarının engelini kabul etmediği (%61,8), çocuklarının engelli oluşunda kendilerini suçlu hissetmediği (%65,2), engelli çocuklarıyla ilgilenirken psikolojik sıkıntıya düştüğü (%78,8), bu sorunları en çok eşleriyle paylaştığı (%35,8), ailenin elde ettiği gelir ortalamasının 0- 300 milyon arasında değiştiği (%37,5) ve çocuğun masraflarını karşılamada ekonomik anlamda güçlükler yaşadığı (%52,5) belirlenmiştir. Araştırmada, zihinsel engelli çocuğunu yetiştirirken annelerin psikolojik ve ekonomik odaklı sorunları daha fazla yaşadığı belirlenmiştir. Ailelerin yaşadığı bu sorunların çözümü için sosyal hizmet ve sosyal yardım odaklı hizmet modellerinin ivedilikle harekete geçirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Zihinsel Engelli Çocuğa Sahip Anneler, Özürlülük, Zihinsel Engelli Çocuğa Sahip Aileler, Sosyal Hizmet, sosyal yardım

Psycho-Social and Socio-Economic Problems of the Mothers With Mentally Retarded Children

Families with mentally retarded children can suffer many psycho-social and socioeconomic problems. Factors such as having an exceptional child, dependency on the family, the feeling of guilt, life long care, and economic worries may cause various problems among these families. The goal of the research is to determine what kind of problems the mothers with mentally retarded children in our country suffer while rearing those children. In this research the survey model is used. Data were collected from a total of 2688 mothers who receive service from 132 Special Education and Rehabilitation Centers under the control of Social Services and Child Protection Agency (SSCPA). The following were found as the result of the study: Great majority of the mothers are married (95,2%); are primary school graduates (53,3%); are between the ages 30-49 (69,9 %); they think that the problems they had in pregnancy were the reasons for their children being retarded (14,78%), they do not accept the handicap of their children (61,8%); they do not feel themselves guilty about their children being retarded (65,2%); they suffer psychological disstress while taking care of their retarded children (78,8%); their spouses always support them (35,8%); the average income of the families varies between 0-300 million TL [0-204 $] (37,5%); they have economic difficulties in meeting the child’s expenditures (52,5%). It was determined in the study that the mothers face psychological and economic problems at most while rearing the mentally retarded child. To solve the families’ problems it is required to mobilise social service and social assistance oriented service models

Keywords:

Mothers of Children with Mentally Retarded, Disablement, Families of Children with Mentally Retarded, Social Work, Social Assistance,

PDF

___

Akkök F., Aşkar P., ve Karancı N. (1992) “Özürlü Bir Çocuğa Sahip Anne Babalardaki Stresin Yordanması”, Özel Eğitim, 1 (2) 14-22.
Crnic A.K., William, N.F., Mark T.G. (1983) “Adaptation of Families with Mentally Retarded Children: A Model of Stress, Coping, and Family Ecology”, American Journal of Mental Deficiency, 88 (2) 125-138.
Cummings, T.S., Bayley, H.C., Herbert, E.R. (1996) “Effect of the Child’s Deficiency on the Mother: A Study of Mothers of Mentally Retarded, 18 Chronically Ill and Neurotic Children”, American Journal of Orthopsychiatry, 36, 595-608.
Dönmez, N.B., Bayhan, P., Artan İ. (2000) “Engelli Çocuğa Sahip Ailelerin Beklentileri ve Endişe Duydukları Konuların İncelenmesi”, Sosyal Hizmetler Dergisi, 1 (11) 16-24.
Duman, H. (1995) Zihinsel Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Kaygı Düzeylerinin Karşılaştırılarak Çocuğa Yönelik Beklentilerinin Belirlenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı, İzmir, Nisan, 21-35.
Enç, M., Çağlar, D., Özsoy, Y. (1987) Özel Eğitime Giriş. Ankara: A.Ü. Eğitim Fakültesi Yayınları, no:156, 1-47.
Erkan, G. (1998) “Anababanın Özürlü Çocuğa Yaklaşımı ve Uyumu”, Sosyal Hizmet Sempozyumu’97. Toplumla Bütünleşme Sürecinde Özürlüler ve Sosyal Hizmet. (18-20 Eylül, İstanbul), H.Ü. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayın No: 003, Ankara, 97.
Eripek, S. (1996) Zihinsel Engelli Çocuklar, Anadolu Üniversitesi Yayınları no: 900, Eğitim Fakültesi Yayınları no: 41, Eskişehir.
Evcimen, E. (1996) Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Ailelerin (Anne ve Babaların) Gereksinimlerinin Belirlenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 1-33.
Girli, A., Yurdakul, A., Sarısoy, M., Özekeş, M. (2000) “Zihinsel Engelli ve Otistik Çocukların Anne-babalarına Yönelik Grup Danışmanlığının Depresyon, Benlik Saygısı ve Tutumları Üzerine Etkisi”, Saray Rehabilitasyon, Nisan-Haziran, 6 2-9.
Gökcan, K. (1999) “Engelli Çocuğa Sahip Ailelerin Beklentileri”, http://www.sosyalhizmetuzmani.org/ozurlucocukaileleri.htm
Hayden, M.F. ve Foldman, J. (1996) “Families of Adult With Mental Retardation: Stress Levels and Need for Services”, Social Work, 41 (6) 657- 668. 19
İkizoğlu, M. (2001) “Yoksulluk ve Özürlülük İlişkisi”. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi. 1 (2) 87-88.
Karasar, N. (1991) Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. 4. Basım. Ankara.
Kazak, A.E. (1986) “Families with Physicall Handicapped Children: Social, Ecolocy and Family System”, Family Process, 25, June, 265-281.
Kazak, A.E. ve Marvin, R.S. (1984) “Differences, Difficulties and Adaptation: Stress and Social Networks in Families with a Disabilities: Linking Process with Outcome”, Journal of Pediatric Psychology, 24 (1) 41-53.
Knussen, C. ve Sloper, P. (1992) “Stress in Families of Children with Disability: A Review of Risk and Resistance Factors”, Journal of Mental Health 1 (3) 241-255.
Küçüker, S. (1993) “Özürlü Çocuk Ailelerine Yönelik Psikolojik Danışma Hizmetleri”, Özel Eğitim. A.Ü.E.B.F. Özel Eğitim Anabilim Dalı, 1 (3) Ankara, 24-25.
Rodriguez, C.M. ve Murphy, L.E. (1997) “Parenting Stress and Abuse Potantial in Mothers of Children with Developmental Disabilities”, Child Maltreatment, 2 (3) 245-252.
Schilmoeller G.L. ve Baranowski, D.M. (1998) “Intergenerational Support in Families with Disabilities: Grandparents’ Perspectives”, Families in Society: The Journal of Contemporary Human Services, September-October, 445- 476.
Stevens, H.A. (1964) Mental Retardation: A Review of Research. (Overview). Stevens, H.A. ve Heber, R. (Eds.). Chicago: The University of Chicago Press.
Wolf L.C.S ve Diğ. (1989) “Brief Report: Psychological Effects of Parenting Stress on Parent of Autistic Children”, Journal of Autism and Developmental Disorders, 19 (1) 157-166. 20
Zucman, E. (1982) Childhood Disability in the Family: Recognizing the Added Handicap, New York: World Rehabilitation Fund, Inc. 1-15.