19086

YETİ YİTİMLİ BİREYLERİ SAKATLAYAN KENTSEL MEKÂNLAR

2002 yılında yapılan bir araştırmaya göre Türkiye nüfusunun %12,29’unu yeti yitimli bireyler oluşturmaktadır. Ama nüfusun yoğun olduğu kentlerde günlük hayatın içerisinde yeti yitimli bireyler çok nadir olarak bulunurlar. Çünkü kentsel mekân tasarlanırken inşa edilirken “normal” bireylere göre düzenlenmekte, yapılmaktadır. “Normal” bireylere göre inşa edilen kentlerde, yeti yitimli bireyler pek çok zorluğu göze almak zorundadırlar. Kendini dışlayan, yeti yitiminden dolayı sakatlayan bir mekânda ve toplumda varolmaya çabası gösterirler. Sakatlığı açıklamada yeni bir açılım getiren sosyal model ve kentsel mekânın toplumsal olanla ilişkisini kuran Lefebvre’nin yaklaşımı yeti yitimli bireylerin kentsel mekânda sakatlanmasının ipuçlarını vermektedir. Bireyin bedenindeki herhangi bir organının olmaması veya işlevini yerine getirememesi yeti yitimidir. Sakatlık ise kentsel mekânve toplumsal ilişkilerin bu yeti yitimini dezavantaja dönüştürmesidir. Kentsel mekânın ve toplumun birbirini biçimlendirme, etkileme özelliği bir yerde olumlu bir biçimde kırılmadığı sürece sakatlığı sürekli hale getirmektedir. Bu çalışma kapsamında nitel yöntem kullanılarak sakatlığın oluşumunda kentsel mekânın etkisinin ne olduğu yeti yitimli bireyleri nasıl etkilediği anlaşılmaya çalışılmıştır. Yeti yitimli bireyler diğer bireylerin yardımlarına gerek kalmadan güvenli, rahat, çekinmeden dolaşabilecekleri ulaşabilecekleri mekânlarda bulunmak istemektedirler. Bu tür mekânlar oluştuğu sürece sakatlıklar sadece yeti yitimi halini alacaktır. Kentsel mekânın erişilebilir olması insanlar arasında yeti yitiminden kaynaklanan farkın azalmasını sağlayabilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Sakatlık, yeti yitimi, kentsel mekân

Urban Spaces Crippling Individuals with Impairment

According to a survey conducted in 2002, 12.29% of Turkey’s population are impaired persons. But in urban areas where population is high, impaired persons are found very rarely, because of the construction and the designs of urban space are organized “normal” individual. Firmly paired persons want to Uve in urban areas, they must venture very difficult situations. They struggle for living in an exclusive society. Lefebvre’s approach, which brings new initiative explaining impairment and which forms a relationship between urban space and urban space side-lined within individuals, provides evidence to impairment of individuals in urban spaces. The lack of any organ or unable to fulfill the function in the person's body is impairment. Disability is converting this impairment to disadvantage by urban space and social relationship. Urban space and society, formatting each other, influence the injury is not broken in a place constantly, making the property. In this study, using a qualitative method, the impact of disability in the formation of urban space impairment and injury is chronic unless urban space and society shape each other in a positive way. Impaired individuals without assistance of other individuals want to be in the safe and comfortable places. As long as these types of urban areas are available, disability will become the only impairment. As urban spaces are accessible, the differences derived from impairment with individuals will diminish.

Keywords:

impairment, disability, urban space,

PDF

___

Aközer, E. (2007). Özgürleştiren tasarım, Dosya 04, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülten 46, Ocak(7), 7-9.
Alver, K.(2007). Steril hayatlar, Ankara: Hece Yayınları.
Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 6353 S.(2012).
Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Hükmünde Kararname, 572 S.(1997)
Braddock, D. L., Parish, S. L. (2011). Sakatlığın kurumsal tarihi, sakatlık çalışmaları, D. Bezmez, S. Yardımcı, Y. Şentürk (Der.), F. B. Aydar (Çev.), Sakatlık çalışmaları (ss.101-187). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Burcu, E. (2007). Türkiye’de özürlü birey olma, temel sosyolojik özellikleri ve sorunları üzerine bir araştırma, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Demircioğlu, M. (2010). Üretim sürecinde sakat emeği, İstanbul: Kibele Yayınları.
DİE (Devlet İstatistik Enstitüsü). (2002). Özürlüler araştırmasının temel göstergeleri türkiye özürlüler araştırması, Ankara: DİE Matbaası.
Finkelstein, V. (1981). Sakatlığı yadsımak ya da yadsımamak, Erişim 15 Mayıs 2012, http://www.sakatlikcalismalari.net/2009/10/vic-finkelstein-ingilterede-sakat.html
Gleeson, B. (2011). Teknoloji sakatlayıcı kentin üstesinden gelebilir mi?, D. Bezmez, S. Yardımcı, Y. Şentürk (Der.), F. B. Aydar (Çev.), Sakatlık çalışmaları (ss.362-384). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Gottdiener, M. (2001). Mekan kuramı üzerine tartışma: kentsel praksise doğru, H. Ç. Keskinok (Çev.) Praksis(2), 248-269.
Gül, İ. I. (2008). Bir hak mücadelesi alanı olarak engellilik ve engellilerin haklarına ilişkin birleşmiş milletler sözleşmesi, Öz-Veri Dergisi, 5(2), ss.1233-1249.
H/copower (t.y.). Models of Disability, Erişim 24 Haziran 2011, http://www.copower. org/models-of-disability.html
H/disabled-world.(2010). Definitions of The Models of Disability, Erişim 24 Haziran 2011, http://www.disabled-world.com/defi- nitions/disability-models.php
H/ozida. (2010). Raporlar, Erişim 24 Mayıs 2010, http://www.ozida.gov.tr/raporlar/ uluslararasi/bm/ESCAP/3bildiri.doc
Harvey, D. (2003). Sosyal adalet ve şehir, M. Moralı(Çev), İstanbul: MetisYayınları.
Hughes, B., Paterson, K. (2011). Sakatlık sosyal modeli ve kaybolan beden: bir yeti yitimi sosyolojisine doğru, D. Bezmez, S. Yardımcı, Y. Şentürk (Der.), F. B. Aydar (Çev.), Sakatlık çalışmaları (ss.63-80). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Imrie, R. (2011). From universal to inclusive design in the built environment, J. Swan, S. French, C.Barnes, C. Thomas (Ed.), Disabling barriers-enabling environments (2th. ed., ss.279-284), Londan: SAGE Publications.
İmar Kanunu, 3194 S.(1985)
İnceoğlu, M., Aytuğ, A. (2009). Kentsel mekânda kalite kavramı, Megaron, 4(3), ss. 131-146.
Kaplan, H., Yüksel, Ü., Gültekin, A. B., Güngör, C., Karasu, N., Çavuş, M. (2010). Yerel yönetimler için ulaşılabilirlik temel bilgiler teknik el kitabı, Ankara: ÖZİDA
Lefebvre, H. (1984). The production ofspace, D. N.Smith(Tr.), Oxford: Blackwell.
Okur, N. (2001). Özürlülere yönelik örgütlenmenin incelenmesi, Ankara: ÖZİDA
Oliver, M. (1990). The politics of disablement, London: Macmillan Press Ltd.
Oliver, M. (2011) Sakatlığın ideolojik inşası, D. Bezmez, S. Yardımcı, Y. Şentürk (Der.), F. B. Aydar (Çev.), Sakatlık çalışmaları (ss.227-241). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 3578 S.(2005)
Pınarcıoğlu, N. Ş. (2011). Yerel siyaset ve kadın katılımı: İstanbul ve Kocaeli’nde niteliksel bir araştırma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, SBE, İstanbul.
Seyyar, A. (2006). Özürlülere adanmış sosyal politika yazıları, Adapazarı: Adapazarı Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Shakespeare, T., Watson, N. (2011). Farkı yaratmak: sakatlık, siyaset ve tanınma, D. Bezmez, S. Yardımcı, Y. Şentürk (Der.), F. B. Aydar (Çev.), Sakatlık çalışmaları (ss.387-413). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Thomas, C. (2011). Sakatlık kuramı: kilit fikirler, meseleler ve düşünürler, D. Bezmez, S. Yardımcı, Y. Şentürk (Der.), F. B. Aydar (Çev.), Sakatlık çalışmaları (ss.31-50). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
WHO, WB. (2011). Worldreporton disability, Erişim 12 Mayıs 2012, http://whqlibdoc.who. int/publications/2011/9789240685215_eng.pdf,
Yardımcı, S. (2010). Sakat hareketleri ve örgütlenmeleri(taslak), Erişim 20 Temmuz 2011, http://www.kongrekaraburun.org/ eski/tam_metinler_2010/b_2/04_Sibel_ Yardimci.pdf
Yardımcı, S., Bezmez,D., Şentürk, Y. (2011). Giriş, D. Bezmez, S. Yardımcı, Y. Şentürk (Der.), F. B. Aydar (Çev.), Sakatlık çalışmaları (ss.17-27). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.