Vedat IŞIKHAN, Özlem KÖRÜKÇÜ, Elif GÖKÇEARSLAN ÇİFCİ

SINIF ÖĞRETMENLERİNİN İŞ ORTAMINDA YAŞAMIŞ OLDUĞU BAZI SORUNLAR ve TÜKENMİŞLİK

İnsanlarla birebir, yakın bir etkileşimi gerektiren öğretmenlik mesleği, eğitim ortamında, kişilerin etkisinde kaldığı özgün ve yoğun stres yaratan durumlar nedeniyle, bireylerin özellikle ruhsal sağlıklarını ve buna bağlı olarak da çalışma yaşamlarının kötü yönde etkilenmesinde yüksek risk grubunda yer almaktadır. Karşılaştıkları bu yıpranma süreçleri nedeniyle bu çalışmada, öğretmenlerin tükenmişlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, tarama modeline uygun olarak, Bilgi Toplama Formu ve Öğretmen Tükenmişlik Ölçeği (ÖTÖ) kullanılmıştır. Araştırma sonunda, Ankara Merkez İlçelerde görev yapan toplam 187 öğretmene ulaşılmıştır. Araştırmada, tükenmişlik ölçeğinin dört alt boyutu olan, görülen idari destek, işe bağlı stresle başa çıkma, iş doyumu ve öğrencilere yönelik tutumlar arasında cinsiyete göre istatistiksel açıdan anlamlı fark olduğu, yaşa, medeni duruma, eğitim durumuna ve hizmet yılına göre ise istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı belirlenmiştir (p<0,05). Araştırma sonunda, eğitim kalitesini etkileyen en önemli faktörlerin başında gelen, öğretmenlerde yaşanan tükenmişliğin önlenebilmesi amacıyla çeşitli düzeyde müdahalelerin yapılması gerektiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tükenmişlik, öğretmen, stres, iş doyumu, eğitim kalitesi

Some Workplace Problems and Burnout Among Class Teachers

The profession of teaching, which requires a close interaction with people, is a job that is in the high risk group in terms of affecting especially the psychological condition of individuals and therefore their working life because of the effects of situations which cause stress. The research below has been carried out to examine the condition, reasons and results of burnout among teachers, which is a phenomenon that has a complex structure. In this research, scanning method is used and teachers’ level of burnout is determined via questionnaires and Teacher Burnout Scale (TBS). During the research, 187 teachers who work at central towns of Ankara have been reached. In the research, it is identied that there are considerable statistical differences among sex, job satisfaction and the four dimensions of burnout scale: administrative support, dealing with stress of work, job satisfaction and attitudes towards students (p<0.05). At the end of the research, it is determined that measures must be taken at various levels with the purpose of preventing teachers from burnout, which is one of the most important elements that affects the quality of education.

Keywords:

Burnout, teacher, stress, job satisfaction, the quality of education,

PDF

___

Akçamete, G., Kaner, S., Sucuoğlu, B. (2001) Öğretmenlerde Tükenmişlik İş Doyumu ve Kişilik, Nobel Yayıncılık, Ankara
Altay, M. (2007) Okul Yöneticilerinin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri İle Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Düzeyleri Arasındaki İlişki, (Yayınlanmamış̧ Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü̈, Tokat.
Baysal, A. (1995) Lise ve Dengi Okul Öğretmenlerinde Meslekte Tükenmişliğe Etki Eden Faktörler. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), D.E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Besler, E. (2006) Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerde Tükenmişliğin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Connolly, C. ve Sanders, W. (1988) The Succesful Coping Strategies, the Answer to the Teacher Stress? Paper presented at the annual meeting of the Association of Teacher Educators, San Diego (ERIC document Reproduction Service).
Çokluk, Ö. (1999) Zihinsel ve İşitsel Engelliler Okullarında Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerde Tükenmişliğin Kestirilmesi, (Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Ankara
Cordes, C. L., Dougherty, T. W. ve Bulum, M. (1997) “Pattern of Burnout Among Managers and Professionals: A Comparasion of Models”, Journal of Organizational Behavior, 18 (6), 685-701.
Çam, O.(1992) “Tükenmişlik Envanterinin Geçerlilik ve Güvenirliğinin Araştırılması” VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı, 155-166.
Çam, O. ve Baysal, A. (1994) “İzmir Metropolitan Alan İçinde Bulunan Yataklı Sağlık Kurumlarında Görev Yapan Psikiyatrist ve Psikologlarda Tükenmişlik (burnout) Sendromunun İncelenmesi”. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi, İzmir.
Deckard G. J. ve Hicks L.L. (1992) “The Occurence and Distribution of Burnout Among Infectious Disease Physicians”, Journal of Infectious Disease, 165: 224-228.
Dolunay, Piyal, (2003) “Öğretmenlerde Bazı Mesleki Özellikler ve Tükenmişlik” Ankara: Kriz Dergisi 11 (1): 35-48
Dursun S. (2000), Öğretmenlerde Tükenmişlik ile Yükleme Biçimi, Cinsiyet, Eğitim Düzeyi ve Hizmet Süresi Değişkenleri Arasındaki Yordayıcı İlişkilerin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
Forber, B. A. (1984) “Stress and Burnout in Suburban Teachers”, Journal of Educational Research, 77: 6. Freudenberger, N.J. (1974) “Staff Burnout”. Journal of Social Issues, 30, 159-165.
Friesen, D., Prokop, C.M ve Sarros, J.C. (1988) “Why Teachers Burnout”, Educational Research Quarterly, 12, (3) 9-112.
Girgin, G. (1995). İlkokul Öğretmenlerinde Meslekten Tükenmişliğin Gelişimini Etkileyen Değişkenlerin Analizi ve Bir Model Önerisi. (İzmir İli Kırsal ve Kentsel Yöre Karşılaştırması), Yayınlanmamış Doktora Tezi, D.E. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Girgin, G. ve Baysal, A. “Tükenmişlik Sendromuna Bir Örnek: Zihinsel Engelli Öğrencilere Eğitim Veren Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyi”,TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005:4(4)
Golazewski, T.J., Milstein, M.M. ve Diğerleri. (1984) “Organizational and Health Manifestotations of Teachers Stress: A Preliminary Report on T-the Buffalo Teachers Stress Intervention Project”, Journal of School Health, 54, 458-463.
Griffith, J., Steptoe, A., Cropley, M. (1999) “An Investigation of Coping Strategies Associate With Job Stress in Teachers”, British Journal Of Educational Psychology, 69.
Guglielmi, R.S. ve Tatrow, K. (1998) “Occupational Stress, Burnout, and Health in Teachers: A Methodological and Theoretical Analysis”, Review of Educational Research, 68: 61–99.
Hastings, P., Richard ve Mohammed, S. Bham, (2003) “The Relationship Between Student Behaviour Patterns and Teacher Burnout”, School Psychology, 24 (1) 115–127.
Işıkhan, V.(2004) Çalışma Hayatında Stres ve Başa Çıkma Yolları, Ankara, Sandal Yayınları Izgar H. (2001), Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım.
Kalker, P. (1984) Teacher Stress and Burnout: Causes Coping Strategies, Contemporary Education. ProQuest Information and Learning Company, 56: 1.
Kırılmaz, A.Y., Çelen, Ü., Sarp, N. (2003) İlköğretimde çalışan bir öğretmen grubunda “Tükenmişlik Durumu” Araştırması.s:2- 9; http://www.ilkogretim-online.org.tr
Kyriacou C. ve Sutcliffe J. (1979) Theacher Stres and Satisfaction. Educational Research, 29 (2) 89-96. Kyriacou, C. (1987) “Teacher Stress and Burnout: an International Review”. Educational Research, 29 (2) 46-152.
Kyriacou, C. ve Sutcliffe, J. (1978) “Teacher Stress: Prevalence, Sources, and Symptoms”, British Journal of Educational Psychology, 48: 159–67.
Maraşlı, M. (2005) “Bazı Özelliklerine ve Öğrenilmiş Güçlülük Düzeylerine Göre Lise Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeyleri” Türk Tabipler Birliği Mesleki Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Temmuz, Ağustos, Eylül 2005.
Maslach, C. ve Jackson S.E. (1981) “The Measurement of Experienced Burnout” Journal of Occupational Behavior, 2, 99- 113.
Pierce, C.M. ve Molloy, G.N. (1990) “Psychological and Biographical Differences Between Secondary School Teachers Experiencing High and Low Levels of Burnout”, British Journal of Educational Psychology, 60: 37–51
Rasche, D.B., ve Diğerleri (1985) “Teacher Stress: the Elementary Teacher’s Perspective”, The Elementary School Journal, 85 (4) 559-564.
Schwab, R.L. ve Iwanicki, E.F. (1982) “Who are our Burned out Teachers”, Educational Research Quarterly, 7 (2) 5-17.
Seidman, S.A (1985) “The Relationship Between Teacher Burnout and Media Utilazion”, Paper Presented at the Annual Meeting of the Association for Educational Communications and Technology, Anaheim, CA (ERIC Document Reproduction Services No: ED 256334).
Sucuoğlu, B., Kulaksızoğlu-Aksaz N. (1996). “Özürlü Çocuklarla Çalışan Öğretmenlerde Tükenmişliğin Değerlendirilmesi”. Türk Psikoloji Dergisi, 10(36), 44-60.
Türk, A. (2004) Öğretmenlerde Tükenmişlik, Internetten 04.05.2007’de elde edilmiştir: http://www.egitim1@mynet.com
Tümkaya, S. (1996) Öğretmenlerdeki Tükenmişlik Görülen Psikolojik Belirtiler ve Başa Çıkma Davranışları. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tümkaya, S. (2000) İlköğretimin 1. Kademesinde Görev Yapan Öğretmenlerin Sınıf içi Disiplin Anlayışları ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki. Adana: Baki Kitabevi.