BAĞIMSIZLIK SONRASI FAS KÜLTÜREL KİMLİĞİNİ ŞEKİLLENDİRMEDE EDEBİ DERGİLERİN ROLÜ

1950 ve 60’lı yıllar hiç şüphesiz dünya tarihinde sömürgeleştirilmiş halklar için bir dönüm noktası oldu; emperyalist güçlerin boyunduruğundan pek çoğu kurtularak “özgürlüklerine” kavuştu. Bununla birlikte bu halkların bağımsızlıklarını elde etmeleri,  yağmalanmış, sindirilmiş ve yeniden şekillendirilmiş dünyalarındaki sömürge izlerini sihirli bir değnek misali bir anda ortadan kaldırmadı. Bu bağlamda öncelikle kısmi olarak İspanyol (1860-1912) ve ardından Fransız (1912-1956) sömürge devletlerinin boyunduruğunda olan ve 1956 yılında bağımsızlığına kavuşan Fas’ta kolonyal devletlerin yaptıkları kültürel ve kimliksel tahribatın izleri günümüzde dahi yok olmuş değildir. Tunus ve Cezayir’de olduğu gibi Fas’ta da kolonyal güce karşı direnişi beslemede ve kültürel kimliği korumada en önemli faktör olan Arap dili ve halkın eğitim gördüğü yerel okullar kısıtlanmış ve öncelikle öz kimliği deforme etmeye yönelik Avrupa merkezli bir kültür politikası dayatılmıştı. Bu bağlamda Fransızca bir anda resmi dil olurken sömürgeci güçler yerel kültürün evrensel değerlerini, tarihini ve milli kimliğini yok saymışlardı. Kolonyal güç için Fas kültürü kendi içerisinde göstermelik olarak kaldığı sürece özgün ve egzotikti bunun dışında Fas’ta entelektüel yaşam ve eleştirel düşüncenin ortaya çıkması sömürge gücü için büyük bir tehditti. Buna rağmen köklü bir sanat ve edebi birikime sahip olan Fas’ta modernist fikirler yayılmaya başlamış, entelektüel kesimin bayraktarlığında yenilenme (Nahda) hareketleri her türlü ayrımcı politikaya rağmen ilerleme ve gelişmeye devam etmiştir. Özellikle bağımsızlığın akabinde yerel yönetici sınıfın sömürge gücünün çıkarlarını koruması, emperyalist güçlere sürekli borçlanmadan dolayı halkın karşılaştığı ekonomik zorluklar milli ve kültürel kimlik alanında kayda değer bir çalışmanın olmaması gibi çeşitli faktörler 1960’lar sonrası bir grup genç aydının halkı aydınlatmada yeni ifade organlarına ihtiyaç duyarak çeşitli dergiler ve gruplar kurmalarına sebebiyet verdi. Sosyal adalet, demokrasi, eşitlik, sosyalizm gibi yeni siyasi kavramların etkileriyle yayımlanan bu yeni dergiler, Fas toplumunda edebiyatla beraber kültürel ve ulusal kimliğin gelişmesinde büyük katkılar sağlamışlardır. Bu çalışmanın amacı sömürge sonrası ortaya çıkan yeni nesil edebi dergilerin Fas kültürü ve modern entelektüel hayatın oluşmasında üstlendiği edebi ve sosyal rolü etraflıca incelemektir. 

THE ROLE OF LITERARY MAGAZINES IN SHAPING MOROCCAN CULTURAL IDENTITY AFTER INDEPENDENCE

The 1950s and 60s undoubtedly became a turning point for colonized nations in the world history; many were freed from the yoke of the imperialist powers and gained their "freedom". However, the independence did not eliminate the colonial traces in their looted and reshaped worlds like a magic wand. In this context, the traces of the cultural and identity destruction caused by the colonial powers in Morocco, which was partially under the yoke of the Spanish (1860-1912) and then the French (1912-1956) colonies and gained independence in 1956, have not been lost even today. In Morocco, as in Tunisia and Algeria, the Arab language and local schools which are the most important factors in nurturing resistance against colonial power and protecting cultural identity and where the people were educated were restricted and European-centered cultural policy was aimed to deform self-identity. In this context, while French became the official language at once, the colonial powers ignored the universal values, history and national identity of the local culture. For the colonial power, Moroccan culture was original and exotic, as long as it remained only for show, and the emergence of intellectual life and critical thinking in Morocco was a great threat for the colonial power. Despite this, modernist ideas began to spread in Morocco, which has a deep-rooted in art and literary knowledge, and the regeneration (Nahda) movements under the banner of the intellectual segment continued to progress and develop despite all kinds of discriminatory policies. After independence, various factors such as the continued protection of the interests of the colonial power by the local administration, the economic difficulties due to the constant debt to the imperialist powers and the lack of significant works in the field of national and cultural identity caused to form various magazines and literature groups by a group of young intellectuals who needed new articulation organs in instructing the nation of the fact in 1960s. These new magazines, published with the effects of new political concepts such as social justice, democracy, equality, and socialism, have contributed greatly to the development of cultural and national identity along with literature in Moroccan society. The aim of this study is to examine the literary and social role of the new generation literary magazines that emerged after colonialism in the formation of Moroccan culture and modern intellectual life.

___

El-Madini, A., (1980), Fi-l- Edebi’l Mağribiyye el-Mu‘asır, Matba’a Dâri’n-Neşri’l- Mağribiyye, Casablanca.

Ceran, İ., (2012), Fas Tarihi, (1. Baskı), Türk Tarih Kurumu, Ankara.

Dursun, D., (1995), “Fas: Himaye Dönemi ve Bağımsızlık”, C. 12, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul.

El Mansour, M., (1994), “Salafis and Modernists in the Moroccan Nationalist Movement”, Islamism and Secularism in North Africa, ed. John Ruedy, Georgetown Center for Contemporary Arab Studies, Georgetown.

el-Cabiri, M., (2001), Arap-İslam Aklının Oluşumu, Çev.İbrahim Akbaba, (2. Baskı), Kitabevi yayınları, İstanbul.

Eş-Şâvi, A., “Mecellâtu’l ‘Arabiyye fî’l- Mağrib” El-Edeb, 1982, (9), Beyrut, ss. 42-52.

Gariage, J., (1994), Histoire Contemporaine Du Maghreb: De 1830 a Nos Jours, (edt.1), Fayard, Paris.

Gontard M.,(1981), Violence Du Text- La Literature Marocaine De Langue Française, L'Harmattan, Paris.

Pennell, C.R., (2000), Morocco since 1830, (edt. 2), NYU Press, NY.

Souffles-Anfas A Critical Anthology From The Moroccan Journal of Culture and Politics, (2016), ed. Olivia C. Harrison, Teresa Villa Ignacio, Stanford University Press, Stanford, California.

Suzor, F., (1982), “Approximacion a la Historia Cultural de marruecos en los Anos Sesenta: El Movimiento Souffles-Anfas”, Memoria de Licenciatura, UAM, Madrid.

Tenkoul, A., “Les revues culturelles”, Regards Sur la Culture Marocaine,1988, (1), ss.11-34.