TÜRKİYE’DE VERGİ KÜLTÜRÜNÜN GELİŞMESİNDE GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI’NIN YERİ VE ÖNEMİ

İlk kez Schumpeter tarafından kullanılan vergi kültürü kavramı: ekonomik, sosyal, kültürel, coğrafik faktörle-rin etkisiyle toplumdan topluma farklılık arz etmekle birlikte, içinde birçok etmeni barındıran, zaman içeri-sinde şekillenen ve örflere benzeyen bir olgudur. Vergi kültürü kavramının gelişiminde; çok sayıda değişke-nin yanında vergi afları ve vergi denetimlerinin sıklığı da etkili olabilmektedir. Bunlara vatandaşın devlete duyduğu güveni de eklemek mümkündür. Zira bir toplumda vergi kültürünün yerleşebilmesi devlete duyu-lan güvene ve bunun sonucunda oluşacak vatandaşlık bilincine de bağlıdır. Bu bağlamda vergi kültürünün oluşmasında gelir idaresine büyük görevler düşmektedir. Bunun bilincinde olan gelir idaresi vergi kültürü-nün istenilen düzeye çıkarılması amacıyla, yeniden bir yapılanma (modernizasyon) sürecine girmiştir. Bu çalışmanın amacı da söz konusu süreci ve bunun vergi kültürüne olan katkılarını değerlendirmektir.

TÜRKİYE’DE VERGİ KÜLTÜRÜNÜN GELİŞMESİNDE GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI’NIN YERİ VE ÖNEMİ

İlk kez Schumpeter tarafından kullanılan vergi kültürü kavramı: ekonomik, sosyal, kültürel, coğrafik faktörle-rin etkisiyle toplumdan topluma farklılık arz etmekle birlikte, içinde birçok etmeni barındıran, zaman içeri-sinde şekillenen ve örflere benzeyen bir olgudur. Vergi kültürü kavramının gelişiminde; çok sayıda değişke-nin yanında vergi afları ve vergi denetimlerinin sıklığı da etkili olabilmektedir. Bunlara vatandaşın devlete duyduğu güveni de eklemek mümkündür. Zira bir toplumda vergi kültürünün yerleşebilmesi devlete duyu-lan güvene ve bunun sonucunda oluşacak vatandaşlık bilincine de bağlıdır. Bu bağlamda vergi kültürünün oluşmasında gelir idaresine büyük görevler düşmektedir. Bunun bilincinde olan gelir idaresi vergi kültürü-nün istenilen düzeye çıkarılması amacıyla, yeniden bir yapılanma (modernizasyon) sürecine girmiştir. Bu çalışmanın amacı da söz konusu süreci ve bunun vergi kültürüne olan katkılarını değerlendirmektir.

___

  • AKBULAK, Yavuz, TAHTAKILIÇ A. K (2003). “Kayıtdışı Ekonomi Üzerine Düşünceler”, Banka-Ma- liye ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 40.
  • AKTAN, Coşkun Can. “Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergi Ahlakı”, http://www.ceis.org.tr/dergi/2012ocak/makale2.pdf, (Erişim: 28.07.2014).
  • AYDEMİR, Şinasi (1995). Türkiye’de Kayıtdışı Ekonomi, İstanbul: Maliye Hesap Uzmanları Der- neği Yayını.
  • COŞAR, Abbas (2003). “Gelir İdaresinin Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Alternatif Bir Çözüm Önerisi”,
  • Vergi Sorunları Dergisi, 179. ÇATALOLUK, Cuma (2008). “Vergi Karşısında Mükelleflerin Tutum ve Davranışları”, Selçuk Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20.
  • ÇELİK, Fikret (2006). “Türkiye’de Gelir İdaresinin Yeniden Yapılandırılması Çalışmaları ve Dünya Uygulamaları”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti- tüsü, Ankara, 2006).
  • ÇELİKKAYA, Ali, GÜRBÜZ, H (2006). “Mükelleflerin Vergiye Gönüllü Uyumunu Etkileyen Faktörlerin
  • Analizi: Bir Alan Çalışması”, İktisat İsletme Finans Dergisi, 247. ÇETİN, Güneş (2007). “Vergi Aflarının Vergi Mükelleflerinin Tutum ve Davranışları Üzerindeki Etkisi”,
  • Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 2. ÇETİN, Güneş, GÖKBUNAR R (2010). “Mükellef Haklarına Vergi İdaresi Çalışanlarının Bakışı”, Yöne- tim ve Ekonomi Dergisi, 1.
  • ÇİÇEK, Halit (2006). “Psikolojik ve Sosyal Yönden Yükümlülerin Vergiye Karşı Tutum ve Tepki- leri”, (Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2006).
  • DEMİRBAŞ, Timur (2002). Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
  • DERDİYOK, Türkmen (1993). “Türkiye’nin Kayıtdışı Ekonomisinin Tahmini”, TOBB Yayını,13.
  • Devlet Planlama Teşkilatı (2001). Sekizinci BYKR Vergi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
  • EGELİ, Haluk, Dağ M (2012). “Türk Vergi Hukuku Açısından Mükellef Haklarının Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, 163.
  • GENCEL, Ufuk, Kuru E (2012). “Vergi Kültürü ve Vergi Politikaları Etkileşimi: Türkiye Değerlendirmesi”,
  • Yönetim Bilimleri Dergisi, 20. GERÇEK, Adnan (2004). “Çağdaş Eğilimler Çerçevesinde Türkiye’de Vergi İdaresinin Yeniden Yapılan- dırma Önerisi: Mükellef Odaklı Gelir İdaresi Modeli”, Vergi Sorunları, 190.
  • GERÇEK, Adnan, YÜCE, M (1998). Mükelleflerin Vergiye Yaklaşımı Açısından Türk Vergi Siste- minin Değerlendirilmesi, Bursa: Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
  • GÜNER, Ümit (2008). “Türkiye’de Vergi Bilincinin ve Vergi Ahlakının Oluşmasında Gelir İdare- sinin Rolü”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2008).
  • IRMAK, Nuh, BİLEN, Y (2007). “Türkiye’de Vergi Denetiminin Yeniden Yapılanması ve Bir Öneri”, Vergi Raporu, 88.
  • IŞIK, Abdulkadir (2009). “Kültür ve Kalkınma: Vergi Kültürü Örneği”, Ege Akademik Bakış Dergisi,
  • IŞIK, Nihat, ACAR, M (2003). “Kayıtdışı Ekonomi: Ölçme Yöntemleri, Boyutları, Yarar ve Zararları Üze- rine Bir Değerlendirme”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21.
  • KAYNAR, Handan (2010). “Vergi Ahlakı ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme” (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, 2010).
  • Maliye Hesap Uzmanları Derneği (1996). Denetim İlke ve Esasları I, Vergi Mevzuatı Açısından
  • Denetim İlke ve Esasları, İstanbul. NERRE, Birger. “The Concept of Tax Culture”, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/down- load?doi=10.1.1.198.6056&rep=rep1&type=pdf, (Erişim: 28.11.2014).
  • ÖZEK, Çetin (1958). “Umumi Af”, İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası, 24.
  • SAVAŞAN, Fatih (2006). “Vergi Afları: Teori ve Türkiye Uygulamaları (Vergi Barışı Uygulama Sonuç- ları)”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 1.
  • SERİM, Nilgün (2011). “Mükellef Tipolojilerine Göre Vergi Ahlakını Geliştirmek Olanaklı mıdır?”, Vergi Sorunları Dergisi, 270.
  • SERİM, Nilgün, YAĞANOĞLU, N. Y (2010). “Ekonomik Yaklaşım ve Caydırıcı Değişkenler ile Ahlaki
  • Duygu ve Tutumları Şekillendiren İçsel Faktörlerin Kişilerin Vergi Ahlakını Etkilemede Rolü”, Vergi So- runları Dergisi, 264. ŞAHİN, Adnan, “Kayıtdışı Ekonomi ve Vergi Ahlakı Etkileşimi”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale, 2009).
  • ŞEKER, Sakıp (1995). “Kayıtdışı Ekonominin Kapsamı, Nedenleri ve Etkileri”, Yaklaşım Dergisi, 25.
  • ŞENYÜZ, Doğan (1995). Vergilemede Yükümlü Psikolojisi, Bursa.
  • TEKİN, Fazıl, ÇELİKKAYA, A (2009). Vergi Denetimi, Ankara: Seçkin Yayınevi.
  • TOSUNER, Mehmet ve DEMİR, İ. C (2009). “Vergi Ahlakının Sosyal ve Kültürel Belirleyenleri”, Süley- man Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,1.
  • TUAY Elif, GÜVENÇ İ (2007). “Türkiye’de Mükelleflerin Vergiye Bakışı”, (Basılmamış Yüksek Lisans Programı Stajı Çalışması, ODTÜ Endüstri ve Örgüt Psikolojisi, Ankara, 2007).
  • T.C. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı (2006), 2005 yılı
  • Faaliyet Raporu, Ankara (Erişim: www.gib.gov.tr) T.C. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı (2007), 2006 yılı
  • Faaliyet Raporu, Ankara. (Erişim: www.gib.gov.tr) T.C. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı (2008), 2007 yılı
  • Faaliyet Raporu, Ankara. (Erişim: www.gib.gov.tr) T.C. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı (2009), 2008 yılı
  • Faaliyet Raporu, Ankara. (Erişim: www.gib.gov.tr) T.C. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı (2011), 2010 yılı
  • Faaliyet Raporu, Ankara. (Erişim: www.gib.gov.tr) T.C. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı (2013), 2012 yılı
  • Faaliyet Raporu, Ankara. (Erişim: www.gib.gov.tr) Vergi Denetmenleri Derneği (2002). Türk Gelir İdaresinin Yeniden Yapılanması Hakkında Rapor, Ankara.