İBN HALDÛN FELSEFESİNDE TABİAT-İNSAN İLİŞKİSİ

İnsanın yaratılma sürecine bakıldığında onun yapısında önemli ölçüde tabiattan unsurlar olduğu görülür. İnsanın tabiatla iç içe olma durumu hem Kur’an’ın hem de klasik İslam kaynaklarının vurguladığı bir husustur. Bu özellikle İslam filozofları ve kelamcılarının, eserlerinde dikkat çektiği önemli bir noktadır. Bu makale, tabiatın insan üzerindeki etkilerini İbn Haldȗn merkezinde ele almaktadır. İbn Haldȗn’un mezkûr konudaki yaklaşımlarına geçmeden önce, konunun Kur’an’daki zeminine ve diğer bazı İslam düşünürlerinin bu meseledeki görüşlerine kısaca değinilecektir. Bu da bir anlamda İbn Haldȗn’un aynı konuda etkilendiği kaynaklar hakkında fikir vermesi açısından ayrıca önem arz etmektedir

Anahtar Kelimeler:

İbn Haldȗn, Kur’an, insan, tabiat

THE RELATIONSHIP BETWEEN NATURE AND HUMAN BEING IN IBN KHALDUN’S PHILOSOPHY

When the process of creation of human being is examined, the significant components from the nature can be seen in his character. The condition of coalescing between human being and the nature is an issue that is emphasized both by the Qur’an and the classical Islamic sources. This is an important point that particularly muslim philosophers and theologions paid attention in their books. This article deals with the influences of nature on human being by focusing on the thought of Ibn Khaldun. Before evaluating Ibn Khaldun’s approaches on the issue, the basis of the issue in the Qur’an and some muslim thinkers’ ideas on that topic will be briefly mentioned. This has also, in one sense, importance in terms of giving an idea about the sources which affected Ibn Khaldun the same subject

Keywords:

Ibn Khaldun, Qur’an, human being, nature,

PDF

___

AKLANOĞLU, Filiz, ‘İklim Değişikliğinin Peyzaj Tasarımı ve Uygulamaları Üzerine Etkileri’, (ed.: M. Emin Aydın, S. Kalaycı, Uluslararası Küresel İklim Değişikliği ve Çevresel Etkileri Konferansı içinde), Konya 2007.
ARSLAN, Ahmet, İbn Haldun’un İlim ve Fikir Dünyası, Vadi Yay., II. Baskı, Ankara 1997.
AYDIN, Hüseyin, Ekolojik Sorunlara Teolojik Yaklaşım, TDV. Yay., Ankara 2009.
BAĞDÂDÎ, Abdulkâhir b. Tâhir, Usȗlu’d-dîn, Matbaatü’d-Devleti, I. Baskı, İstanbul 1346/1928.
BAYRAKDAR, Mehmet, İslam’da Evrimci Yaratılış Teorisi, Kitâbiyât Yay., Ankara 2001.
CÂBÎRÎ, Muhammed Âbid, Fikru İbn Haldûn el-asabiyye ve’d-devle, Merkezü Dirâsêti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, Beyrut 1994.
CEVİZCİ, Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yay., İstanbul 1999.
CHANDALA, T-IJ. Deary-D. Blane-GD. Batty, Childhood IQ in Relation to Obesity and Weight Gain in Adult Life: The National Child Development (1958) Study, International Journal of Obesity, 2006, 30, ss. 1422-1432.
DURALI, Teoman, Biyoloji Felsefesi, Ankara 1992.
DÜZGÜN, Ş. Ali, Sosyal Teoloji İnsanın Yeryüzü Serüveni, Lotus Yay., II. Baskı, Ankara 2010.
FAHRİ, Macit, İslâm Felsefesi Tarihi, (çev.: Kasım Turhan), İklim Yay., İstanbul 1992.
GAZZÂLÎ, Ebȗ Hâmid, el-Maksadü’l-esnâ fî şerhi me’ânî esmâillâhi’lhüsnâ, (thk.: Fazlı Şadi, İngilizce çevirisi ile birlikte), Dâru’l-Meşrik, Beyrut 1971.
HASSAN, Ümit, İbn Haldun’un Metodu ve Siyaset Teorisi, Toplumsal Dönüşüm Yay., II. Baskı, İstanbul 1998.
ISFAHÂNÎ, Râğıb, el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’an, (thk.: Muhammed Halil ‘Aytânî), Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2005.
İBN HALDÛN, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddimetü İbn Haldȗn, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, Beyrut 1993.
İBN HALDÛN, Mukaddime, (Haz.: Süleyman Uludağ), Dergâh Yay., I-II, İstanbul 2005.
İBN MANZÛR, Lisânu’l-‘arab, Dâru’s-Sadr, III. Baskı, I-XV, Beyrut 1414.
İBNÜ’N-NEFÎS, Ebu’l-Hasan Alâüddîn Ali b. Ebi’l-Hazm, er-Risâletü’lKâmiliyye fi’s-Sîreti’n-Nebeviyye, (nşr.: Max Meyerhof-Joseph Schacht), Oxford 1968.
İBN TUFEYL, Ebû Bekir Muhammed b. Abdilmelik b. Muhammed elKaysî, Kitâbu esrâri’l-hikmeti’l- meşrikiyye ve Risâletü Hayy b. Yakzân, yy. 1327/ 1909.
KAYAPINAR, M. Akif, ‘İbn Haldun’da Asabiyet’, (Geçmişten Geleceğe İbn Haldun- Vefatının 600. Yılında İbn Haldun’u Yeniden Okumak, 3-4 Haziran 2006, ISAM Yay., İstanbul 2006, ss. 163-182.
KİNDÎ, Yakup b. İshak b. es-Sabbâh, ‘Oluş ve Bozuluşun Yakın Etkin Sebebi Üzerine’, (‘Felsefî Risâleler’adlı eser içinde, çev. Mahmut Kaya), Klasik Yay., İstanbul 2006.
KUTLUER, İlhan, ‘Câlînȗs’, DİA, c. 7, İstanbul 1993, ss. 32-34.
MAHDİ, Muhsin, Ibn Khaldȗn’s Philosophy of History, The Other Press, Malaysia 2006.
MÂTURÎDÎ, Ebȗ Mansȗr Muhammed b. Muhammed, Te’vîlâtu’l-Kur’an, (thk.: Ertuğrul Boynukalın), Dâru’l-Mîzân, I-XVII, İstanbul 2006.
MES’ÛDÎ, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin, Mürȗcu’z-zeheb ve Me’âdinü’lcevher, (thk.: Muhammed Muhyiddin Abdülhamid), Daru’l-fikr, 5. Baskı, I-II, Beyrut 1973.
Murȗc ez-Zeheb (Altın Bozkırlar, çev.: D. Ahsen Batur), Selenge Yay., 2. Baskı, İstanbul 2011.
NASR, Seyyid Hüseyin, Islamic Science: An Illustrated Study, (İslam ve Bilim, çev.: İlhan Kutluer), İnsan Yay., İstanbul 2006.
RÂZÎ, Fahruddîn, Tefsîru Fahri’r-Râzî, Dâru’l-fikr, Beyrut 1401/1981.
YILDIRIM, Yavuz, İbn Haldun’un Bedâvet Teorisi, Marmara Üni. Sosyal Bil. Enst., Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 1998.