FIKIH USÛLÜNDE NESHİN İMKÂNI SORUNUNUN HUSN-KUBH PROBLEMİYLE İLİŞKİLENDİRİLMESİ

Klasik fıkıh usûlü literatüründe, şer‟î hükümler bakımından neshin aklen mümkün olup olmadığı sorunu, hükme konu olan davranışların husn ve kubh vasıflarından hareketle ele alınmaktadır. Mu'tezilî kelâmcı Ebû Müslim elIsfahânî‟ye atfedilen görüş istisna edildiğinde, klasik dönemdeki tüm usûl bilginlerine göre, şer‟î hükümler bakımından nesh aklen mümkündür. Çünkü hükme konu olan davranışların husn ve kubh vasıfları değişken bir yapıdadır. Neshin aklen mümkün olduğu hususunda hemfikir olan klasik dönem usûl bilginleri, neshin geçerlilik alanıyla ilgili olarak iki farklı yaklaşım ortaya koymuşlardır. Hanefî ve mu‟tezilî usulcülere göre, Allah‟a iman ve küfür gibi, husn ve kubh vasfı hiçbir biçimde değişmeyen davranışlar neshe konu olamaz. Buna karşılık husn ve kubh vasfı değişken olan tüm davranışlar neshe konu olabilmektedir. Eş‟arî usûlcülere göre ise, şer‟î hükme konu olan tüm davranışlar bakımından nesh geçerlidir. Çünkü, Allah‟a iman ve küfür dâhil, şer‟î hükme konu olan tüm davranışların husn ve kubh vasfı değişken bir yapıdadır

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh Usûlü, Nesh, Değer (Husn-Kubh)

The Association of the Possibility Problem of Naskh with the Husn-Kubh Discussions in Usûl al-Fiqh

Discussions in Usûl al-Fiqh In the classical literature of Usul-al Fiqh, the problem of “whether the existence of naskh (abrogation) can be known by human mind in terms of religious provision” (Religious Law/Shariah) is argued with regards to the behaivor‟s value qualities (husn and kubh). When the approach of Ebu Muslim al-Isfahani, Mu‟tezili Kalam Scholar, is excepted, Naskh is accepted as to be known to human mind by all classical Muslim scholars. Because the value of behaivors are variable. Usul scholars who accept naskh, have put forward to two different ways about the validity of naskh. According to mu‟tezili and hanafi scholars, human behaivors or deeds of which values are stable, can not be subjected to naskh. However, those behaivors or deeds of which values are variable can be subjected. In the thoughts of ash‟ari scholars all religious provisions can be subjected to naskh. Because value of all behaivors or deeds can alter. In this article, arguments of the different muslim schools about “how naskh can be grounded” are analysed in the light of their value theory

Keywords:

Usu‟l al-Fiqh, Naskh, Value (Husn-Kubh),

PDF

___

el-Âmidî, Seyfüddin Ebu‟l-Hasen Ali b. Ebî Ali b. Muhammed (ö. 631/1233), el-Ġhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, I-IV, Dâru‟s-Samî‟î, Riyad 2003.
Abdulazîz el-Buhârî, Alâuddîn b. Ahmed (ö. 730/1330), KeĢfu’l-Esrâr an Usûli Fahri’l-Ġslâm el-Pezdevî, I-IV, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 1997.
el-Bâbertî, Ekmeluddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed (ö. 786/1384), erRudûd ve’n-Nukûd ġerhu Muhtasari Ġbni’l-Hâcib, I-II, Mektebetu‟r-RuĢd NâĢirûn, Riyad 2005.
el-Beydâvî, Nâsıruddîn Abdullâh b. Umer eĢ-ġîrâzî (ö. 691/1292), Minhâcu’lVusûl ilâ Ilmi’l-Usûl, Müessesetu‟r-Risâle NâĢirûn, Beyrut 2006.
el-Cassâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî (ö. 370/981), el-Fusûl fî’l-Usûl, I-IV, Vizâretu‟l-Evkâf ve‟Ģ-ġuûni‟l-Ġslâmiyye, Kuveyt 1994.
ed-Debûsî, Ebû Zeyd Ubeydullâh b. Umer b. Îsâ (ö. 430/1039), Takvîmu’lEdille fî Usûli’l-Fıkh, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 2001.
Ebu‟l-Huseyn el-Basrî, Muhammed b. Ali b. Et-Tayyib (ö. 436/1044), elMu’temed fî Usûli’l-Fıkh, I-II, Institut Français de Damas, DımaĢk 1964.
Emir PadiĢah, Muhammed Emîn b. Mahmûd el-Hüseynî el-Buhârî (ö. 987/1579), Teysiru't-Tahrir alâ Kitâbi’t-Tahrîr, I-IV, Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Kahire 1931.
el-Ensârî, Abdulalî Muhammed b. Nizâmiddîn (ö. 1180/1766), Fevâtihu’rRahamût bi ġerhi Musellemi’s-Subût, I-II, Dâru‟l-Kütübi‟lIlmiyye, Beyrut 2002.
el-Ğazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (ö. 505/1111), el-Mustasfâ min Ilmi’l-Usûl, I-IV, ġirketu‟l-Medîneti‟l-Munevvera li‟t-Tıbâa, Cidde 2008.
Has, ġükrü Selim, “Klasik Fıkıh Usûlünde Neshin Mahiyeti”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 21, Yıl:2006/2, 543-564.
el-Isfahânî, ġemsuddîn Ebû‟s-Senâ Mahmûd b. Abdirrahmân b. Ahmed (ö. 749/1349), Beyânu’l-Muhtasar ġerhu Muhtasari Ġbni’l-Hâcib, I-III, Câmiatu Ummi‟l-Kurâ, Mekke ty.
Ġbn AbdiĢĢekûr, Muhibbullâh (ö. 1119/1707), Musellemu’s-Subût, I-II (Fevâtihu‟r-Rahamût ile birlikte), Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 2002.
Ġbn Emîri‟l-Hâcc, Muhammed b. Muhammed el-Halebî (ö. 879/1475), etTakrîr ve’t-Tahbîr, I-III, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 1999.
Ġbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed el-Makdisî (ö. 620/1223), Ravdatu’n-Nâzır ve Cennetu’l-Munâzır fî Usûli’l-Fıkh alâ Mezhebi’l-Ġmâm Ahmed b. Hanbel, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 1981.
Ġbn Melek, el-Mevlâ Abdullatîf (ö. 797/1394), ġerhu Menâri‟l-Envâr fî Usûli‟lFıkh, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 2004.
Ġbn Nuceym, Zeynuddîn b. Ġbrâhîm b. Muhammed (ö. 970/1562), Fethu’lĞaffâr bi ġerhi’l-Menâr, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 2001.
Ġbnu‟l-Hâcib, Ebû Amr Cemâluddîn Usmân b. Umer (ö. 646/1249), Muhtasaru Ġbni’l-Hâcib (es-Subkî‟nin Raf‟u‟l-Hâcib an Muhtasari Ġbni‟lHâcib isimli eseri ile birlikte), I-IV, Âlamu‟l-Kütüb, Beyrut 1999.
Ġbnu‟l-Humâm, Kemâluddîn Muhammed b. Abdilvâhid (ö. 861/1457), etTahrîr fî Usûli’l-Fıkh, I-III (et-Takrîr ve‟t-Tahbîr ile birlikte), Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 1999.
el-Karâfî, ġihâbuddîn Ebu‟l-Abbâs Ahmed b. Ġdrîs (ö. 684/ 1285), ġerhu Tenkîhı’l-Fusûl fi’htisâri’l-Mahsûl fi’l-Usûl, Dâru‟l-Fikr, Beyrut 2004.
el-Pezdevî, Ebu‟l-Usr Fahru‟l-Ġslâm, Ebu‟l-Hasen Ali b. Muhammed b. Huseyn (ö. 482/1089), Kenzu’l-Vusûl ilâ Ma’rifeti’l-Usûl, I-IV
(Abdülazîz el-Buhârî‟nin KeĢfu‟l-Esrâr‟ı ile birlikte), Dâru‟lKütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 1997.
er-Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Umer b. El-Huseyn (ö. 606/1209), el-Mahsûl fî Ilmi Usûli’l-Fıkh, I-VI, Müessesetu‟r-Risâle, Beyrut 1992.
SadruĢĢerîa, Ubeydullâh b. Mes‟ûd b. Mahmûd (ö. 747/1347), et-Tavdîh li Metni’t-Tenkîh fî Usûli’l-Fıkh, I-II (et-Taftâzânî‟nin et-Telvîh‟i ile birlikte), Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 1996.
es-Sem‟ânî, Ebu‟l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed Abdilcebbâr (ö. 489/1096), Kavâtiu’l-Edille fi’l-Usûl, I-II, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 1997
es-Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl, (ö. 483/1090), Usûlu’sSerahsî, I-II, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 2005.
es-Subkî, Tâcuddîn Abdulvahhâb b. Alî (ö. 771/1370), Cem’u’l-Cevâmi’ fî Usûli’l-Fıkh, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 2003
eĢ-ġevkânî, Muhammed b. Alî b. Muhammed (ö. 1250/1834), ĠrĢâdu’l-Fuhûl ilâ Tahkîkı’l-Hakk fî Ilmi’l-Usûl, I-II, Dâru‟l-Fadîle, Riyad 2000.
eĢ-ġîrâzî, Ebû Ġshâk Ġbrâhîm b. Alî b. Yûsuf (ö. 476/1083), el-Luma’ fî Usûli’lFıkh, Dâru‟l-Kelimi‟Tayyib/Dâru Ġbn Kesîr, DımaĢk/Beyrut 1995.
et-Taftâzânî, Sa‟duddîn Mes‟ûd b. Umer (ö. 793/1390), et-Telvîh ale’t-Tavdîh li Metni’t-Tenkîh fî Usûli’l-Fıkh, I-II, Dâru‟l-Kütübi‟l-Ilmiyye, Beyrut 1996.
et-Tehânevî, Muhammed Alî (ö. 1158/1745), KeĢĢâfu Istılâhâti’l-Funûn ve’lUlûm, I-II, Mektebetu Lubnân NâĢirûn, Beyrut 1996.
Türcan, Selim, Neshin Problematik Tarihi, Lider Matbaacılık, Çorum 2010.
ez-ZerkeĢî, Bedruddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh (ö. 794/1392), elBahru’l-Muhît fî Usûli’l-Fıkh, I-VI, Vizâretu‟l-Evkâf ve‟Ģ- ġuûni‟l-Ġslâmiyye, Kuveyt 1992.