BİLİMSEL TEFSİR VE 20. YÜZYILDAKİ MEŞHUR TEMSİLCİLERİ PERSPEKTİFİNDEN HASAN BASRİ ÇANTAY’IN AÇIKLAMALI MEÂLİ

Kur’ân âyetleri ile bilimsel veriler arasında ilişki kuran tefsir türüne bilimsel/ilmî tefsir denmektedir. Bilimsel tefsirin temel amacı, Kur’ân’ın mucize olduğunu pozitif bilimler açısından da ispatlamaktır. Söz konusu ekolün/yaklaşımın on dokuzuncu yüzyıldaki ilk temsilcisi Muhammed b. Ahmed el-İskenderânî (v. 1889)’dir. Osmanlı’nın son döneminde alanla ilgili ilk çalışma Gazi Ahmet Muhtar Paşa (v. 1919) tarafından yapılmış ve “Serâiru’l-Kur’ân” adlı bu eser 1917’de İstanbul’da basılmıştır. Yirminci yüzyılda birçok eser vermiş müfessirlerden Muhammed Abduh (v. 1905), Reşid Rıza (v. 1935), Mustafa elMerâğî (v. 1945) ve Elmalılı Hamdi Yazır (v. 1942) gibi İslam bilginlerinin eserlerinde, bilimsel tefsirin izlerini taşıyan çok miktarda yorum görülmektedir. Mısırlı müfessir Tantavî Cevherî (v. 1940) ise el-Cevâhir fî Tefsîri’l-Kur’ân adlı önemli tefsiriyle bu ekolün en meşhur temsilcisi olarak bilinir. 1964’te vefat etmiş olan Hasan Basri Çantay tarafından yazılan Kur’ân-ı Hakim ve Meâl-i Kerîm adlı açıklamalı meâlde de bir takım bilimsel açıklamaların yapıldığı görülmektedir. Bu makalede öncelikle Çantay’ın adı geçen ekol perspektifinden yaptığı açıklamalar analiz edilmiş daha sonra diğer müfessirlerin düşünceleriyle karşılaştırılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Bilimsel Tefsir, Meşhur Temsilciler, Çantay, Açıklamalı Meâl, Yirminci Yüzyıl

FROM THE PERSPECTIVE OF SCIENTIFIC INTERPRETATION/TAFSIR AND ITS FAMOUS REPRESENTATİVES IN THE TWENTIETH CENTURY HASAN BASRI ÇANTAY’S ANNOTATED TURKISH TRANSLATION OF THE HOLY QUR’AN

Interpretation type which relationship between the Qur'anic verses and positive scientific data is named “scientific interpretation/tafsir”. The main purpose of scientific interpretation is to demonstrate that the miracles of the Qur’an in the positive sciences. The first representative of the mentioned school/approach in the nineteenth century is Muhammad b. Ahmed al-İskandarani (d. 1889). First paper, association with the field, has been written by Gazi Ahmed Muhtar Pasha (d. 1919) in the Late Ottoman Empire. This paper titled “Sarair-alQur’an” was published in Istanbul (1917). It has been seen that a lot of comments which containing traces of scientific interpretation in many books of Islamic scholars such as Muhammad Abduh (d. 1905), Rashid Rida (d. 1935), Moustafa el-Meraghi (d. 1945) and Elmalılı Hamdi Yazır (d. 1945) who wrote a number of books in the twentieth century. Tantawi Jawhari (d. 1940), Egyptian commentators, is known as the most famous representative of this school by the book entitled al-Jawahir fi Tafsir-al-Qur’an. It has been seen that a number of scientific explanations in the annotated Turkish translation of the Holy Qur’an titled Kur’ân-ı Hakim ve Meâl-i Kerîm that is written by Hasan Basri Çantay who died in 1964. Firstly, Çantay’s explanations is analyzed from perspective of the mentioned school and secondly they are compared with the thoughts of other commentators in this article

Keywords:

Scientific tafsir/interpretation, Famous Representatives, Çantay, Annotated Turkish translation of the Holy Qur’an, Twentieth Century.,

PDF

___

ATEŞ, Abdurrahman, “Geçmişten Günümüze Bilimsel Tefsir Okulu”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi II, 2002, Sayı: 4, s. 117-140.
----------, “Keşfu’l-Esrâr: Bilimsel Tefsir Hareketinin XIX. Asırdaki İlk Muharriki”, AÜİFD, Cilt: XLIV, 2003, Sayı: I, s. 111-134.
CERRAHOĞLU, İsmail, Tefsir Tarihi, Fecr Yayınları, Ankara, 2010.
ÇANTAY, Hasan Basri (v. 1964), Kur’ân-ı Hakim ve Meâl-i Kerim, IIII, Risale Yayınları, İstanbul, 1993.
DEMİR, Şehmus, “Kur’ân’ın Bilimsel Veriler Işığında Yorumlanmasına Eleştirel Bir Yaklaşım”, Tarihten Günümüze Kur’ân’a Yaklaşımlar, Kur’an ve Tefsir Akademisi Araştırmaları: 2, İstanbul, 2010, s. 401-424.
DEMİRCİ, Muhsin, Tefsir Tarihi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, İstanbul, 2006.
EBÛ DAVUD, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî el-Ezdî (v. 275/ 889), Sünen, (I-V), nşr. Mahmûd Avvâme, Dâru’l Kıble/Cidde-Müessesetü’rReyyân/Beyrut-el-Mektebetü’l Mekkiyye/Mekke,1419/1998.
EBÛ HİCR Ahmed Ömer, et-Tefsîru’l-İlmî li’l-Kur’an fî’l-Mîzan, Beyrut, 1991.
ELMALILI Muhammed Hamdi Yazır (v. 1942), Hak Dîni Kur’ân Dili (Eserin dili sadeleştirilmiştir), I-IX, haz. Kurul, Şura Yayınları-Çelik Yayınevi, İstanbul 1993.
EREN, Cüneyt, “Bilimsel Tefsir Metodolojisi”, İslamî İlimlerde Metodoloji/Usûl Meselesi-I, (Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantılar Dizisi), Ensar Neşriyat, İstanbul, 2005, s. 560-571.
GAZZÂLÎ, Muhammed, Kur’ân’ı Anlamada Yöntem, çev.: Emrullah İşler, Şule Yayınları, İstanbul, 1998.
GAZİ Ahmed Muhtar Paşa (v. 1918), Serâiru’l-Kur’ân Fî Tekvîni ve İbdâi ve İâdeti’l-Ekvân, Dâru’l-Hilâfeti’l-Aliyye, Evkaf Matbaası, İstanbul, h. 1336/1917.
GEZER, Süleyman, Kur’ân’ın Bilimsel Yorumu Bir Zihniyet Tahlili, Ankara Okulu, Ankara, 2009.
GÜLLÜCE, Veysel, Bilimsel Tefsirde Usûl, Aktif Yayınevi, Erzurum, el-İSKENDERÂNÎ, Muhammed b. Ahmed (v. 1889), Keşfu’l-Esrâri’nNuraniyye, I-III, Matbaatu’l-Vehbiyye, Mısır, 1297/1880.
KARSLI, İbrahim Hilmi, “Kur’ân’ın Bilimsel Tefsiri Üzerine Bazı Mülahazalar”, Diyanet İlmî Dergi, Cilt: XLVI, Sayı: 3, ss. 79-94.
KIRCA, Celal, Kur’ân-ı Kerîm ve Modern İlimler, Marifet Yayınları, İstanbul, 1981.
----------, İlimler ve Yorumlar Açısından Kur’ân’a Yönelişler, Tuğra Neşriyat, İstanbul, tsz.
----------, “İlmî Tefsir Ekolünün Problemleri”, Günümüz Din Bilimleri Araştırmaları ve Problemleri Sempozyumu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayın no: 55, Samsun, 1989, s. 193-198.
KOMİSYON, Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, I-V, (editör: Prof. Dr. Hayrettin Karaman ve diğerleri), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2006.
MÂLİK B. NEBÎ, Kur'ân-ı Kerim Mucizesi, çev.: Ergun Göze, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1991.
el-MERÂĞÎ, Ahmed Mustafa (v. 1945), Tefsîru’l-Merâğî, I-XXX, Matbaatu Mustafa el-Bâbi’l-Halebî, Mısır, 1946.
MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî (v. 261/ 875), Sahih, I-III, nşr. Muhammed Fuâd Abdulbakî, İstanbul 1992.
ÖZEMRE, Ahmed Yüksel, Çağdaş İlmî Tefsirde Vehmin Egemenliği, Etkileşim Yayınları, İstanbul, 2006.
ER-RÂZÎ, İmam Fahrüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. elHasan b. el-Hüseyin et-Teymî (v. 606/ 1209), Mefâtîhu’l-Gayb, I-XXXII, Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1998.
REŞİD B. ALİ RIZA, Muhammed (v. 1354/1935), Tefsîru’l-Kur’âni’lHakîm (Tefsîru’l-Menâr), I-XII, el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Âmme li’l-Kitâb, Mısır, 1990.
ÖZZORLUOĞLU, Süleyman Tevfik. Tercüme-i Şerîfe: Türkçe Kur’ânı Kerîm, Yeni Şark Kütübhanesi, (Matbaa-i Ahmed Kamil), İstanbul, 1926.
eş-ŞÂTIBÎ, Ebû İshak (v. 790/1388), el-Muvâfakat fî Usûli’ş-Şeria, Mısır, 1975.
ŞİMŞEK, Sait, “İlmî Tefsir Üzerine”, Günümüz Din Bilimleri Araştırmaları ve Problemleri Sempozyumu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayın no: 55, Samsun, 1989, s. 199-204.
TANTAVÎ Cevherî (v. 1940), el-Cevâhir fî Tefsîri’l-Kur’ân, I-XXV, Matbaatu Mustafa el-Bâbi’l-Halebî, Mısır, 1346/1928.
----------, el-Cevâhir fî Tefsîri’l-Kur’ân, I-XXVI, Zabt ve tashih: Muhammed Abdüsselam Şahin, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2004.
et-TİRMİZÎ, Ebû İsa Muhammed b. İsa es-Sevre (v. 209/ 825), elCâmiu’s-Sahîh (Sünenü Tirmizî), I-V, Şirketü’l Mektebe ve Matbaati Mustafa elBâbî’l-Halebî, Mısır, 1975
YAVUZ, Ömer Faruk, “Gâzâlî ve İlmî Tefsir”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011, Sayı: 31, s. 39-59.
ez-ZEHEBÎ, Muhammed Hüseyin (v. 1977), et-Tefsir ve’l-Müfessirûn, I-II, Mektebetü Vehbe, Kahire, tarihsiz.