KUR’AN’A GÖRE AKIL-GAYB İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA MANA YÖNÜNDEN MÜTEŞABİH AYETLERİN TEVİLİ MESELESİ

İnsan, yeryüzünde mevcudiyet bulduğu ilk andan itibaren vahye muhatap kılınmıştır. Yaratıcının kelamı olan vahiy, akil bir varlık olan insana hitap etmesi sebebiyle akli bir yapıya sahip olmakla beraber gayb âleminden geldiği için akıl üstü bir muhteva sergiler. Söz konusu muhteva vahyin literal yapısı içerisinde kapalı bir üslup ile ele alınmış, bu da manevi müteşabih olarak isimlendirilen bazı ayetlerin nasıl anlaşılacağı ve yorumlanacağı sorusunu gündeme getirmiştir. Biz bu yazımızda Kur’an’a göre akıl-gayb ilişkisi bağlamında, gaybı konu edinen bu ayetlerin yorumlanması meselesini incelemeye çalışacağız

Anahtar Kelimeler:

Akıl, Gayb, Müteşabih, Manevi Müteşabih, Tevil

EXEGESIS OF SPIRITUAL MUTASHABIH VERSES IN THE CONTEXT OF RELATIONSHIP BETWEN INTELLECT AND UNKNOWN WORLD ACCORDING TO QUR’AN

From the first time that the human eppeared on the earth He have been addressed to revelation for being an intelligent entity. The revelation that is a special word of the Creator, has a intellectual structure due to It’s addressing to human. But It contains extraordinary content for It’s coming from an unknown world. This mentioned content is discussed in the literal structure of revelation by a private style. This also raised the question of how to understood and commented this Qur’anic verses called as mutashabih. In this paper We will try to analyze the problem of commenting of these verses in the context of relationship betwen intellect and unknown world and in the context of the location of the intellect according to Qur’an

Keywords:

Reason, Unknown World, Mutashabih, Spiritual Mutashabih, Exegesis.,

PDF

___

ÂCİRÎ, Ebu Bekir b. Muhammed b. Hüseyin, Kitâbu’t-Tasdîk bi’nNazar ilâ’llahi Teâlâ fî’l-Âhira, thk. Muhammed Ğıyâsu’l-Canbaz, Dâru Âlemi’l-Kütüb li’n-Neşr ve’t-Tevzî, Beyrut, 1405/1985.
AÇIKGENÇ, Alpaslan, Bilgi Felsefesi, İnsan Yay., İstanbul, 1992. AHMET Emin, Fecru’l-İslâm, Kâhire, ts. AKSEKİ, Ahmet, İslam, İstanbul, 1196.
ALBAYRAK, Halis, Kur’ân’da İnsan-Gayb İlişkisi, Şule Yay. İstanbul, 1996.
AMMÂRA, Muhammed, el- Mu’tezile ve’l- Müşkiletu’l- Hürrüyyetu’lİnsaniyye, Kahire, 1408/1988.
AYDIN, Mehmet S., “İslami Rasyonellik Üzerine Bazı Düşünceler”, II. Uluslararası İslam Düşüncesi Konferansı, İstanbul, 1997.
AYDIN, Mehmet S.,Din Felsefesi, Selçuk Yay. Ankara,1999.
AYDIN, Mehmet, Din Felsefesi, İzmir, 1987.
BEYHAKÎ, Ebû Bekir b. Ahmed b. Hüseyin, Kitâbu’l-Esma ve’s-Sıfat, Beyrut, 1984.
BİRAND, Kamran, Manevi İlimler Metodu Olarak Anlam, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., Ankara,1960.
BOLAY, Süleyman Hayri, Felsefi Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, Akçağ Yay. y.y., 1999.
BUCAILLE, Maurice, “Kur’ân Büyük Mucize”, İslâm ve Bilim, Seha Neşriyat, İstanbul,1993.
CÂHIZ, Amr b. Bahr, Kitâbu’l-Hayevân, Mısır, 1947.
CANDAN, Abdulcelil, “Kur’ân’ı Yanlış Anlamada Taassup Faktörü”, Diyanet İlmi Dergi, c. 39, sy. 1, Ocak-Şubat-Mart, 2003.
CELYEND, Muhammed Seyyid, el-İnsân ve’l-Vahy, Dâru Kubâ, y.y., ts.
CERRAHOĞLU, İsmail, Tefsir Usulü, Ankara,1991.
ÇUBUKÇU, İ. Agâh, “Nakilcilik ve Akılcılık”, İslami İlimler Fakültesi Dergisi, Ankara.
DAĞ, Mehmet, “Mu’tezile Mezhebine Ehl-i Sünnetin İsnadı: Kıraatler Tevkifî Değil İçtihadîdir”, Marife, yıl: 3, Kış, y.y., 2003.
EMÎN, el-Hacc Muhammed Ahmed, Mukaddimetu İbn Zeyd elKayravanî fi’l-Akîde, Mektebetu Dâru’l-Matbûât el-Hadîsiyye, Cidde, 1991/1412.
FÂTIMA İsmail Muhammed İsmail, el-Kur’ân ve’n-Nazaru’l-Akliyy, elMa’hedu’l-Âlemiyy li’l-Fikri’l-İslâmiyy, Virjinya, 1981.
GAZZÂLÎ, Ebû Hâmid, Faysalatu’t-Tefrika Beyne’l-İslâmî ve’zZenâdika, Mısır, t.y.
Filozofların Tutarsızlığı, çev. Bekir Karlığa, Çağrı Yay., İstanbul, 1981.
GÜNEŞ, Kamil, İslam Düşüncesinin Şekillenişinde Akıl ve Nass - Bâkillani Kâdı Abdülcebbar’da Kelamullah Örneği- İnsan Yay., İstanbul, 2003.
IŞICIK, Yusuf, Kur’ân’ı Anlamada Temel Bir Problem: Tevil, Konya, 1997.
IŞIK, Kemal, Mutezilenin Doğuşu ve Kelami Görüşleri, A.Ü.İ.F. Yay. Ankara,1967.
İBN ATİYYE, Ebû Muhammed Abdulhak bin Gâlib, el- Muharreru’lVecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, nşr. Abdusselam Abduşşâfî Muhammed, Beyrut, 1413/1993.
İBN HİŞÂM, Abdulmelik, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Kâhire, 1275/1955.
İBN KESÎR, Ebû’l-Fidâ, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Sâmî b.
Muhammed Selâmet, Dârun Tayyibe li’n-Nerşri ve’t-Tevzî’, y.y., 1420/1999İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed b. Müslim, Te’vîlu Müşkili’l- Kur’ân, Dâr’l-Kütübü’l-İlmiyye, nşr. Muhammed Ali Beydun, Beyrut, 2002/1423.
İBNU’L-CEVZÎ, Cemâlüddin Ebû’l-Ferec, Zâdu’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr, thk. Abdurrezzak el- Mehdî, Dâru’l-Küttâbi’l-Arabiyy, Beyrut. ts. İSKÂFÎ, Ebû Abdullah, Dürretü’t-Tenzîl ve Ğurretu’t-Te’vîl, thk.
Muhammed Mustafa Aydın, Câmiatu Ümmi’l-Kurâ, y.y., 1422/2001.
KÂDÎ Abdulcebbar, İbn Ahmed, Müteşâbihu’l- Kur’ân, thk. Adnan Muhammed Zerzur, Mektebetu Dâri’t-Turâs, Kahire, 1969.
Tenzîhu’l-Kur’ân ani’l-Metâin, Beyrut, ts.
KASAR, Veysel, “Kur’an’da Müteşabihat’tan “İstiva” Kavramı”,Harran Üniversitesi İlahiyat fakültesi Dergisi, sy: III., Şanlıurfa, 1997.
KETTÂNÎ, Muhammed, Cedelu’l-Akli ve’n-Nakl fî Menâhici’t-Tefkîri’lİslâmî, Dâru’s-Sekâfe, y.y. ts.
KILIÇ, Sadık, “Dil ve İnancın Tarihselliği Bağlamında Dini Metin” Kur’ân ve Dil Sempozyum Bildirileri, Van, 2001.
KIRCA, Celal, “İmâm Mâturîdî’ye Göre Tefsîr ve Te’vîl Kavramları”, Kur’ân ve Bilim, İstanbul,1996.
MEZHEBÎ Tefsîr Ekolünün Ortaya Çıkışı”, İslami Araştırmalar, sy; V, Ekim, y.y., 1987.
KOÇYİĞİT, Talat, Hadisçilerle Kelamcılar Arasındaki Münakaşalar, Ankara Ü. İ. F. Yay. Ankara,1969.
KURTUBÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmî’ li Ahkâmi’lKur’ân, thk. Ahmed el-Berdûnî-İbrâhîm Atfîş, Dâru’l-Kütübü’l-Mısrıyye, Kâhire, 1384/1964.
KUTLUER, İlhan, İslam’ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru, İz Yay., İstanbul, ts.
MACİT Fahri, İslam Felsefesi Tarihi, çev. Kasım Turhan, İklim Yay. III. Baskı, İstanbul,1992.
MALATÎ, Ebû’l-Hüseyn Muhammed b. Ahmed, et-Tenbîh ve’r-Redd alâ Ehli’l-Bid’ati ve’l-Hevâ, nşr. Mehmet Zâhit el-Kevserî, Bağdat, 1968.
NÂYİF Ma’rûf, el-İnsân ve’l-Akl, Dâru Sebîli’r-Reşâd, Beyrut, 1985.
NEŞŞÂR, Ali Sâmî, İslam’da Felsefi Düşüncenin Doğuşu, çev. Osman Tunç, İnsan Yay., İstanbul, ts.PİŞGİN, Yasin, İnsan ve Peygamber Olarak Hz. Muhammed, Yayınevi Yay., Ankara, 2011.
Kur’ân’a Göre Akıl ve Akılcılığın Kur’ân Tefsirine Etkisi, Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2008.
RÂZÎ, Fahruddîn, Esâsu’t-Takdîs, thk. Ahmed Hicâzî, Mektebetü’lKülliyyâti’l-Ezheriyye, Kâhire, 1986/1406.
RESSÎ, Kâsım b. İbrahim İsmail, Kitâbu Usûli’l-Adli ve’t-Tevhîd, thk. Muhammed Ammâra, Dâru’l-Hilâl, Kâhire, 1971.
TRIGG, Roger, Aklıcılık ve Bilim, çev. Kadir Yerci, Sarmal Yay. İstanbul,1988.
SEBBÂĞ, Muhammed b. Lutfî, Tefsir Usûlu Araştırmaları, çev. Ömer Dumlu, Anadolu Yay. İzmir, 1999.
SUBHÎ Sâlih, Kur’ân İlimleri, Hibaş Yay. Konya.
SUNAR, Cavit, İnsan-Âlem İlişkisi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Enstitüsü Yay. sy. III. Ankara,1977.
SUYÛTÎ, Celâlüddîn, ed-Dürrü’l-Mensûr fî’t-Tefsîri bi’l-Me’sûr, Dâru’l-Fikr, Beyrut, t.y.
el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl, 1394/1974.
ŞÂTIBÎ, Ebû İshak İbrahim b. Mûsa, el-İ’tisâm, Mısır, 1914.
el- Muvafakât, Ebû Ubeyde b. Hasen, Dâru ibn Affân, 1417/1997.
ŞEHRİSTÂNÎ, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdülkerim, el-Milel ve’nNihal, Beyrut, 1974, I.
ŞERİF, Adnân, min İlmi’t-Tıbbi’l-Kur’ânî, Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, Beyrût, 1990.
TABERÎ, Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Müssesetü’r- Risâle, 1420/2000.
TANTÂVÎ, Muhammed Seyyid, et-Tefsîru’l-Vasît li’l- Kurâni’l-Kerîm, Dâru’n-Nahda, Kâhire, ts.
TAYLAN, Necib, İslam Düşüncesinde Din Dersleri, İstanbul,1994.
WOLFSON, Henri, Kelam Felsefesine Giriş, trc. Kasım Turhan, İstanbul,1996.YEPREM, Saim, “İslami İlimlerin Değişen Şartlara Paralel Çözümler Üretememesinin Sonucu Ortaya Çıkan Problemler ve Bazı Öneriler”, İslam Düşüncesinde Yeni Arayışlar, Rağbet Yay. İstanbul, 2001.
YILDIRIM, Suat, “Yazır ile Nursi’nin Muteşabih Ayetleri Anlamaya Katkıları”, Usul, I. 2004.
ZECCÂC, Ebû İshâk, Meâni’l-Kur’ân ve İ’râbuh, Âlemu’l-Kütüb, Beyrut,1408/1998.
ZEMAHŞERÎ, Ebû’l-Kâsım Mahmûd, el-Keşşâf an Hakâikı Ğavâmıdı’t-Tenzîl, Dâru’l-Küttâbi’l-Arabiyy, Beyrut, 1407.
ZERKÂNÎ, Muhammed Abdulazîm, Menâhilu’l-İrfân, Kâhire, 1954.