ADAM SMITH VE AHLAK TEORİSİ

Adam Smith 1723–1790 yılları arasında yaşamış Đskoçyalı iktisatçı ve filozoftur. Smith sadece iktisatçı değil aynı zamanda ahlak felsefesi profesörüdür. Đktisadi olayları analiz ederken kişinin erdemli olmasının daha önemli olduğunu vurgulamıştır. Önemli eserlerinden biri olan “Theory of Moral Sentiments” (Ahlaki Duygular Kuramı)’nı 1759’da yazmıştır. Bu eseri ile hem toplumsal hem de kişisel ahlak felsefesi üzerine önemli fikirler geliştirmiştir. Toplumda var olan doğal düzenin insan davranışları üzerindeki etkilerini incelemiştir. Bireylerin bencil ve çıkar gözetme duygularının varlığını kabul etmiş ancak, bu bencilliklerin yarattığı toplumsal sonuçların olumlu olduğunu kabul ederek bireylerin eylemlerini etkileyen şeyin sadece bireyin çıkarı olmadığını, başkalarının da bu eylemlerden olumlu etkilendiğini düşünmüştür. Sadece zengin olmayı düşünen bir birey daha çok çalışır ise bu çalışmasından toplumda faydalanacak ve bu olumlu gelişme sürüp gidecektir. Dolayısıyla zenginlikle birlikte toplumsal refah da sağlanır. Ekonomik zenginliğin toplum üzerindeki olumlu tesiri tartışılamaz. Sermaye tutumlulukla ve çalışmayla artar, israf ve kötü yönetimle azalır. Smith’e göre kıymetli madenler ulusların zenginliğinin kaynağı değildir. Esas olan bu değerlerin emek ve işbölümüyle mala çevrilebilmesi ve bu mallarla kaynak yaratılarak zengin olunmasıdır. Fakat bu zenginleşmenin bireyi ve toplumu yozlaştırması önlenerek erdemli olmanın korunması sağlanmalıdır.

___

  • BUĞRA, Ayşe (1995), İktisatçılar ve İnsanlar, İstanbul, İletişim Yayınları.