Engelliliği Açıklayan Sosyal Model Nedir?

Klasik bilim anlayışının dayandığı Newton mekaniği ile Descartes’ın Kartezyen felsefesi, bütün bir doğa bilimlerinin dayanağı olduğu gibi sosyal bilimlerin de bilimsel bir nitelik kazanması için üzerinde temellenmesi gereken iki önemli varsayım olmuştur. Klasik bilim anlayışına göre insan, çevresinden bağımsız kendi başına bir makine olarak görülmüştür. Engelliliğin tıbbi modelinin sosyal model tarafından eleştirilen özelliklerinin dayanağını burada aramak gerekmektedir. Tıbbi modelin engelliliği, “özel”, “normal olmayan”, “bireysel bir trajedi” olarak değerlendirip engelli birey ve onun ailesine odaklanarak geniş toplumsal, ekonomik ve çevresel faktörleri göz ardı etmesi sosyal modelin temel eleştiri noktaları olmuştur. Sosyal modele göre, birey ile onun geniş toplumsal çevresi arasındaki etkileşimi hesaba katarak engelliliği değerlendirmek gerekmektedir. Böylece engelli bireyleri etkileyen sosyal faktörler, engelli sorunlarının kamusal alanda görünürlük kazanması, tartışılması ve iyileştirilmesi amacına yönelik olarak politize edilebilir. Bu makalenin amacı, tıbbi modeli sorunsallaştırarak sosyal bilimlerde sosyal modele göre engelli çalışmaları yapılması yönünde farkındalık yaratmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Engellilik; engelli çalışmaları; psikoloji; tıbbi model; sosyal model.

What is Social Model of Disability?

he classical understanding of science is based on the mechanistic view of Newton and the Cartesianphilosophy of Descartes and at the same time, these two signiicant assumptions should also be basis ofsocial sciences for acquiring a scientiic quality. According to the classical conceptualisation of science,the human being has been seen as a machine independent from his/her environment. his idea isrequired to be looked at for the foundations of the “medical model” of disability which is criticizedover the “social model” of disability. he social model criticizes the medical model due to the fact thatthe latter evaluates the disability as a “special” and/or an “abnormal” situation, an “individual tragedy”by focusing on the disabled individual and his/her family but ignoring the broad social, economicand environmental factors. According to the social model, disability should be considered by takingthe interaction between the individual and his/her large social milieu into account. hus, for makingvisible, discussing, and solving the problems of the disabled in the public sphere, all the social factorscould be politicized. he aim of this article is to raise awareness toward social model in social sciences.

Keywords:

disability, disability studies, psychology, medical model social model,

PDF

___

Fougeyrollas, P. ve Beauregard, L. (2001). Disability: an interactive person-environment
social creation. Albrecht, Seelman ve Bury (Ed.), Handbook of disability studies (ss.
- 194). California: Sage Publication, housand Oaks.
Gill, C. J., Kewman, D. G. ve Brannon, R. W. (2003). Transforming psychological practice
and society. American Psychologist, 58 (4), ss. 305-312.
Gulbenkian Komisyonu (1996). Sosyal bilimleri açın (Ş. Tekeli, Çev.). İstanbul: Metis
Yayınları.
Gofman, E. (1963). Stigma, notes on the management of spoiled identity. N. J.: Englewood
Clifs.
Hollinger, R. (2005). Postmodernizm ve sosyal bilimler. İstanbul: Paradigma Yayınları.
Hughes, B. ve Paterson, K. (1997). he social model of disability and the disappearing
body: towards a sociology of impairment. Disability&Society, 12 (3), ss. 325-340.
Jeanniere, A. (1994). Modernite nedir? (M. Küçük ve N. Tutal, Çev.) Küçük, M. (Der.),
Modernite versus postmodernite (ss. 15-25). Ankara: Vadi Yayınları.
Mayor, F. ve Forti, A. (1997). Bilim ve iktidar (M. Küçük, Çev.), Ankara: TÜBİTAK
Yayınları.
Melia, R. P., Pledger, C. ve Wilson, R. (2003). Disability and rehabilitation research.
American Psychologist, 58 (4), ss. 285-288.
Mielants, E. (2007). Tepki ve direniş: Doğa bilimleri ve beşeri bilimler. (Lee ve Wallerstein
Der.). İki kültürü aşmak (A. Babacan, Çev.), (ss. 50-76). İstanbul: Metis Yayınları.
Olkin, R. ve Pledger, C. (2003). Can disability studies and psychology join hands? American
Psychologist, 58 (4), ss. 296-304.
Özlem, D. (1998). Evrensellik mitosu ve sosyal bilimler. Sosyal bilimleri yeniden düşünmek,
sempozyum bildirileri (ss. 53-66). İstanbul: Metis Yayınları.
Özlem, D. (1999). Siyaset, bilim ve tarih bilinci. İstanbul: İnkılap Yayınları.
Pledger, C. (2003). Discourse on disability and rehabilitation issues-opportunities for
psychology. American Psychologist, 58 (4), ss. 279-284.
Prilleltensky, O. (2012). Eleştirel psikoloji ve engelli çalışmaları: Anaakımı eleştirmek,
eleştiriyi eleştirmek. (Fox, Prilleltensky ve Austin, Ed.). Eleştirel psikoloji (ss. 329-
. (E. Erdener vd., Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Shakespeare, T. ve Watson, N. (1997). Defending the social model. Disability&Society,
(2), ss. 293-300.
Snow, C.P. (2010). İki kültür (T. Birkan, Çev.). Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
Stremlin, B. (2007). Otoritenin kuruluşu: modern dünyada bilimin yükselişi. (Lee ve
Wallerstein, Der.). İki kültürü aşmak (A. Babacan, Çev.). (ss. 17-49). İstanbul: Metis
Yayınları.
Tate, D. G. ve Pledger, C. (2003). An integrative conceptual framework of disability.
American Psychologist, 58 (4), ss. 289-295.
Toulmin, S. (2002). Kozmopolis, modernitenin gizli gündemi (H. Arslan, Çev.). İstanbul:
Paradigma Yayınları.
Turner, B. S. (2001). Disability and the sociology of the body. (Albrecht, Seelman ve Bury,
Ed.). Handbook of disability studies (ss. 252-266). California: Sage Publication,
housand Oaks.
Zola, I. K. (1989). Toward the necessary universalizing of a disability policy. he Milbank
Quarterly, Vol. 67, Supplement 2 (Part 2). Disability policy: restoring socioeconomic
independence, ss. 401-428.