Kaybolan Bir Program Formatı: Radyo Tiyatrosu

Radyo Tiyatrosu edebiyat ve tiyatro sanatından beslenen kendine özgü sanatsal bir anlatı formudur. Radyo tiyatrosu, televizyonun yaygınlaşmadığı dönemlerde, insanlar tarafından beğeniyleizlenen bir radyo program türüydü (formatıydı).1940'lı yıllardan itibaren Türkiye'de de radyo tiyatrosu bir devlet kurumu olan TRT radyolarında yüksek sayıda üretiliyor, yayınlanıyor ve beğeniyle dinleniyordu. Klasik edebiyat yapıtlarındanuyarlamalar yapıldığı gibi, özgün radyo oyunları da yazılıyordu.Televizyonun Türkiye'de yaygınlaşması ve popüler kültürün topluma egemen olması sonucunda,radyo tiyatrosunun yazılması, üretimi ve dinlenme oranları çok belirgin bir biçimde düştü.1949'da İstanbul ve Ankara Radyoları'nda 100'ün üzerinde radyo oyunu prodüksiyonu yapılıpyayınlanırken, 2000'li yıllarda İstanbul Radyosu'nda bu sayı 10'un altına düşmüştür. Bugün dinsel kimlikli ticari radyolarda, radyo tiyatrosunun dini öyküler anlatılarak manevi değerler aktarma aracı olarak kullanıldığı gözlemlenmektedir. Bu tür radyolarda radyo tiyatrosu, tiyatro sanatı ve edebiyat alanından uzaklaşarak başka bir işlev üstlenmiş durumdadır.Bu çalışmada, TRT radyoları ve diğer ulusal ticari kanallarda radyo tiyatrosunun giderek kaybolan ve işlev değiştiren bir program formatı olmasının nedenleri araştırılmıştır. Bu radyo program türünün Türkiye'de kaybolmakta oluşunun nedenleri dinleyici/radyo tiyatrosu, sanat, edebiyat/radyo tiyatrosu bağlamında incelenmiştir. Bunun için çeşitli yaş gruplarındaki dinleyicilerle,radyo tiyatrosu dinleme alışkanlıkları üzerine bir alımlama çalışması yapılmıştır. Çalışmada aynı zamanda radyo oyun yazarlarıyla da görüşülmüştür. Dinleyiciler ve yazarlarla yapılan görüşmelerde yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme tekniği uygulanmıştır.

___

  • Cankaya Ö (2003) TRT, Bir Kitle İletişim Kurumunun Tarihi (1927-2000), YKY, İstanbul.
  • Can Kapyalı, kişisel görüşme, 09.07.2010
  • Crook T (1999) Radio Drama, Theory and Practice, Routledge.
  • Ediboğlu B S (1945) Kemal Tözem’in Evinde, Radyo Dergisi, 4 (42), Haziran.
  • Eraslan Z N (1979) TRT, Radyo Oyunu Üzerine Bir Araştırma, Ankara.
  • Fiske J (1989) Television Culture, Routledge, London.
  • Güngör Tekçe, kişisel görüşme, 25.05.2010
  • Kars N (1993) Kavram ve İçerik Açısından Radyo Oyunları Değerlendirmesi, Marmara İletişim Dergisi, Nisan 1993, S.2.
  • Kejanlıoğlu B (2004) Türkiye’de Medyanın Dönüşümü, İmge Yayınevi, Ankara.
  • Kocabaşoğlu U (1980) Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna, Ankara Üniversitesi Siyasal bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
  • Murdock G (1992) Citizens, Consumers and Public Culture, Media Cultures, Reappraising Trasnational Media, Shroder K C ve Skovmand M, (der), Routledge, London.
  • Nalça K (2009) Röportaj: Zihni Göktay, Radyovizyon, TRT Aylık Radyo Derg, Ekim 2009, S.4.
  • Öztürk S (2004) Bir Radyo Piyesinin Yarattığı Yankılar, İletişim Araştırma Derg, Sayı 2.
  • Postman N (1985) Amusing Ourselves to Death, Penguin Books.
  • Radyo Dergisi, 1943-1949 yılları.
  • Starkey G (2004) Radio in Context, Palgrave Macmillan, NewYork,
  • TRT Radyovizyon, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım, Aralık 2009. Ocak, Şubat, Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz 2010 sayıları.
  • TRT (1985) Türkiye Radyo ve Televizyon Programları Kamuoyu Araştırması.
  • Williams R (1990) Television, Technology and Cultural Form, Routledge, London.
  • www.ratem.org
  • www.rtuk.org