DOĞU PONTOS BÖLGESİ KALELERİ VE BASAMAKLI TÜNELLERİNE BİR ÖRNEK: KALEDERE KALESİ - YENİ BULGULAR IŞIĞINDA ARKEOLOJİK BİR DEĞERLENDİRME

Giresun ili Çamoluk ilçesi sınırları içerisinde bulunan Kaledere Kalesi, Mithradates Hanedanlığı’nın yönetimindeki Pontos Krallığı (M.Ö. 281-63) egemenliği içinde yer almaktadır. Giresun ili ve ilçeleri ile Giresun Adası’nda yaptığımız sistematik arkeolojik yüzey araştırmalarımız sırasında tespit ettiğimiz Kaledere Kalesi Giresun ilinin dağlık kesimini oluşturan bölgede bulunmaktadır. Çamoluk ilçesi Doğu Karadeniz Bölgesi’ni Doğu Anadolu Bölgesi’ne (Erzincan-Refahiye) bağlayan doğal tarihi yollar üzerinde bulunmaktadır. Aynı zamanda Gümüşhane-Giresun-Sivas sınırında doğu-batı yönünde Kelkit (Lykos) çayı boyunca uzanan yol güzergahını da kontrol eden bir yapıya sahiptir. Mithradates Hanedanlığı dönemi ile ilgili bulguların azlığı bu dönem ile ilgili Doğu Pontos hakimiyet alanını tam olarak yansıtamamaktadır. Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki arkeolojik ve tarihi çalışmalar da hala yetersiz durumdadır. Çamoluk ilçesinde tespit ettiğimiz Kaledere Kalesi ve Basamaklı Tüneli Hellenistik Dönem-Mithradates Hanedanlığı dönemine ait mimari kalıntıları ile dikkat çekmektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki arkeolojik ve tarihi çalışmaların yetersiz olduğunu da düşünürsek Kaledere Kalesi ve basamaklı tüneli bu açığı kapatmada önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Pontos Krallığı, Kerasus (Giresun), Çamoluk, Kaledere Kalesi, VI. Mithradates, Basamaklı Tünel

AN EXAMPLE TO THE FORTRESSES AND STEPPED TUNNELS IN THE EASTERN PONTIC REGİON: KALEDERE FORTRESS- ÇAMOLUK- AN ARCHAEOLOGICAL EVALUATION IN THE LIGHT OF NEW EVIDENCE

Kaledere Fortress, which is located on the borders of the Çamoluk district of Giresun Province is a part of the region controlled by the Mithridatic Dynasty (281-63 BC) and this region is known as the Pontic Kingdom. Kaledere Castle, which we determined during our systematic archaeological surveys in Giresun and Giresun Island, is located in the mountainous region of Giresun province. Çamoluk district is located on the natural, historical road connecting Eastern Black Sea Region to the Eastern Anatolia Region (Erzincan-Refahiye). The fortress also has a position on the Gümüşhane-Giresun-Sivas border, which controls the road route along the Kelkit (Lykos) stream in the east-west direction. The lack of information about the Mithradates Dynasty period does not fully reflect the area of Eastern Pontus domination in this period. Archaeological and historical studies in the Eastern Black Sea Region are still inadequate. The Kaledere Fortress and the Stepped Tunnel which identified in the Çamoluk district are remarkable with the architectural remains of the Hellenistic period and belongs to Mithradates Dynasty period. When we consider that the archaeological and historical studies in the Eastern Black Sea Region are inadequate, Kaledere Fortress and the stepped tunnel are important to remedy this drawback.

Keywords:

Pontic Kingdom, Kerasus (Giresun), Çamoluk, Kaledere Fortress, VI. Mithradates, Stepped Tunnel,

PDF

___

KAYNAKLAR 1.Antik Kaynaklar
Arrianus’un Karadeniz Seyahati, Çev. Murat Arslan, İstanbul 2005.
KSENOPHON, Anabasis, Çev. Ari Çokona, Turkiye İş Bankası, İstanbul 2015.
PLINY, Natural History. Trans. H. R. Rackham-W. H. S. Jones-D. E. Eichholz, V: I-X. Cambridge, Massachusetts - London 1938 – 1971.
STRABON, Geographika, Çev. A. Pekman, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2015.
2. Modern Kaynaklar
ARSLAN, Murat, Mithradates VI, Eupator Roma’nın Büyük Düşmanı, İstanbul 2007.
BULUT, A. Emirhan, Pontos Bölgesi Basamaklı Tünelleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2017, ss. 158.
CUMONT, Franz-CUMONT, Eugéne, Studia Pontica II: Voyage d’exploration archeologique dans le Pont et la Petite Armenie, Bruxelles 1906.
DOĞANBAŞ, Muzaffer, “Amasya Merkez Harşena Kalesi Cilanbolu Tüneli 2008 Yılı Kazı ve Temizlik Çalışması”, 18. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 2009, ss. 65-78.
DOĞANBAŞ, Muzaffer, “Amasya Merkez Harşena Kalesi 2008 Yılı Kurtarma Kazısı”, 17. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 2008, ss.11-28.
DOKSANALTI, Ertekin-ERDOĞAN, Aslan-MİMİROĞLU, İ. Mete, “Giresun İli ve Giresun Adası Arkeolojik Yüzey Araştırmaları”, AST 28/2, 2008, ss. 143-162.
DOKSANALTI, Ertekin-ERDOĞAN, Aslan-MİMİROĞLU, İ. Mete, “Giresun İli ve Giresun Adası Arkeolojik Yüzey Araştırmaları”, Giresun İli ve Giresun Adası Arkeolojik Yüzey Araştırmaları, AST 29/2, 2011, 117-145.
DÖNMEZ, E. Emine, “Amasya-Harşena Kalesi ve Kızlar Sarayı Kazıları”, Amasya, Yar ile Gezdiğim Dağlar, Ed. F. Özdem, İstanbul 2014, ss. 29-49.
DÖNMEZ, Şevket, “Amaseia Antik Kenti”, Amasya, Yar ile Gezdiğim Dağlar, Ed. F. Özdem, İstanbul 2014, ss. 9-27.
EROL, A. Fatma, “New Findings on the History and Archaeology of the Eastern Black Sea Region of Turkey: The Excavation at Cıngırt Kayası”, Fifth International Congress on Black Sea Antiquities, (17-21 Eylül 2013, Belgrad), Archaeopress, Oxford 2015, pp. 451-460.
EROL, A. Fatma, “Ordu İli, Fatsa İlçesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2011”, AST 30, 2, 2013, ss. 183-196.
EROL, A. Fatma-TAMER, Deniz, “The Excavation at Cıngırt Kayası: Assessments in the Light of Archaeological Findings”, Turkey Through The Eyes of Classical Archaeologists, Trnavská Univerzita V Trnave Universitas Tyrnaviensis, , Ed. E. Hrnčiarik, Trnava 2014, pp. 73-98.
HAMILTON, William John, Researches In Asia Minor, Pontus and Armenia with Some Account of Their Antiquities and Geology, Volume I, London 1842.
HØJTE, Jakob Munk, “The Administrative Organization of the Pontic Kingdom”, Mithridates VI and the Pontic Kingdom, Ed. Jakob Munk Højte, Aarhus University Press 2009, pp. 95-107.
IŞIK, Adem, Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2001. JONES, F. F., “The Pottery”, Excavations at Gözlü Kule, Tarsus. Volume I. The Hellenistic and Roman Periods, Ed. H. Goldman, Princeton 1950, pp. 149-296,
MAGIE, David, Roman Rule in Asia Minor to the end of the Third Century after Christ I-II, Princeton 1950.
NIELSEN, Thomas Heine, “Phrourion. A Note on the Term in Classical Sources and in Diodorus Siculus”, Even More Studies in the Ancient Greek Polis, Franz Steiner Verlag Stuttgart 2002.
OLSHAUSEN, E.-BILLER, J. ,Historisch-geographische Aspekte der Geschichte des Pontischen und Armenischen Reiches. Teil 1, Untersuchungen zur historischen Geographie von Pontos unter den Mithradatien. Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients 29/1, Rehie B, Wiesbaden 1984.
ÖZSAİT, Mehmet, “1990 Yılında Ordu-Mesudiye Çevresinde Yapılan Yüzey Araştırmaları, AST, IX, 1991, ss.357-376.
ÖZSAİT, Mehmet, “1991 Yılı Ordu-Mesudiye Yüzey Araştırmaları, AST, X, 1993, ss. 311-330.
ÖZSAİT, Mehmet, “1993 Yılı Ordu-Mesudiye ve Sivas-Koyulhisar Yüzey Araştırmaları”, AST 12, 1994, ss. 459-482.
ÖZSAİT, Mehmet, “1993 Yılı Ordu-Mesudiye ve Sivas-Koyulhisar Yüzey Araştırmaları, AST, 12, 1995, ss. 483-496.
ÖZSAİT, Mehmet, “2003 Yılı Amasya, Samsun ve Ordu İlleri Yüzey Araştırmaları”, AST, 12/2, 2005, ss. 263-276.
ÖZSAİT, Mehmet, “Arkeolojik Verilerin Işığı Altında Ünye”, AST, 25/2, 2008, ss.293-306.
PERROT, Georges-GUILLAUME, Edmond-DELBERT, Jules, Exploration archéologique de la Galatie et de la Bithynie, d’une partie de la Mysie, de la Phrygie, de la Cappadoce et du Pont I. Paris 1872.
ŞENYURT, S. Yücel, “Kurul Kalesi Excavations: Archaeological Contributions to the Pontic Kingdom of Mithridates VI Eupator”, Contacts, Migrations, and Climate Change Conference Brochure, Ed. R., Frecer, Prague 2015, ss. 12
ŞENYURT, S. Yücel.-Akçay, Atakan., “Kurul Kalesi (Ordu) VI. Mithradates Dönemi Yerleşimi Üzerine Ön Değerlendirmeler, Seleucia, S: 6, 2016, ss. 221-248.
VON DER Osten, Explorations in Central Anatolia Season of 1926, Oriental Institute Publications, V: 5, Chicago 1929.
VON GALL, H., “Zu den Kleinasiatischen Treppentunneln”. Archäologischer Anzeiger 82, 1967, pp.504-527.