YEK JI NIMÛNEYÊN EWIL YÊN XÊZEROMANÊ DI EDEBÎYATA KURDÎ DA: MIRINA JARO

Di serê sedsala 20’an da nimûneyên ewil yên xêzeromanan li Amerîkayê tên weşandin. Piştre di demeke kin da ew li welatên din belav dibe û ji vî cureyê nû gelek dihê hezkirin. Piştî 100 salan em di edebîyata Kurdî da mînakên xêzeromanên ewil dibînin. Me di vê gotara xwe da xwest ku sedemê vê derengmayînê di ser berhema Mirina Jaro ra binirxînin. Ji bo vê me bi rêbaza lêgerîna çavkanîyan li ser rojname, kovar û berhemên din yên Kurdî lêkolîn kir. Me pêşîyê li ser dîrok û geşedana xêzeromanê agahî dan. Piştre bi kurtayî nimûneyên xêzkirin, xêzewêne û karîkaturê yên di çapemenî û edebîyata Kurdî da (Kurmancî, Soranî û Zazakî) vekola. Me di dawîyê da jî Mirina Jaro di çarçoveya van taybetmendîyên xêzeromanê da nirxand; bûyersazîya wê çawa ye, mirov dikare wê di çarçoveya nirxandina estetîk da çawa binirxîne, wekhevî û cudahîyên wê li gor xêzeromanên din çi ne, hêmanên ziman, zeman û mekanî çawa hatine bikarînan…hwd. Me dît ku di Mirina Jaro da hêmanên sereke yên rêbaza xêzeromanê nehatîne bikarînan. Lewma ew ji xêzeromanekê zêdetir wek îlustrasyonekê ye, ji alîyê dîtbarîyê ve jî wek pirtûkeka zarokan ya biwêne ye.

Anahtar Kelimeler:

Xêzeroman, Xêzeromana Kurdî, Mirina Jaro, Karîkatur, Karîkatura Kurdî

FIRST COMIC BOOK WORKS IN KURDISH LITERATURE: MIRINA JARO

First modern comic book works have been published in the early 20th century in America. Then spread to other countries in a short time and this new genre becomes so popular. The first works of modern comics in Kurdish literature emerged 100 years later. In this study, we have examined the causes of this delay through the work named Mirina Jaro. For this purpose, we have searched Kurdish newspaper, magazine and other works by using source search method. Firstly, we gave information about the history and formation of comics. Then, according to three Kurdish dialects (Kurmancî, Soranî, Zazakî), we briefly examined the drawing, drawing art and cartoon samples in Kurdish literature and press. At the end, we analysed the Mirina Jaro in terms of comic book features; how the its plot is, how can it be evaluated in terms of features of comic book, its similarities with other comic books and what are the differences from them, how language, space and time were used…etc. We have found that the basic elements of comic theory were not used in Mirina Jaro. So it's more like an illustration or a picture book for children than a comic book.

Keywords:

Comics, Kurdish Comics, Mirina Jaro, Caricature, Kurdish Caricature,

PDF

___

ÇAVKANÎ BAYKUŞ, Özlem (2016). Çizgi Romandan Sinemaya Uyarlamada Karaoğlan Örneğinin Plastik Değerler Bakımından İncelenmesi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst. Teza Masterê ya Neçapkirî.BIÇAKÇI, Ezgi (2018). Çizgi Romanın Tarihsel Düzlemde Baskı Sanatları ile Kesişimi. Eskişehir: Eskişehir Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enst. Teza Masterê ya Neçapkirî.BOZARSLAN, M. Emîn. (1988) Jîn. Cild 5. Uppsala: Weşanên Deng.____________________, (1998). Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi. Uppsala: Weşanên Deng. CANTEK, Levent (2014). Türkiye’de Çizgi Roman. (Çapa Çarem) İstanbul: İletişim Yayınları.CEWERÎ Firat, (1998), Hawar Cild 1:1-23, Cild 2:24-57 Stockholm: NûdemELÎ, Mamê û Lewend OZKAN (2007). Mirina Jaro. Edîtor: Îrfan KARACA, Stenbol: Weşanên Berçem.ERTEMİR, Ersin (2011). Yükseköğretimde Yöneticilik Eğitimi ve Yeni Bir Öğretim Yöntemi Olarak İnteraktif Çizgi Roman: Yöntemin Yarattığı Faydalılık Algısı Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst. Teza Doktorayê ya Neçapkirî.GÜNDÜZ, Uğur (2004). Bir Popüler Kültür Ürünü Olarak Çizgi Romanın Kültürel, Toplumsal ve Siyasal İşlevleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst. Teza Masterê ya Neçapkirî.HASSANPOUR, Amir (1997). Kürdistan’da Milliyetçilik ve Dil (1918-1985). Çev: İbrahim BİNGÖL ve Cemil GÜNDOĞAN, İstanbul: Avesta Yayınları.JİYAN, Rênas (2010). Ronahî (Çapa Sêyem), Stenbol: Weşanên Belkî. KOLEKTÎF (1979-1981). Tirêj (Kovara Çandî û Pîşeyî). İzmir: Doğan BasımeviKOLEKTÎF (2019). Kitêbî Yekemîn Dîdarî Nêvdewletî Kartonî Kurd. Silêmanî: Çapxaney Çarçira MERETOWAR, Ayhan û Yên Din (2002). Rojî Kurd. Stenbol: Weşanên WarSEYHAN, Ekin Can (2015). Superman Çizgi Romanlarındaki Tasarım Unsurlarının 1938-2014 Yıllarındaki Değişimleri. Ankara: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst. Teza Masterê ya Neçapkirî.TOPKAYA, Yavuz (2014). Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi Dersinde Eğitici Çizgi Roman Kullanımının Bilişsel ve Duyuşsal Öğrenmelere Etkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enst. Teza Doktorayê ya Neçapkirî.TUNCER, Nilüfer (1993). Çizgi Roman ve Çocuk. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınlar.
ÇAVKANÎYÊN ONLINEBİTLİSNAME, (2015) “Kürt Mitolojisi –1”, http://www.bitlisname.com/2015/11/19/kurt-mitolojisi-1/ (Dema jêgirtinê: 08.07.2019)GOVARÎ GEP, http://gep-media.net/ (Dema jêgirtinê: 05.07.2019)GOVARÎ TAN TAN, http://www.tantan.8m.net (Dema jêgirtinê: 05.07.2019)İLLÜSTRASYON, http://illustrasyon.nedir.org/ (Dema jêgirtinê: 10.07.2019)KERÎM, Ali Husên. http://www.ufkumuzhaber.com/kurt-generali-bazos-3289h.htm (Dema Jêgirtinê: 25.07.2019)YEŞÎLMEN, Dawid. “Kürtçe Dergicilik”, http://www.kurdilit.net/?page_id=2501&lang=tr (Dema Jêgirtinê: 23.07.2019)