TARİHİ SÜREÇTE AKLIN ERİLLİĞİ SORUNU VE MÜSLÜMAN DÜŞÜNCESİNDEKİ YANSIMALARI

İnsan olmanın özelliği olarak vurgulanan “akıl” “düşünebilme kabiliyeti” “rasyonalite” gibi özelliklerin ve bu özelliklerin birer yansıması olan bilim, felsefe ve nesnellik gibi yaşama yansıma biçimlerinin tarihi süreç içerisinde eril olana ait olduğu ifade edilmiştir. Bu düşüncenin belki ilk nüvelerini Yunan felsefesinde görmemiz mümkündür. Platon başta olmak üzere akıl ile ilgili yapılan değerlendirmelerin tamamında “Akıl” erilliğe ait bir unsur olarak ifade edilmiştir. Platon özellikle ruh ve beden ayırımına giderken ruhu akıl ile bütünleştirmiş ve yüce olan alanın bu olduğunu ifade etmiştir. Bedeni ise aşağı olarak ifade etmiş ve bunu da dişilik ile bütünleştirmiştir. Platondaki bu ayırım, felsefi bir ilke olarak anlaşılmış ve felsefeye rengini verdiği gibi felsefi düşünce ile etkileşime girmiş bütün düşünceleri etkilemiştir. Makalemizde tartışma konusu yapacağımız husus, bu durumu ortaya çıkaran tarihsel ve sosyal geçmişin yanı sıra, özellikle dini düşünce ve inanışların bunda ne kadar etkin ve egemen olduğunun gösterilmesidir. Şüphesiz, burada ele alınacak konu, bir başka açıdan bütün bir tarih boyunca özellikle dini düşüncelerde aklın erilliği ve bütün diğer alanlarda olduğu gibi akıl konusunda da kadının ikincil bir konumda nasıl değerlendirildiğidir. İlahi dinler olan Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam kelamlarındaki aklın erilliği ile ilgili yapılan değerlendirmeleri gündeme getirmek ve bakış açılarını ortaya koymak önemlidir. Bu dinlerin mensupları, Yunan felsefesi ile karşılaştıklarında, felsefeye karşı ya reddetme ya da din ile felsefeyi uzlaştırma yoluna gitmişlerdir. Bu uzlaştırma süresince özellikle aklın erkek ile özdeşleştirilmesi, eril olana ait olduğu düşüncesi gerek kültürel gerekse de bağlı bulunan dini metinler veya bu metinlerin eril yorumlarına da uygunluğu nedeniyle kabul görmüştür. Üç dinin üç önemli temsilcisinin bu anlamdaki bakış açılarını ortaya koymak konunun anlaşılması için önemlidir. Yahudi Kelamı için Philo, Hıristiyan Kelamı için Aquinas ve İslam Kelamı için Gazali önemli mihenk taşlarıdır. Ve bunların yaptıkları değerlendirmeler hala dini düşünceleri büyük oranda etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Akıl, Erillik, Dişilik, Felsefe, Müslüman Düşüncesi

THE PROBLEM OF MASCULINITY OF REASON IN HISTORICAL PROCESS AND ITS REFLECTIONS ON MUSLIM THOUGHT

It is stated that features such as “reason”, -ability to think ”and“ rationality , which are emphasized as the characteristic of being a human being, and the forms of reflection to life such as science, philosophy and objectivity, which are a reflection of these characteristics, belong to the masculine within the historical process. Perhaps the first cores of this thought can be seen in Greek philosophy. Platon Reason ”is expressed as an element of masculinity in all of the evaluations about the mind, especially Platon. Platon united the spirit with the mind, especially when going to the distinction between soul and body and stated that this is the supreme field. The body is expressed as inferior and integrates it with femininity. This distinction in the plateau was understood as a philosophical principle and influenced all thoughts that interacted with philosophical thought as it gave color to philosophy. It is important to bring up the evaluations about the masculinity of reason in Judaism, Christianity and Islam, which are divine religions. When members of these religions met with Greek philosophy, they either opted against the philosophy or reconciled it with religion. During this reconciliation, especially the identification of the mind with the male was accepted because of the cultural and religious beliefs that are related to the masculine, or their conformity to the masculine interpretations. It is important to understand the point of view of the three important representatives of the three religions in this sense. Philo for Jewish Theology, Aquinas for Christian Theology and Ghazali for Islamic Theology are important touchstones. And their evaluations still largely influence religious thought.

Keywords:

Reason, Masculinity, Femininity, Philosophy, Muslim Thought,

PDF

___

Adler, Alfred, Cinsiyetler Arasında İşbirliği, Trc. Seçkin Selvi, İstanbul: Payel yayınları,1999.Ali, Zehra, İslami Feminizmler, Özcülüğün Reddi ile Müslüman Düşüncenin Radikal Reformu Arasında, Asma Lamrabet, Trc. Öykü Elitez, İstanbul: İletişim yayınları, 2014.Berktay, Fatmagül, Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, İstanbul: Metis yayınları,2012.Bourdieu, Pierre, Eril Tahakküm, Trc. Bediz Yılmaz, İstanbul: Bağlam yayınları, 2014.Buhari, Sahih.Carullah, Musa, Hatun, Ankara: Kitabiyat yayınları,1999.Chodorow, Nancy j. Trc. Jale Özata Dirlikyapan, İstanbul: Metis yayınları, 2007.Cürcani, Seyyid Şerif, Şerhu’l-Mevakıf, Trc.Ömer Türker, İstanbul:Kırk gece yayınları, 2011.Çifti, Adil, Fazlurrahman ile İslam’ı Yeniden Düşünmek, Ankara: Kitabiyat yayınları, 2000.Çoşkun, İbrahim, Fahrettin er-Razi’de Üretken Akıl, Konya:Tekin Kitabevi, 2003. De Beauvoir, Simone Kadın “İkinci Cins” Genç Kızlık Çağı,Trc. Bertan Onaran, İstanbul: Payel yayınları, 1993.El- Maturidi, Ebu Mansur, Kitabü’t-Tevhid, Trc. Bekir Topaloğlu, Ankara: İsam yayınları, 2009.Erkol,Ahmet Nassın Egemenliğinde Aklın Mahkumiyeti, Kelam İlmine Yönelik Eleştiriler, İstanbul: Divan Kitap, 2018.Es-Sabuni Nureddin, Maturidiyye Akaidi, Trc. Bekir Topaloğlu, Ankara: DİB yayınları, 2005.Es-Sabuni, Nureddin, El-Kifayetu fil Hidaye, Muhammed Aruçi (thk.) Daru İbn Hazm 2014.Fazlurrahman, Ana Konularıyla Kur’an, Trc. Alparslan Açıkgenç, Ankara:Ankara Okulu yayınları,1996.Fine, Cordelia, Toplumsal Cinsiyet Yanılsamaları, Trc. Kıvanç Tanrıyar, İstanbul: Sel yayınları, 2010.Gardet,Luis, Anawati, Georges, İslam Teolojisine Giriş, Trc. Ahmet Arslan, İstanbul:Ayrıntı yayınları, 2015.Gazali, İhya’u Ulum’id Din, Trc. Sıtkı Gülle, İstanbul: Huzur yayınları 2012.Gazali, Mişkatü’l Envar, Trc. Süleyman Ateş, İstanbul. Besir yayınları, 1994.Gilligan,Carol, Kadının Farklı Sesi, Trc. Duygu Dinçer, Fulden Arısan, Merve Elma, İstanbul: Pinhan yayınları, 2017.Greer, Germaine, İğdiş Edilmiş Kadın, Trc. Mefkure Bayatlı, İstanbul: Pencere yayınları, 1996.Hekman, Susan j., Toplumsal Cinsiyet ve Bilgi, Trc. Bekir Balkız, Ümit Tatlıcan, İstanbul: Say yayınları, 2016.İlkaracan, Pınar, Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik, İstanbul:iletişim yayınları, 2015. İrigaray, Luce, Başlangıçta Kadın Vardı, Trc. İlknur Özallı, Melike Odabaş, İstanbul:Pinhan yayınları, 2014.Keller, Evelyn Fox, Toplumsal Cinsiyet ve Bilim, Trc. Ferit Burak Aydar, İstanbul: Metis Bilim yayınları, 2007.Kutsal Kitap.Llyold, Genevieve Erkek Akıl, Batı Felsefesinde Erkek ve Kadın, Trc. Müttalip Özcan, İstanbul:Ayrıntı yayınları, 2015. Mernissi, Fatıma, Kadınların isyanı ve İslami Hafıza, Trc. Aytül Kantarcı, Ankara: Epos yayınları, 2004.Mernissi, Fatıma, Peçenin Ötesi, Trc. Mine Küpçü, İstanbul: Yayınevi yayıncılık 1995.Mill, John Stuart Kadınların Köleleştirilmesi, Trc. Ahmet Özcan, İstanbul:Bilge Kültür Sanat yayınları, 2017.Millet, Kate, Cinsel Politika, Trc. Seçkin Selvi, İstanbul: Payel yayınları, 2011.Philo, Allegorical İnterpratationn of Genesis, II,bölüm ,LXXXIX, ing. Trc., F.H. Colson, G.H. Whitaker, Loeb Classical Librariy, London, 1929.Platon, Devlet, Trc. Sabahattin Eyuboğlu-M.Ali Cimcoz, İsyanbul:Türkiye İş Bankası yayınları, 2010.Platon, Meneksenos, Trc. Furkan Akderin, İstanbul: Say yayınları, 2011.Platon, Phaidon, Trc. Furkan Akderin, İstanbul: Say yayınları, 2015.Platon, Timaios Trc. Furkan Akderin, İstanbul: Say yayınları, 2015.Plumwood, Val, Feminizm ve Doğaya Hükmetmek, Trc. Başak Ertür, İstanbul: Metis yayınları, 2004.Sabbah, Fetna Ayt, İslam’ın Bilinçaltında Kadın, Trc. Ayşegül Sönmezay, İstanbul: Ayrıntı yayınları,1995.Simmel, Georg, Kadınlar Cinsellik ve Sevgi, Trc. Onur Kuzgun, İstanbul:Pinhan yayınları, 2016.Stone, Merlin , Tanrılar Kadınken, Trc. Nilgün Şarman, İstanbul: Payel yayınları,2000. Tuksal, Hidayet, Kadın Karşıtı Söylemin İslam Geleneğindeki İzdüşümleri, Ankara: Kitabiyat,2000.Wadud, Amina, Kur’an ve Kadın, Trc. Nazife Şişman, İstanbul: İz yayınları, 2005.Watt, Montgomery, İslam Felsefesi ve Kelamı, Trc. Süleyman Ateş, İstanbul: Pınar yayınları, 2004.Wolfson, H. Austryn, Kelam Felsefeleri, Trc. Kasım Turhan, İstanbul: Kitabevi yayınları, 2001.Wollstonecraft, Mary, Kadın Haklarının Müdafaası, Trc. Kevser Erol, İstanbul: Doruk yayınları, 2012.www.earlycristianwriting.com, the Work of Philo.