SÜHREVERDÎ, İBNÜ’L-ARABÎ VE MOLLA SADRÂ’DA VARLIK DÜŞÜNCESİ

Bu çalışmanın konusu “İşrak okulu kurucusu Şihâbüddin Sühreverdî, İbnü’l-Arabî ve Molla Sadrâ’da Varlık Düşüncesi”dir. Nitekim varlık düşüncesi, İslam düşünce tarihinin önemli konuları arasında yer almış bu nedenle hem âriflerin hem de filozofların üzerinde en çok tartıştıkları meselelerden biri olmuştur.Varlık-mahiyet, ilk varlık, varlığın ebediliği, zorunluluğu gibi varlık problemini ilgilendiren konular mutasavvıfların yanı sıra islam filozoflarının da en çok tartıştığı konular arasında yer almaktadır. Çalışma, bu üç arifin temel eserlerinde önemli bir yer kaplayan varlık ile ilgili düşüncelerinden hareketle ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, din ve düşünce tarihinin önemli konusu olan ve özellikle felsefe ve tasavvufun ana konuları arasında kabul edilen “varlık” hakkında bu üç arifin birbirini besleyen düşüncelerine ışık tutacak özgün bir metin ortaya koymaktır. Bu çalışmayla; adı geçen her üç arifin de varlığın birliğine inandığı, hakikî varoluşa yalnızca yegâne varlık olan Allah’ın sahip olduğu, Allah dışındaki varlıkların esasen mecazî bir varoluşa sahip oldukları ve mecazî varlıkların tamamının ise sahip oldukları varoluşla yalnızca Allah’ın taşan ve yansıyan hakikî varlığının işaret ve görüngüleri olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tasavvuf, Vücûd, Adem, Vahdet-i Vücûd, Sühreverdî, İbnü’l Arabî, Molla Sadrâ

THE IDEA OF EXISTENCE IN SHIHĀB AL-DĪN SUHRAWARDĪ, THE FOUNDER OF ISHRAQ SCHOOL, IBN AL-‘ARABĪ AND MULLĀ SADRĀ

The subject of this study is “The Idea of Existence in Shihab al-dīn Suhrawardī, the founder of Ishraq school, Ibn al-‘Arabī and Mullā Sadrā.” Indeed, the idea of being has been one of the most important topics in the history of Islamic thought, and has therefore been one of the most debated issues of both the mystic and the philosophers. Issues related to the existence problem such as ore, land, existence-nature, first existence, eternity and necessity are among the most discussed topics by Islamic philosophers as well as sufis. The study has been dealt with from the thoughts of the three araz about the existence that occupies an important place in their basic works. The aim of the study is to reveal an original text which sheds light on the nurturing ideas of these three mystics about “existence”, which is an important subject of the history of religion and thought, and is especially accepted among the main subjects of philosophy and mysticism. With this study, it is concluded that all three mystics believe in the unity of existence, that Allah is the only being of true existence, that other beings have a metaphorical existence, that they are essentially condemned by nothingness, and that all of the metaphorical beings are only signs and phenomena of the overflowing and reflected true existence of Allah.

Keywords:

Mysticism, Exitence, Absence, Unity of Being, Suhrawardī, Ibn Al-‘Arabī, Mullā Sadrā,

PDF

___

Afifî, Ebu’l-Alâ. İslâm Düşüncesi Üzerine Makaleler. Trc. Ekrem Demirli. 2. Bs. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
Alper, Ömer Mahir. İbn Sînâ. 2. Bs. İstanbul: İsam yay., 2010.
Altıntaş, Hayrani. İslam Düşünce Tarihi. 6. Bs. A.Ö.F. yay., 1999.
Arabî, Muhammed Mehdi Garacyan. “Hareket-i Cevheri-yi Sadrayi ve Te’sir-i An Ber Didgahha-yi U der Tefsir-i Kuran-ı Kerim”. İran İslam Bilimleri Encümeni İlmi ve Araştırma Dergisi. 3 (2005 1384): 75-90.
Aydar, Ercan. “Varlık Felsefesi ve İbn-i Sina”. İstikamet. 4 (2012): 26-35.
Chittick, William C. Varolmanın Boyutları. Trc. Turan Koç. 3. Bs. İstanbul: İnsan yay., 2008.
Chittick, William William C. Hayal Âlemleri. Trc. Mehmet Demirkaya. 2. Bs. İstanbul: Kaknüs yay., 2003.
Dehkânî, Muhammed Hüseyin. “Molla Sadra ve Tahlil-i Akılanî Meâd-ı Cismanî”. Fasılname-i Endişe-i Dinî Danışgâh-ı Şirâz. 36 (2010): 101-124.
Demirtaş, Ahmet Tunç. İbnu’l Arabi’de Varlığın Birliği Felsefesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ABD, 2004.
Ehlsermedî, Nefise - Hikmet, Nasrullah. “Nigâh-i Be Tefâvut-i Hıyal ve Tahayyül Der Futûhât-ı Mekkiyye-i İbn Arabî”. Paygâh-i Mecellât-i Tahassusi-yi Nur. 1 (1392): 7-22. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1006696
Farabî, Ebu Nasr. Kitâbu es-Siyâseti’l-Medeniyye. 1. Bs. Beyrut: Dâru’l Mektebetü’l-Hilal, 1996.
Fazılî, Seyyid Ahmed. “Nizamvare-yi Tecelli der mekteb-i İrfani-yi İbn-i Arabi”. Pejuheşha-yi Felsefi-Kelami. 1 (1385). www.SID.ir.
İbn-i Sînâ. el-İşârât ve’t-Tenbihât. 1. Bs. Kum: Neşrü’l Belâğe, 1375.
İbnu’l Arabî, Muhyiddin. El-Futuhâtül-Mekkiye. Ed. Osman Yahya. 2. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1994.
İbnu’l Arabî, Muhyiddin. Fena Risâlesi. Trc. Mahmut Kanık. 4. Bs. İstanbul: İz Yay., 2011.
İbnu’l Arabî, Muhyiddin. Fusûsü’l Hikem. 1. Bs. Kahire: Dâru’l İhyai’l Kutubi’l Arabî, 1946.
İbnu’l Arabî, Muhyiddin. Kitâbu’l Ma’rifeti. 1. Bs. Dımeşk: Dâru’t-Tekvini Li’t-Tiba’ati ve’n-Neşri, 2003.
İbnu’l Arabî, Muhyiddin. “Kitâbu’l-Celâle ve Huve Kelimetullah”. Mecmuâ-yi Resâil-i İbnü’l Arabî. 1. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1367.
İbnu’l Arabî, Muhyiddin. “Kitâbu’l-Elif ve Huve Kitâbu’l-Ahadiyye”. Mecmuâ-yi Resâil-i İbnü’l Arabî. 1. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1367.
İbnu’l Arabî, Muhyiddin. “Kitâbu’l-Ya”. Mecmuâ-yi Resâil-i İbnü’l Arabî. 1. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1367.
İbnu’l Arabî, Muhyiddin. Marifet Kitabı (Kitâbu’l Marife). Trc. Hüseyin Şemsi Ergüneş. İstanbul: İz yay., 2009.
İbnu’l Arabî, Muhyiddin. Varlık Ağacı (Şeceretü’l-Kevn). Trc. Vahdettin İnce. 1. Bs. İstanbul: Kitsan yay., t.y.
Izutsu, Toshihiko. İbn Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar-Kavramlar. Trc. Ahmed Yüksel Özemre. 1. basım. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1998.
Kâşânî, Abdurrezzak. Tasavvuf Sözlüğü. Trc. Ekrem Demirli. 1. Bs. İstanbul, 2004.
Kayserî, Davud. Şerhu Fusûsi’l Hikem. Ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. 1. Bs. Tahran: Şirket- İntişârât-i İlmî ve Ferhengî, 1375.
Kedyur, Muhsin - Ruhanî, Meryem Huşdil. “Nakş-i Asalet ve Teşkik-i Vucud der Nazariye-i Hareket-i Cevheri”. Tebriz Üniversitesi Edebiyat ve Beşeri Bilimler Fakültesi Yayınları. 49 (2006 1385).
Kılıç, Cevden. “Varlık Probleminin Zihinsel Gelişimi”. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2004.
Kılıç, Mahmut Erol. Şeyh-i Ekber. 3. Bs. İstanbul: Sufi Kitap yay., 2011.
Konuk, Ahmet Avni. Fusûsü’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. 4. Bs. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yay., 2005.
Kurbanî, Kudratullah. “Mebde ve Mead-i İnsan der Pertov-i Hareket-i Cevheri”. Kum İlmi Araştırmalar Dergisi. 2 (t.y.): 67-88.
Miftah, Abdulbaki. Fusûsu’l Hikem Anahtarları. Trc. Vahdettin İnce. İstanbul: Kitsan yay., t.y.
Molla Sadra. el-Hikmetu’l-Muteâliye Fi Esfari’l Akliyyeti’l Erbaa. 3. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1981.
Muhammedi, Ali Din. Âlem-i Misal Der İrfan-i İslamî. Danişgâh-i Azad-i İslami,Vahid-i Zencan, t.y. WWW.SID.İR.
Nasr, Seyyid Hüseyin. Üç Müslüman Bilge: İbn Sina, Suhreverdî, İbn Arabî. Trc. Ali Ünal. 4. Bs. İstanbul: İnsan yay., 2009.
Purnamdariyân, Taki. Akl-ı Surh: Şerh ve Te’vil-i Dastânhâ-yi Remzî-yi Sühreverdî. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Sohan, 1390.
Riyahî, Ali Erşed - Mukaddem, Hatice Kasımî. “Sadır-i Noghost ve Çıgunegi-yi Kesret Ez Nezer İbn-i Sina, İbn- i Arabi ve Molla Sadra Ba Te’kid Ber Meşhurterin Ara-yi Anha”. Fasılname-i Felsefe ve Kelam-i İslami. 2 (2011 1390): 11-29. www.SID.ir.
Riyahî, Ali Erşed - Safiye Vasei. “Âlem-i Misal Ez Nazari Molla Sadra”. 30 (2009): 75-102.
Sararî, Azizullah. “Hulk-i Modam der Nigah-i İbn Arabi ve Mukayese-i An ba Hareket-i Cevheri-yi Molla Sadra”. Şiraz Üniversitesi Dini Düşünce Dergisi. 16 (2005 1384): 113-132.
Sühreverdî. “Elvâh-ı İmadî”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
Sühreverdî. “et-Telvihât”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 1. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
Sühreverdî. “Hikmetü’l-İşrâk”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 2. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1373.
Sühreverdî. “Kıssatü’l Ğurbeti’l Ğarbiyye,”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 2. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
Sühreverdî. “Risaletü’l Ebrâc (Kelime-i Tasavvuf)”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
Sühreverdî. Risâletü’t-Tayr. Ed. Henry Corbin - Seyyid Hüseyyin Nasr - Necefkulî Habibî. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutâlaât ve Tahkikât-i Ferhengî, 1375.
Şerif, M. Muhammd. Klasik İslam Filozofları ve Düşünceleri. Trc. M. Alper Tuğsuz. 3. Bs. İstanbul: İnsan yay., 2000.
Şimşek, Oya. “İbn-i Rüşd’ün İbn-i Sina’yı Eleştirmesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (t.y.): 283-296.
Tahiriyan, Mehdi. “Vahdet-i Şahsi-yi Vücudi-yi İbn-i Arabi ve Levazım-i An”. Fasılname-i Felsefe ve Kelam-i İslami Âyine-i Marifet-i Danişgah-i Şehid Beheşti. 1389. www.SID.ir.
Taylan, Necip. İslam Düşüncesinde Din Felsefeleri. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yay., 1997.
Tortuk, Bilgehan Bengü. İbn Rüşd Felsefesinde Yaratılış Meselesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, 2006.
Uluç, Tahir. İbn Arabi’de Sembolizm. 3. Bs. İstanbul: İnsan yay., 2011.
Uluç, Tahir. Sühreverdî’nin İbn Sina Eleştirisi. 1. Bs. İstanbul: İnsan yay., 2012.
Yasin, Cafer Ali. el-Farabî Fi Hudûdihi ve Rusûm. 1. Bs. Beyrut: Neşr-i Âlemu’l Kitab, 1405.
Yavuz, Yusuf Şevki. “Adem”. TDV İslam Ansiklopedisi. 1: 356-357. İstanbul, 1988.