FARKLI FIKHÎ HÜKÜMLERİN TEZAHÜRÜNDE HADİSLERİN ROLÜ: GAYLÂN B. SELEME RİVAYETİ ÖRNEĞİ

Bu çalışmada, Gaylân b. Seleme’nin Müslüman olduğunda on kadınla evliyken, Hz. Peygamber’in (s.a.s.) kendisine hanımlarından dördünü tutmasını, geri kalanları da boşamasını emrettiği rivayet ele alınmıştır. Bu bağlamda söz konusu rivayetin sıhhati ile ilgili yapılan tartışmalar ve buna bağlı olarak fıkhî hükümlere değinilmiştir. Zira Müslüman olmadan önce dörtten fazla kadınla evli olan kişinin durumu ile ilgili birbiriyle çelişen iki farklı görüş öne sürülmüştür. Birinci görüşe göre bu durumda olan kişi, Müslüman olduktan sonra hanımlarından istediği dördünü yanında tutacak; diğerlerini ise zorunlu olarak boşayacaktır. İkinci görüşe göre eğer birden fazla kadının nikâhı bir akitte kıyılmışsa bütün kadınların nikâhları geçersiz olur ve boş olurlar. Ancak kadınların nikâhları farklı akitlerde kıyılmışsa o zaman kişinin ilk dört hanımını tercih etmesi diğerlerini ise boşaması gerekmektedir. İmam Şâfiî başta olmak üzere bazı âlimler Gaylân b. Seleme rivayetinden hareketle birinci görüşü; İmam Ebû Hanife gibi bazı âlimler ise söz konusu rivayeti muallel kabul etmiş ve ikinci görüşü savunmuşlardır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Gaylân b. Seleme, Çok eşlilik, Nikah, Fıkıh

THE ROLE OF HADITHS IN THE MANIFESTATION OF DIFFERENT ISLAMIC JURISPRUDENTIAL PROVISIONS: THE EXAMPLE OF GHAYLĀN B. SALAMA NARRATIVE

In this study, narrative about Ghaylān b. Salama was married to ten women when he became a Muslim. Thereupon the Prophet (pbuh) ordered him to stay married to four of his wives and divorce the rest. In this context, the current debates on the accuracy of the narrative and the related Islamic jurisprudential provisions are discussed. Because two contradictory opinions were asserted regarding the situation of the person who married more than four women before becoming a Muslim. According to the first opinion, a person who is in this situation will keep four of his wives after he becomes a Muslim and will divorce the others. According to the second, if the man gets married more than one woman under a single contract, all women's marriage will be invalid, and they will be divorced. However, if they are married under different contracts, then the person should prefer the first four women and divorce the others. Some scholars, Imam Shafi'i in particular, defended the first opinion, whereas the others such as Imam Abu Hanifa, accepted this narrative as defected and defended the second opinion.

Keywords:

Hadith, Ghaylân b. Salama, Polygamy Marriage, Wedding, Fıqh,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî, Müsned. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.Bağdâdî, Hatîb, el-Kifâye fî ilmi’ri-rivâye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali, Ma’rifetü’s-Sünen ve’l-âsâr. Nşr. Abdülmu‘tî Emîn Kale‘cî. 15 Cilt. Dımeşk: Dâru Kuteybe, 1991.Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali, el-Hilâfiyat beyne’l-imâmeyni eş-Şâfiî ve Ebî Hanîfe ve ashâbihî. 8 Cilt. Kâhire: er-Ravda, 2015. Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali, es-Sünenü’l-kübrâ, nşr. Muhammed Abdulkadir Atâ 3. Baskı. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003. Bilen, Mehmet, “Sahih hadisin Tanımı Üzerine”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1999): 247-260.Bilen, Mehmet, İbn Hacer’in Buhârî Savunusu. Ankara: Ankara Okulu, 2013.Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, et-Târîhu’l-Kebîr. Nşr. Mustafa Abdulkadir Ahmed Atâ. 2. Baskı 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, et-Târîhu’l-evset. Nşr. Teysîr b. Sa‘d. 5 Cilt. Riyâd: Dâru’r-Rüşd, 2005.Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî, Şerhu Muhtasar Tahâvî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslamiye, 2010.Cevzî, Ebû’l-Farac Abdurrahman b. Ali, Kitâbü’l-Mevzûât. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1983.Cezâirî, Tahir, Tevcîhü’n-Nazar ilâ Usûli’l-Eser. Nşr. Abdulfettâh Ebû Gudde, 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2009.Dârekutnî, Ebü'l-Hasan Alî b. Ömer b. Ahmed, Sünen. 5 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 2004.Demircan, Adnan, “Câhiliyye ve Hz. Peygamber Döneminde Çok Kadınla Evlilik”, İstem 1/2 (2003): 9-32.Doğanay, Süleyman, Râvi Tasarruflarının Doğurduğu Problemler. İstanbul: İsam, Yayınları, 2009.Dumeynî, Misrif b. Gurmullah, Hadis’te Metin Tenkidi Metodları. Trc. Çelebi, İlyas-Bebek, Adil-Yücel-Ahmet. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1997.Düzenli, Muhittin, Hadislerde Gizli Kusurlar. İstanbul: İSAM Yayınları, 2016.Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî, el-Mühellâ. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, tsz.Engin, Sezai, “Hadisin TashîhindeSened ve Metin Sıhhat ilişkisine İllet ve Şâz Bağlamında Metodolojik Bir Yaklaşım”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/31 (Haziran 2015): 141-165.Ertürk, Mustafa, Metin Tenkidi. 2. Baskı. Ankara: Fecr Yayınları, 2011.Fahl, Mâhir Yâsîn, Eseru ileli’l-hadîs fî ihtilâfi’l-fukahâ. Ammân: Dâru Ammâr, 2000.Görmez, Mehmet, Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. 5. Baskı. Ankara: OTTO Yayınları, 2014.Habîb, Muhammed b., el-Mühabber. Nşr. Ilse Lichtenstädter. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde,tsz.Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed en-Nîsâbûrî, Ma’rifetü Ulûmi’l-Hadîs. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1977.Hallaq, Wael b., “Nebevi Hadisin Sıhhati: Yapay Bir Problem”, trc. Hüseyin Hansu, HÜİFD 7/9 (2016): 137-151. Irâkī, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân, et-Takyîd ve’l-Îdâh. 5. Baskı. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sakâfiyye, 1997. İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed, en-Nemerî, et-Temhîd. Nşr. Mustafa b. Ahmed- Muhammed b. Abdülbekîr. 24 Cilt. Mağrib: Vizâretu Umûm’il-Evkâf, 1387.İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî, el-Cerh ve’ta’dîl. Nşr. Mustafa Abdulkadir Ata, 2. Baskı. 10 Cilt. Beyrut: 2010.İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî, el-İlel. Nşr. Ebû Ali en-Nazîf. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, Nüzhetü’n-Nazar. Kahire: Dâru İbn Receb, 2006.İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, Tehzîbü’t-Tehzîb. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, et-Telhîsü’l-Habîr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1989. İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, Muvâfekatü’l-hüber’l-haber fî tahrîci ehâdisi’l- muhtasar. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, Riyâd 1993.İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed el-Cemmâîlî el-Makdisî, Muğnî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1985.İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî, Sünen. Nşr. Arnavut, Şuayp – Mürşid, Adıl-Karabelli-Muhammed Kâmil. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r- Resâili’l-Alemiyye, 2009.İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî, et-Tabakâtü’l-Kübrâ. Nşr, İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1968.İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî, Ma’rifetu Ulûmi’l-Hadîs. 3. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.Keleş, Ahmet, Hadis İlminde Metin Tenkidi Örnekleri. Ankara: Fecr Yayınları, 2017.Köktaş, Yavuz, “Hadiste İllet: Ümmetin Faziletiyle İlgili Bir Hadîsin Değerlendirilmesi”, Ç.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/2 (Temmuz-Aralık 2002): 41-73.Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed, et-Tecrîd. 12 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2006.Menbecî, Cemâlüddîn Ebû Muhammed Ali b. Ebî Yahyâ, el-Lübâb fî’l-Cem’i beyne’s-Sünne ve’l-kitâb. 2 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1994.Mizzî, Ebû’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf, Tehẕîbü’l-kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. nşr. Beşşâr Avvâd Maruf. 35 Cilt. Beyurt: Müessesetü’r-Risâle, 1980.Özşenel, Mehmet, İlk Dönem Hadis-Rey Tartışmaları Şeybânî Örneği. 2. Baskı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2017.Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed, el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1993.Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs, er-Risâle, nşr. Ahmed Şakir. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2016.Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs, el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1990.Şâtıbî, İbrahim b. Musa, el-Muvâfekât. 7 Cilt. Kâhire: Dâru İbn Affân, 1997.Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî, Şerhu Maânî’l-Âsâr. 5 Cilt. Kahire: Âlemü’l-Kütüb, 1994.Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, Sünen. nşr. Beşşâr Avvâd Marûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.Yıldırım, Enbiya, Hadiste Metin Tenkidi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2009.Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī, Siyeru a‘lâmi’n-nubelâ. 18. Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs 2006.