KARAMANLILARIN SOY KÜTÜKLERİ: KARAMANLICA (GREK HARFLİ TÜRKÇE) KİTABELİ MEZAR TAŞLARI

Osmanlı Dönemi’nde Ortodoksların Türkçe’den başka dil bilmeyenlerine Karamanlı, konuştukları dile de Karamanlıca denirdi. Karamanlılar, Lozan Mübadelesi kapsamında yaşadıkları bölgelerden Yunanistan’a gönderildiler. Yunanistan’a giderken yanlarında maddi taşınırlarla birlikte kiliselerin taşınabilir kutsallarını da götürdüler. Ancak mezarları anavatanlarında kaldı. Karamanlılardan günümüze gelebilen az sayıdaki bu mezar taşları hem ilgisizlik hem de günümüze yansıyan XV. yy.’ın “millet sistemi” bakış açılarıyla yok sayılmış, kapsamlı bir çalışmaya konu edilmemiştir. Bu çalışmamızda hızla yok olan, sanat ve kültür tarihçiliği açısından oldukça önemli Karamanlıca kitabeli mezar taşlarının form, malzeme ve süsleme özellikleriyle tanıtılması, dönemi içerisindeki yerlerinin vurgulanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Karamanlıca, Karamanlılar, kitabe, Osmanlı Dönemi, mezar taşı

THE PEDIGREES OF KARAMANIDS: GRAVE STONES WITH EPITAPHS IN KARAMANLİDİKA (WRITTEN WITH GREEK LETTERS)

In the Ottoman Period, Orthodox people speaking no language other than Turkish used to be called Karamanids and the language used to be called Karamanlidika. The Karamanids, during Lausanne population exchange, were sent to Greece from the region they were living in. While moving to Greece, those people took their movable properties and enshrined properties of the churches with them. The most vulnerable of those considered as their immovable cultural assets left in their homeland were the graveyards of their ancestors. Those very few number of Karamanids grave stones considered as pedigrees surviving until today were neglected due to both ignorance and “nation system” of the 15th century of which the effects reach the present day and were not part of a comprehensive work . In this study, it is aimed to introduce grave stones, which are of utmost importance in terms of Art and Culture Historiography, written in Karamanlidika with their forms, ingredients and ornamentation and to underline their roles in the period.

Keywords:

Ottoman period, Karamanlidika, Karamanids, epitaph, grave stones,

PDF

___

Ağca, Ferruh (1999), Karamanlı Türkçesi’nde Şekil Bilgisi, (Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri.
Ağca, Ferruh (2010), Grek Harfli Karamanlı Türkçesi Metinlerinde –DXr Bildirme Ekinin Farklı Bir Fonksiyonu Üzerine, Türkbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 19, 76-86.
Adıyeke, Nuri (1999), Islahat Fermanı Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Sistemi ve Gayrimüslimlerin Yaşantılarına Dair, Osmanlı, IV, 255-261, Ankara.
Anadolu’da Ortodoksluk Sadası (1923), Anadolu Türk’tür, 7 Kanunusani, Angeliaforoz 818729. A/1-12, 1-48, İstanbul: Matbaa-yı Aramian.
Anhegger, Robert (1984), Karamanlı Türkçesi, Tarih ve Toplum, 4, 242.
Anhegger, Robert (1988), Evangelinos Misailidis ve Türkçe Konuşan Soydaşları, Tarih ve Toplum, 50, 175-177.
Anzerlioğlu, Yonca (2003), Karamanlı Ortodoks Türkler, Ankara.
Anzerlioğlu, Yonca (2009), Tarihî Verilerle Karamanlı Ortodoks Türkler, Hacı Bektaş Velî Dergisi, 51, 171-188.
Babinger, Franz (1923), Hans Dernschwam’s Tagebuch einer Reise nach Konstantinopel und Kleinaisen (1553/1555), Berlin.
Balta, Evangelia (1989), Karamanlidika, (Çev: B.Berkol), Tarih ve Toplum Dergisi, 62, 59-60.
Balta, Evangelia (1990), Anadolu’lu Türkofon Hristiyan Ortodoksların Ulusal Bilinçlerini Araştırmaya Yarayan Kaynak Olarak Karamanlıca Kitapların Önsözleri, Tarih ve Toplum, 13/74, 84.
Balta, Evangelia (1998), Karamanlıca Kitapların Dönemlere Göre İncelenmesi ve Konularına Göre Sınıflandırılması, Müteferrika, 13, 1-7.
Balta, Evangelia (2009), Evangelinos Misailidis’in Yunanca ve Karamanlıca Yayınlarına Osmanlı Kaynaklarının Tanıklığı, (Çev: Ari Çokona), Toplumsal Tarih, 188, 24-30.
Balta, Evangelia (2014), Gerçi Rum İsek de, Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz, Karamanlılar ve Karamanlıca Edebiyat Üzerine Araştırmalar, İstanbul: İş Bankası Yay.
Başkan, Seyfi (1996), Karamanoğulları Dönemi Konya Mezar Taşları, Ankara.
Baykurt, Cami (1932), Osmanlı Ülkesinde Hıristiyan Türkler, İstanbul.
Bozer, Rüstem - Sunay, Serkan (2013), Kula’da İnşası İstenen Bir Kiliseye Dair Osmanlı Arşivlerindeki Bazı Belgeler, Belleten, LXXVII, 280, 911-926.
Bozer, Rüstem - Sunay, Serkan (2016), Kula Meryem Ana Kilisesi Mezar Taşları, Belleten, LXXX, 287, 103-136.
Cihangir, Erol (1996), Papa Eftim’in Muhtıraları ve Bağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi, İstanbul.
Clogg, Richard (1978), Some Karamanlidika Inscriptions from the Monastery of the Zoodokhos Pigi, Balikli, Byzantine and Modern Grek Studies, 4.
Çakmak, Cihan (2012), Karamanlı Türkçesine Genel Bir Bakış Denemesi, 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu (16-19 Kasım 2011) Bildirileri, 2, 185-208, Ankara.
Çelikkol, Ahmet (2005), Kula’da Karamanice Mezar Taşları, Popüler Tarih, 58, 16-17.
Demir, Necati (2008), Türkiye’de Bulunan Grek Harfli Türkçe Kitabeler ve Karaman Türklerinin Dili, VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı 13-18 Ekim, Ankara.
Demirci, Doğan (2014), Isparta’da Bulunan Beş Karamanlıca Kitabenin İncelenmesi, SDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 98-121, Isparta.
Demiriz, Yıldız (1990), Karamanlıca Epigrafyasına Katkı; Eskişehir’de Karamanlıca Bir Mezartaşı Kitabesi, Tarih ve Toplum XI/66, 36-37.
Dernschwam, Hans (1992), İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü (Çev: Y. Ören), Ankara.
Diasporic.org/mnimes/archives/oi-tafoblakes-miloun.
Dinçer, Fehmi (2005a), Karamanlıca Alfabe –Transkripsiyon -Transliterasyon.
Dinçer, Fehmi (2005b), Niğde Müzesinde Bir Mezar Taşı Kitabesi, http://www.hebilakan.net/nigdemuzesindebirmezartasi.htm
Dinçer, Fehmi (2007), Karamanlıca Bibliyografya.
Eckmann, Janos (1950), Yunan Harfli Karamanlı İmlâsı Hakkında, Türk Dili ve Tarihi Hakkında Araştırmalar, 27-31.
Eckmann, Janos (1988), Karamanlıca’da Birkaç Gerindium Terkibi, (Çev. Müjdat Kayayerli), Türk Kültürü Araştırmaları, XXVI/2, 89-94.
Eckmann, Janos (1991), Karaman Edebiyatı, (Haz. Halil Açıkgöz), Türk Dünyası Edebiyatı I, 20-38.
Ekin, Cemal (2013), Kayseri’de Grek Harfli Türkçe (Karamanlıca) Kitabeli Kiliseler, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, Saraybosna / Bosna-Hersek.
Ekin, Cemal (2014), Sahiplenilmemiş Miras: Grek Harfli Türkçe (Karamanlıca) Kitabeli Eserler, Üçüncü Uluslararası Dil ve Edebiyat Konferansı “Avrupa’da Türkçe”, 123-139, Tiran/Arnavutluk.
Ekincikli, Mustafa (1998), Türk Ortodoksları, Ankara.
Eryılmaz, Bilal (1996), Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi, İstanbul.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi (1935), Dokuzuncu Cilt (Anadolu-Suriye-Hicaz), İstanbul.
Eyice, Semavi (1962), (Review) Sallaville, Sévérien – Eugéne Dalleggio, Karamanlidika, Yunan Harfleri ile Türk Dilinde Basılmış Kitapların Analitik Bibliyoğrafyası 1, 1584-1850, Belleten, XVI/102, 369-374.
Eyice, Semavi (1975), Anadolu’da Karamanlıca Kitabeler, Belleten, XXXIX, 153, 25-48, Ankara.
Eyice, Semavi (1977), Rum Harfleri ile Türkçe (Karamanlıca) bir Nevşehir Salnamesi (Yıllığı), Fındıkoğlu Armağanı, İ.Ü. İktisat Fakültesi Yayını,No:389(İ.Ü. No:2260), 77- 102, İstanbul.
Eyice, Semavi (1980), Anadolu’da Karamanlıca Kitabeler II (Grek Harfleriyle Türkçe Kitabeler), Belleten, XLIV, 176, 683-696. Ankara.
Gök, Ayşe Almıla (2001), Osmanlı İmparatorluğu’nda Gayrimüslimler Millet Sistemi, Tarihi Gelişimi ve Milletlerarası Antlaşmalar, Türkiye ve Siyaset, 3, 101-108.
Güngör, Harun (2012), Bir Rus Araştırmacı Gözü ile Karamanlılar, 1.Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu (16-19 Kasım 2011) Bildirileri, 3, 401-406, Ankara.
Güngör, Harun (1984), Karamanlıca (Grek Alfabeli Türkçe) Bir Kitabe, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 33, 95-101, İstanbul.
Güngör, Harun (1989), Karamanlıca Üç Kitabe, Türk Dünyası Tarih Dergisi, 34, 29-31, İstanbul.
Güngör, Harun (1996), Marques de professions sur les stéles funéraries de la vallée de Zamantı, Kayseri, Cimetiéres et Traditions Funéraries dans le Monde Islamique, İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri, II, 185-188, Ankara.
Güngör, Harun (1999), Niğde-Nevşehir Yöresindeki Yeni Karamanlıca Kitabeler, VII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 8-12 Kasım.
Güngör, Harun (2000), Niğde ve Nevşehir Yöresinde Karamanlıca Kitabeler, Türk Dünyası Tarih Dergisi, S.168, s. 44-46, İstanbul.
Hüseyniklioğlu, Ayşegül – Arslan, Handan (2009), 16.Yüzyılın İlk Çeyreğinde Niğde Kazası Yerleşme Merkezlerinin Tespiti s.305-306, Elazığ.
Iordanoglou, Anastaıos (1978), A Karamanlıdıc Funerary Inscrıptıon (1841) In Nıcaea (Iznık) Museum, Balkan Studies, XIX S.185-189.
İbar, Gazanfer (2010), Anadolulu Hemşehrilerimiz (Karamanlılar ve Yunan Harfli Türkçe), İstanbul.
Jaschke, Von Gotthard (1964), Die Türkisch-Ortodoxe Kirche, der İslam.
Jerphanion, Guillaume de (1928), Melanges d’arceologie anatolienne, Mélanges de [la Faculté orientale] l’Université Saint-Joseph, T.13:292-293, Beyrouth.
Kahya, Hayrullah (2003), Grek Harfli Osmanlı Türkçesi Bir Eser: İspat-ı Mesihiye Üzerinde Dil İncelemesi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Kahya, Hayrullah (2008), Karamanlıca Bir Eser Yeni Hazne ve Dil Özellikleri (İmla Özellikleri ve Ses Bilgisi), Turkish Studies www.turkishstudies. net (ET: 17.11.2011), III/6, s. 367-408.
Kahya, Hayrullah (2009), Karamanlıca Bir Zarf-fiil Eki: {-IncAs}, Turkish Studies www.turkishstudies.net (ET:17.11.2011), IV/3, s. 1242-1252.
Kahya, Hayrullah (2012), Karamanlıca Eserlerde İslam İnancıyla İlgili Terimler, Türkiyat Mecmuası, C. 22/ Güz, s.39-62.
Kılıçaraslan, Mustafa - Kahya, Hayrullah (2009), Yunanca – Osmanlıca / Karamanlıca Bir Sözlük : Leksikon Ellineturkikon, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/4.
Koçu, Reşat Ekrem (1948), Demirkazık, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, sayı: 80.
Mackridge, Peter (1989), A Turco-Greek inscription at Ürgüp in Cappadocia, Volume 13 pp. 286-289. January.
Ortaylı, İlber (2002), Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Sistemi, Türkler, C. X, s. 216-220, Ankara.
Öger, Adem (2012), Karamanlıca Yazılmış Bir Eser: Mikra Asya Kıtasının Tarihi Coğrafyası,1.Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, Cilt 1, Nevşehir Üniversitesi Yayınları, s. 37-49, Ankara.
Öger, Adem (2012), Karamanlı Ortodox Turks Who Immigrated to Greece from Mustaphapasha Due to The Population Exchange, Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2.
Öger, Adem - Türk, Ahmet Turan (2013), Kültürel Bağlamda Kapadokya bölgesinde Bulunan Grek Harfli Türkçe Kitabelerin Dili, International Journal of Social Science, Vol.6, Issue 8 (Doinumber:http://dx.doi. org./10.9761/JASS2137), s. 1137-1151.
Öger, Adem - Oğuz Özdem) (2014), Karamanlıca Bir Eser: Nevşehir Salnamesi (1914), Nevşehir Üniversitesi Yayınları.
Özdemir, H. (1999), Azınlıklar İçin Bir Osmanlı Klâsiği: 1453 İstanbul Sözleşmesi, Osmanlı, C. IV, s. 220-230, Ankara.
Özkan, Şahin (2003), Kayseri’de Türk Ortodoks Kilise Kongresi’nin Toplanması ve Anadolu’da Ortodoksluk Sadası Gazetesi, Kayseri.
Öztürk, İbrahim (1996), Niğde’de Yaşamış Türk Ortodokslar ve Onlardan Kalan Üç Kitabe Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.1, s. 81-87, Niğde.
Phonetica I. - Eckmann, Janos (1950), Anadolu Karamanlı Ağızlarına Ait Araştırmalar, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, VIII, 1-2, s. 165- 200.
Savvides, Aleksios G. C. (1999), Tourkopouloi, MGE, 51, (1988), s.121-122. “Ekkhristianismenoi Tourkofônoi Misthoforoi sta Vyzantina kai sta Latinika Strateumata tês Anatolês” VyzantinoTourkika Meletêmata, s.287-296, Atina.
Şimşek, Şehnaz Şişmanoğlu (1997), Temaşa-i Dünya ve Cefakar u Cefakeş’te Geleneksel Folklor Biçimleri Mili Folklor Dergisi, s.110, s.86-99, 2016, Ankara.
Tekin, Talat (1997), Tarih Boyunca Türkçe’nin Yazımı, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 19, s.105-109, Simurg Yayıncılık, İstanbul.
Türk, Ahmet Turan (2012), Leksikon Ellino-Turkikon’dan Hareketle Grek Asıllı Karaman Alfabesi, 1.Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, 16-19, Kasım 2011, C.1, s. 123-138, Ankara.