19. YÜZYILDAN KALEMİŞİ VE AHŞAP SÜSLEMELİ BİR EV: KOÇARLI HİDAYET İLHAN EVİ

Evlerin yapı malzemesinin dayanıksızlığının yanında değişen yaşam koşullarının etkileri de, geleneksel tarzda yapılmış evlerin giderek yok olmasındaki etkenlerdendir. Geçmişten günümüze Türk ev geleneğinin göstergesi olan bu yapıların, tarihi mirasa sahip çıkmak açısından korunması ve belgelenmesi gerekmektedir. Gerek mimari düzeni gerekse süsleme özellikleri Türk Evi geleneğini yansıtan Hidayet İlhan Evi de bu evlerden biridir. Bu geleneği, mimari olarak iki katlı dış sofalı planı, yüksek duvarlı avlusu, malzemesi, hayat ve oda düzeninde görmek mümkündür. Mimari ile bütünleşen kalemişi ve ahşap süslemeleri, özellikle kapıdaki çift başlı kartal motifi dikkat çekicidir. Ev sahibinin ekonomik gücü doğrultusunda yapılan bu süslemeler, yerel süsleme özellikleri yanında çağın estetik anlayışı ve üslup özelliklerini de yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Koçarlı, Ev, Hidayet İlhan Evi, Ahşap, Süsleme, Kalemişi, Süsleme

A HOUSE WITH HAND-CRAFT AND WOODEN DECORATIONS FROM THE 19TH CENTURY: KOÇARLI HİDAYET İLHAN HOUSE

One of the reasons of the disappearance of the traditional-style houses is the changing life circumstances as well as the weakness of the constructional materials. It is vital to protect and document these constructions that demonstrate Turkish home traditions. Hidayet Ilhan house is one of those houses with its architectural features and decorational aspects. It is possible to see this tradition as an architecture on its plan consisting of two storey and anteroom outside, yard with high walls, material, anteroom and room layout. Its hand-craft and wooden decorations integrated with the architecture, especially the double headed eagle motif on the door is remarkable. The this decorations, made in accordance with the financial status of its owner, are reflective of the features of local designing as well as the understanding of aesthetics and stylistic aspects during the century.

Keywords:

Koçarlı, House, Hidayet Ilhan House, Hand-Craft, Wooden, Ornament,

PDF

___

Akok, M. (1965), Kütahya ve Uşak Şehirlerinin Eski Evleri, Türk Etnografya Dergisi, 1963, VI, 5-17.
Akyüz Levi, E. (2009), Denizli Aydınlar Köyü Evleri, Tüba-Ked, 7, 165-178.
Altınoluk, Ü. (2007), Geleneksel Kent Dokusu Birgi, İstanbul: Ege Yayınları
Arık, R. (1973), Batılılaşma Dönemi Türk Mimarisi Örneklerinden Anadolu’da Üç Ahşap Camii, Ankara: Ankara Üni. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları
Atalar, A. (2004), Osmanlı Dönemi Antep Evleri, İstanbul: Merinos
Bayhan, A. A. (2010), Denizli/Honaz’daki Tarihi Kalıntılar Üzerine Birkaç Söz, K.Pektaş, S.Cirtil, S. Özgün Cirtil, G. K.Öztaşkın, H. Özdemir, E. Aktuğ, R. Uykur (Haz.), XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 14-16 Ekim 2009, 93-104, Denizli: Pamukkale Üniv., Sanat Tarihi Bölümü
Bektaş, C. (2005a), Antalya. Anadolu Evleri Dizisi- 2, İstanbul: Bileşim Yayınevi
Bektaş, C. (2005b), Babadağ Anadolu Evleri Dizisi- 3, İstanbul: Bileşim Yayınevi
Buttanrı, H. (2003), Türk Süsleme Sanatında Geçmeler, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Yayınları
Cömertler Aktuğ, E. (2016), Büyük Menderes Havzası Osmanlı Dönemi Geleneksel Konut Mimarisinde Ahşap Süsleme, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van
Çakmakoğlu Kuru, A. (2008), “İkonografik Açıdan Ortaçağ Türk Mimarisinde Yer Alan İstiridye Motifi” Erdem, 52, 114-124.
Çal, H. (1988), Tokat Evleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı
Çoruhlu, Y. (1993), “Nagyszentmiklos Hazinesindeki İki Sürahi Üzerinde Bulunan Yırtıcı Kuş (Kartal/Garuda) Figürlü Kompozisyonların Türk Sanatı ve İkonografisindeki Yeri”, Yılmaz Önge Armağanı, 319-337, Konya: Selçuk Üniv., Selçuklu Araştırmaları Merkezi
Çoruhlu, Y. (2002), Türk Mitolojisinin Anahatları, İstanbul: Kabalcı
Demiriz, Y. (1979), Osmanlı Mimarisinde Süsleme I Erken Devir (1300- 1453), İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları
Demiriz, Y. (2000), İslam Sanatında Geometrik Süsleme, İstanbul: Yorum Sanat
Eldem, S. H. (1970), Birgi’deki Çakırağa Konağı, Türkiyemiz, 1, 11-15.
Eldem, S. H. (1984), Türk Evi Osmanlı Dönemi, I, İstanbul: Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı
Erdem, S. (1990), Çift Baslı Kartal ve Anka Üzerine, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, III/8, 72-80.
Girgök, L. (2008), İstiridye Kabuğu, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, 2, 769. İstanbul: Yem Yayın
Günay, R. (1998), Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri, İstanbul: Yem Yayın
Gündoğdu, H. (1993), İkonografik Açıdan Türk Sanatında Rumi ve Palmetler, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar Güner İnal’a Armağan, 197-211, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Haykıran, A. Ş., Tunalı, A. C. (2012), XIX. yüzyılda Aydın, S. Yaylalı, Z. Mercangöz, E. Akdeniz, A. Saraçoğlu, H. Üreten, M. Başaran ve diğerleri (Haz.), Aydın İl Tarihi, 125-129. Ankara: Aydın Valiliği İl Kültür Turizm Müdürlüğü
İbrahimzade K., Atak, E. (2011), Tokat’ta Bir Konut, A.Baş, R.Duran, O. Eravşar, Ş. Dursun (Haz.), XIV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 20-22 Ekim 2010, 327-346, Konya: Kömen Yayınları 65
İmamoğlu, V. (1992), Geleneksel Kayseri Evleri, Ankara: Halkbank Kültür Yayınları
İmamoğlu, V. (2002), Kayseri Evlerinde Duvar ve Tavan Resimleri, M. Denktaş, Y. Özbek, A. Sağıroğlu Arslan (Ed.), VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, 08-10 Nisan 2002, 417-427, Kayseri: Erciyes Üniversitesi
İnceoğlu, N. (2005), Geleneksel Türk Mimarisi Denizli, İstanbul: Tasarım Yayın Grubu
İnceoğlu, N. (2011), Denizli’de Sivil Mimari, F. Özdem (Haz.), A Konyalı, T Kutlu (Foto.), Denizli Tanrıların Kutsadığı Vadi, 247-303; İstanbul: YKY.
İnceoğlu, N., İnceoğlu, M. (1986), Denizli Evleri, İlgi, 47, 2-7
Karamağaralı, B. (1993), İçiçe Daire Motiflerinin Mahiyeti Hakkında, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar Güner İnal’a Armağan, 249- 261, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Karpuz, H. (1984), Türk-İslam Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı
Karpuz, H. (1993), “Eski Antalya Evlerinde Süsleme”, M. Seyirci ve G. Aydın (Haz.), Antalya IV. Selçuklu Semineri (Bildiriler), 13- 14 Mart 1992, 50-61, Antalya: Antalya Valiliği Yayınları
Karpuz, H. (1999), Türk Evi, Osmanlı Dönemi”, Osmanlı, 10, 450-456. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Kerametli, C. (1962), Osmanlı Devri Ağaç İşleri, Tahta Oyma, Sedef, Bağ ve Fildişi Kakmalar, Türk Etnografya Dergisi, 1961, IV, 5-13.
Kömürcüoğlu, E. (1950), Ankara Evleri, İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi
Kuban, D. (1994a), Barok Mimari, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 2, 61-65, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı
Kuban, D. (1994b), Rokoko, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 6, 339-340, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı
Kuban, D. (1995), Türk “Hayat”lı Evi, İstanbul: T.C. Ziraat Bankası Yayınları
Kunduracı, O. (2007), Muğla- Yatağan Çevresinin Türk Devri Mimarisi ve El Sanatları, Muğla: Muğla Valiliği
Kunduracı, O. (2007), Denizli-Serinhisar İlçesinin Eski Evleri, A. Özçelik, M. Y. Ertaş, Y. Kılıç, Y Avcı, S. İnan, S. Parlaz (Ed.), Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu, 6-7-8 Eylül 2006, 246-254, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yayınları
Kuyulu, İ. (2001) “Çakırağa Konağı”, R. H. Ünal (Haz.), Birgi Tarihi, Tarihi Coğrafyası ve Türk Dönemi Anıtları, 141-153, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı
Küçükerman, Ö. (1973), Anadolu’daki Geleneksel Türk Evinde Mekân Organizasyonu Açısından Odalar, İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayını
Mülayim, S. (1993), “Selçuklu Toplumunun İkonografik Hafızası”, M. Seyirci ve G. Aydın (Haz.), Antalya IV. Selçuklu Semineri (Bildiriler), 13-14 Mart 1992, 62-69, Antalya: T.C. Antalya Valiliği
Mülayim, S. (1997), Rumi Motifinin Zoomorfik Kökeni Hakkında, S. O. Atılgan ve A Aktaş Yasa (Ed.), Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri, 4- 7 Eylül 1989, 177-181, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi
Nemlioğlu, C. (2001), Trabzon’un Yeni Müzesi: Kostaki Köşkü, İlgi, 102, 30-35.
Olcay Uçkan, B. Y., Uçkan, E. (2002), Eskişehir Odunpazarı Evleri, Eskişehir: T.C. Kültür Bakanlığı
Ögel, (1972), Eski Bir Ankara Evi, Türkiyemiz, 3/8, 37-43.
Öğel, S. (1987), Anadolu Selçukluları’nın Taş Tezyinatı, Ankara: TTK
Öney, G. (1993), Anadolu Selçuklu Mimarisinde Avcı Kuşlar, Tek ve Çift Başlı Kartal”, Malazgirt Armağanı, 139-173, Ankara:TTK
Öney, G. (2006), Anadolu’da Selçuk Geleneğinde Kuşlu, Çift Başlı Kartallı, Şahinli ve Arslanlı Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, VIII, 238-301.
Saka Akın, E., Hanoğlu, C. (2015), Tokat’ta Bir Konut: Madımağın Celal’in Evi, A. Açıkel, S. Başol, M. Hanilçe, E Hisarcıklılar (Haz.), Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu, 25-26 Eylül 2014 Tokat, Bildiriler II, , 363-384, Ankara: Tokat Valiliği Özel İdaresi
Sayan, Y. (1997), Uşak Evleri, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı
Sayan, Y. (2009), Sivrihisar Evleri, İzmir: Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü
Sazak, G. (2014), Türk Sembolleri Hun Dönemi Türk Motif ve Sembollerinin Sanata ve Hayata Yansıması, İstanbul: İlgi Kültür Sanat
Sözen, M. (2001), Türklerde Ev Kültürü, İstanbul: Türk Hava Yolları
Sözen, M. (2006), Gelenekten Geleceğe Anadolu’da Yaşama Kültürü, İstanbul: Creative
Sözen, M., Tanyeli, U. (2001), Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi
Tali, Ş. (2005), Geleneksel Kayseri Evlerinde Süsleme, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6/2, 61-85.
Tan, N. (1982), Candaroğlu Mahmut Bey Camii, Türkiyemiz, 13/37, 24-30.
Tekin, M. M. (2011), Tarihi Antakya Evlerinde Taş ve Ahşap Süslemeleri, Antakya: Hatay Kültür ve Tarih Araştırmaları Derneği
Tosun, Y. (1969), Milli Mimarimizde Kula, İzmir: Ticaret Matbaacılık T.A.Ş.
Yenişehirlioğlu, F., Müderrisoğlu, F. ve Alp, S. (1995), Mersin Evleri, G. Renda (Giriş), Ankara: T.C.Kültür Bakanlığı