Doğal ve Sosyal İmkanların Zaman-Mekan Boyutunda Eşitsiz Dağılımı ya da Bölgesel Eşitsizlikler

Doğal ve toplumsal kaynakların zaman ve mekân üzerindeki eşitsiz dağılımı sonucu, gerek doğal gerekse toplumsal düzeyde görülen bölgelerarası eşitsizlik/dengesizlik, bütün ekonomilerde dengeli bir kalkınma sürecinin önünde duran temel sorunlardan biridir. Dengeli bir gelişmenin sağlanması, hedeflenen kalkınmanın gerçekleştirilmesinde son derece önemlidir. Bu anlamda bölgelerarası eşitsizliklerin olabildiğince asgariye indirilmesi kaçınılmaz olmaktadır Bölgeler arasındaki sosyo-ekonomik dengesizlikler, geniş anlamda bölgeler arasında tarım, sanayi, ticaret, hizmet, haberleşme, ulaştırma, sağlık, eğitim, demografik ve sosyal göstergeler bakımından farklılıkların olmasından kaynaklanmaktadır. Bütün bu farklılıkların ortaya çıkardığı sonuçlar bölgeler arasında gelir dağılımının farklılaşmasına neden olmakta ve yoksulluğu doğrudan etkilemektedir. Öte taraftan bölgesel eşitsizlikler, sadece bir bölgeyi ilgilendiren bölgesel bir sorun değildir. Ulusal kalkınmanın önündeki temel bir engel olarak yarattığı sosyal, siyasal ve kültürel sorunlar bütün ülkeyi etkilemektedir(5). Bölgesel eşitsizlik, kurulduğu günden itibaren Türkiye Cumhuriyeti'nin de, ulusal kalkınma hedefinin önünde temel bir sorun olarak durmaktadır. Bu çalışmamızda, Türkiye'de bölgesel eşitsizliklerin boyutları, kişi başına düşen milli gelir, insani gelişme (human development) temel göstergeleri bağlamında değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, Türkiye içinde çeşitli bölgelerin birbirleriyle ölçülebilir ve göreli olarak karşılaştırılabilir sosyal, ekonomik ve kültürel göstergeler yardımıyla gelişmişlik düzeylerinin saptanması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

gelişme (kalkınma), insani gelişme, bölgesel eşitsizlikler, ulusal kalkınma

Unequal Distribution of Natural and Social Oppurtinies on Time and Place Dimension or Regional Equality

As result of unbalanced/unequal distribution of natural and social resources overtime and place, interregional unequality/unbalance which is seen whether in social level on natural level is one of the basic problems that are against the process of balanced development in all economies. Providing a balanced development is extremely important for realizing target development. In this respect regional unequalty should be decreased to the minimum as far as possible. Socio-economic unbalance among the regions stems from the distinctions in terms of agriculture, industry, trade, service, communacation, transportation, health, education, demographic and social indications. All these distinctions cause to differ the income distribution among the regions and affect the poverty directly. Also, regional unequality is not a problem which is related to only one region. Social, political and cultural problems that regional unequalty creates as the basic obstacle in front of national development influences the whole country (5). Regional unequality stands as a basic problem in front of the aim of national development Turkish Republic since the beginning of its foundation as well. In this study, the dimensions of regional unequalty are evaluated in terms of basic indications of national in come that is available per head and human development in Turkey. In this term, it is aimed to establish the levels of development of some regions in Turkey by the help of social, economic and cultural indications which can be measured and reletively compared with each other.

Keywords:

development, human development, regional disparities, national development,

PDF

___

1. AKDER, Halis, Türkiye'de Bölgesel Eşitsizlikler ve Kırsal Yoksul luk" iç. Yoksulluk, İstanbul, TESEV Yayınları, 2000
2. AKTAN, Coşkun Can, Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara, HAK-İŞ Konfederasyonu Yayınları, Ankara, 2002
3. AYDOĞAN Feramuz, "Doğu ve Güneydoğu Anadolu'daki Sosyo- Ekonomik ve Kültürel Yapının Aileye Etkileri", iç. Sosyal Bilimler Kavşağında Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Van, Van Valiliği Yayınları,1999
4. CLARK, John, Kalkınmanın Demokratikleşmesi -Gönüllü Kuruluş ların Rolü- (Çev: Serpil Ural), TÇV Yayınları,1996
5. DİNÇER, Bülent, İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, DPT Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, DPT Yayınları Ankara, 1996
6. DPT, İller İtibariyle Çeşitli Göstergeler, DPT Yayınları, Ankara, 1995
7. DPT İllerin Sosyo Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, DPT Yayınları, Ankara, 1996
8. DPT, Bölgesel Gelişme Özel İhtisas Komisyon Raporu:245, 8
BYKP, Yayın No: 2592, Ankara, 2000 9. DPT, 8.BYKP ÖİK Raporu, DPT Yayınları, Ankara: 2001 10. ERKAL, E. Mustafa, Bölgelerarası Dengesizlik ve Doğu Kalkınma sı, İstanbul, Şamil Yayınevi, 1978
11. ERTÜRK, Y, M. ŞEN, "Bölgesel Kalkınma ve GAP" iç. Yüzyıl Biterken Cumhuriyet Dönemi Ansiklopedisi, 13. cilt, İstanbul, İletişim Yayınevi, 1995
12. GAPBKİ, Master Plân, Ankara, GAPKİB Yayını,1999
13. GÖKÇE, Birsen,"Etnik Yapı ve Bölgesel Dengesizlik İlişkisi", iç. Sos yal Bilimler Kavşağında Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Van, Van Va liliği Yayınları, 1999
14. KEYDER, Çağlar, Ulusal Kalkınmacılığın İflası, İstanbul, Metis Yayınları,1996
15. KIRAY, Mübeccel Belik, Toplumsal Yapı ve Toplumsal Değişme, İs tanbul, Bağlam Yayınları,1990
16. SALTIK, Ahmet, "Kalkınma Sürecinde Sosyal Bilimcinin Rolü" iç
Sosyal Bilimler Kavşağında Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Van, Van Valiliği Yayınları, 1999
17. SENCER, Muzaffer, GAP Bölgesi'nde Toplumsal Değişme Eğilim leri Araştırması, Ankara, GAPBKİ,1993
18. TÜRKDOĞAN, Orhan, Türkiye'nin Kalkınma Yolu, İstanbul, Yeni Er genekon Yayınevi,1976