Şükrü Sayan’ın “Kemmiyyât-ı Mevhûmenin Sûret-i İrâesine Dair Yeni bir Nazariyye” Adlı Makalesi
Türk dilinde yazılmış devrin en iyi analitik geometri kitabı sayılabilecek Hendese-i Tahlîliyye (Cild-i evvel, İstanbul, 1331/1915) adlı eserinin sonuna Şükrü Sayan, (?-1943) “Kemmiyyât-ı mevhûmenin sûret-i irâesine dair yeni bir nazariyye” adlı bir makale eklemiştir. Şükrü Sayan makalesinin başlığında “yeni bir nazariyye” ifadesini kullanmakla birlikte, bu çalışmasında yeni bir fikir ortaya atmadığı gibi yeni bir cebirsel hesaplama kolaylığı da getirmemiştir. Esas fikri bir gösterim değişikliğinden ibaret kalan bu makale, özgün bir katkıdan ziyade Osmanlı matematikçileri arasında o devirde yaygınlık kazanan ortaya yeni bir şey koyabilmek arzusunun verimsiz bir ürünü olarak görülebilir. Şükrü Sayan’ın makalesi, söz konusu arzuya dikkat çekmek amacıyla burada incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Şükrü Sayan, Argand sistemi, Analitik geometri, matematik tarihi, Osmanlı İmparatorluğu, Erken Cumhuriyet dönemi
Şükrü Sayan’s Article Titled “On a Novel Theory Concerning the Designation of Imaginary Quantities”
Mathematician Şükrü Sayan (d. 1943) appended an article entitled “On a novel theory concerning the designation of imaginary quantities” to the end of his analytical geometry textbook Hendese-i Tahlîliyye (Vol.1, Istanbul, 1915), which is held to be the most proficient publication on the subject of the period, in Turkish. Although Sayan proposed to expose “a novel theory” the article, in fact, does not introduce a novel mathematical concept or facilitate algebraic calculations. Sayan’s article is primarily an explication of a notational modification, and represents yet another outcome of the Ottoman mathematicians’ ambition to come up with new work, rather than original and fundamental contributions to the field. Şükrü Sayan’s article is reviewed and assessed within the context of contemporary mathematics and analytical geometry.
Keywords:
Analytic geometry, Argand system, history of mathematics, Ottoman Empire, Early Republican Turkey, Şükrü Sayan,
___
- Altunya, Niyazi. Gazi Eğitim Enstitüsü Gazi Orta Öğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü (1926-1980). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayını, 2006.
- Arslan, Ali. Darül Fünun'dan Üniversiteye. İstanbul: Kitabevi, 1995.
- Binark, İsmet. Türk Parlemento Tarihi TBMM-VI. Dönem (3 Nisan 1939-15 Ocak 1943). 4. cilt. Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, 2004.
- Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitapevi, 2012.
- Dölen, Emre. “Salih Zeki ve Darülfünun.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 7 (2005): 123-135.
- Günergun, Feza. “Darülfünun Fünun (Fen) Fakültesi Mecmuası (1916-1933).” Osmanlı Bilimi Araştırmaları içinde. Yayına hazırlayan Feza Günergun, 285-349. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1995.
- İhsanoğlu, Ekmeleddin, Ramazan Şeşen ve Cevat İzgi. Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi. İstanbul: IRCICA, 1999.
- İhsanoğlu, Ekmeleddin, Ramazan Şeşen, Serdar Bekar, Gülcan Gündüz, ve Veysel Bulut. Osmanlı Bilim Literatürü Tarihi Zeylleri. Cilt 2. İstanbul: IRCICA, 2011.
- İshakoğlu-Kadıoğlu, Sevtap. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tarihçesi (1900-1946). İstanbul: Bilim Tarihi Müzesi ve Dokümantasyon Merkezi Yay., 1998.
- Salih Zeki. Darülfünun Konferansları. Cilt 2. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1331/1915.
- Salih Zeki. Kâmûs-ı Riyâziyyât. Cilt 1. İstanbul: Karabet Matbaası, 1315/1897.
- Sayan, Şükrü. “Kemmiyyât-ı mevhûmenin sûret-i irâesine dair yeni bir nazariyye.” Hendese-i Tahlîliyye Cild-i evvel içinde, 1-30. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1331/1915.
- Sayan, Şükrü; Hendese-i Tahlîliyye, Cild-i evvel. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1331/1915.
- Takıcak, Semiha Betül. “Osmanlılar’da Analitik Geometri: Hendese-i Halliyye ve Hendese-i Tahlîliyye.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2017.
- Tuncer, Talât. Matematik Sözlüğü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Prof. Dr. Nazım Terzioğlu Basım Atölyesi, 1995.
- Yayın Kurulu. “Değerli Matematikçimiz Şükrü Sayan'ın Ölümü.” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 1 (1943): 194.
- Yüngül, Naci. “Ord. Prof. Fikri Santur, Hayatı-Şahsiyeti-Eserleri.” Ord. Prof. Fikri Santur'un (1878-1951) Hatırasına içinde, 1-18. İstanbul: Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi, 1952.
- Tezer, Cem. “Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa.” 1-14. Erişim: 22 Aralık 2015. http://sertoz.bilkent.edu.tr/turk/VIDINLI.pdf
- ISSN: 1303-3123
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1995
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Şükrü Sayan’ın “Kemmiyyât-ı Mevhûmenin Sûret-i İrâesine Dair Yeni bir Nazariyye” Adlı Makalesi
Paul Mentré: 1926-1928 Yıllarında İstanbul’da bir Fransız Matematikçi - Mühendis
Kerim Erim’in Akademik Yaşamı ve Matematik Çalışmaları
Son Dönem Osmanlı Matematikçi-Bürokratı Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa’nın Hayatı
İstanbul’da bir Payen Aritmometresi ve Türkçe Kullanım Kılavuzu