PİYASA BAŞARISIZLIKLARI

Piyasa ekonomisi taraftarları bütün düşüncelerini tam rekabet piyasası varsayımına dayandırmakta, piyasanın kendi kendine bütün sorunları çözeceğini, üretim, tüketim ve gelir dağılımında kendiliğinden etkinlik sağlayacağını ve devletin ekonomiye müdahale etmemesi gerektiğini savunmaktadır. Oysa, piyasa mekanizması aracılığıyla kaynak dağılımında etkinliğin sağlanması her zaman olası değildir. Piyasa ekonomisi her zaman tek başına Pareto etkin dağılımı sağlayamamakta, kimi alanlarda ekonomik etkinliği sağlamakta yetersiz kalmaktadır. Piyasa başarısızlıkları olarak ifade edilen bu ekonomik etkinlikten sapmaların başlıca nedenleri, kamusal mallar, dışsallıklar, aksak rekabetçi oluşumlar, asimetrik bilgi, risk ve belirsizlik, fiyatların yapışkanlığı, arz ve talep arasındaki gecikme, negatif eğimli arz pozitif eğimli talep, gelirin hakça paylaşılamaması ve ekonomik istikrarsızlıktır. Piyasanın başarısız olduğu bu durumlar, devleti ekonomiye çeken önemli birer gerekçe olmakta ve devlet fiyat mekanizmasının eksikliklerini gidermek amacıyla ekonomiye müdahale etmektedir. Günümüzde devlet yalnızca yönetsel işleviyle kendini sınırlandırmamakta, dışişleri hizmetinden tüketim malları üretimine dek uzanan geniş bir alan içinde faaliyete bulunmaktadır. Bu çalışmada, devletin ekonomiye müdahale etmesinde son derece önemli rol oynayan ve piyasa başarısızlığına yol uçarı bu etmenler üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Piyasa Başarısızlıkları, Kamusal Mallar, Dışsallıklar, Aksak Rekabetçi Oluşumlar, Asimetrik Bilgi, Risk Ve Belirsizlik, Fiyatların Yapışkanlığı, Arz ve Talep Arasındaki Gecikme, Negatif Eğimli Arz Pozitif Eğimli Talep, Gelirin Hakça Paylaşılamaması

PDF

___

[1] AKALIN, G., Türkiye'de Piyasa Ekonomisine Geçiş Süreci ve Ekonomik Kriz, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu Yayın No:215, Ankara, 2002, s.20.
[2] GUERRIEN, B., Neo-Klasik İktisat, Çeviren: E. Tokdemir, İletişim Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 1999, ss.63-73,77-78.
[3] PARASIZ, İ., Mikro Ekonomi, Ezgi Kitabevi, 6. Baskı, Bursa, 1999, ss.314,321-325.
[4] YOUNG, R., Market Failure Questions and Answers, 2003, (www.tutor2u.net/shop/Market%20Failure%20QA %20Contents.pdf ), ss.1 -53.
[5] WALLIS, L.J.; DOLLERY E.B., Market Failure Government Failure Leadership and Public Policy, Macmillan, London, 1999, s.9.
[6] SÖNMEZ, S., Kamu Ekonomisi Teorisi Kamu Harcamalarında Etkinlik Arayışı, Teori Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 1987, ss.5,78.
[7] BEGG, D.; FISCHER, S.; DORNBUSCH, R., Mikro İktisat, Editör: V. Serin, Alkım Yayınları, İstanbul, 2001, s.48.
[8] SAMUELSON, P.A., L'Economique 1 (Traduction pour l’edition française: Gael Fain), Armand Colin, Paris, 1982, ss.221-225.
[9] BUCHANAN, JM., L'Offre et La Demande des Biens Publics: Une Introduction Methodologique, (Traduit par Herve’ de Ouengo), 2003, (http://herve.dequengo.free.fr/Buchanan/Buchanan2.htm), ss.1-6.
[10] BULUTOĞLU, K., Kamu Ekonomisine Giriş Devletin Ekonomik Bir Kuramı, Filiz Kitabevi, 5. Yayım, İstanbul, 1997, ss.20,51-65.
[11] STIGLITZ, J.E, Kamu Kesimi Ekonomisi, Çeviren: Ö. F. Batırel. Marmara Üniversitesi Yayını, 2. Baskı, İstanbul, 1994, ss.90,149-159,263-265.
[12] NADAROĞLU, H., Kamu Maliyesi Teorisi, Beta Basım Yayım Dağıtım, 11. Baskı, İstanbul, 2000, ss.33,63.
[13] AKDOĞAN, A., Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi, 8. Baskı, Ankara, 2002, ss.39-41,57-58.
[14] SÖNMEZ, S., Toplumsal Gereksinmeler Kaynak Dağıtım ve Pareto Optimumu, Gazi Üniversitesi İİBF Yayın No:17/14, Ankara, 1983, ss.52-60.
[15] BUCHANAN, J., Vote et Marche, (Traduit par Herve de 2002 (http://herve.dequengo.free.fr/Buchanan/Buchanan1.htm), ss.1-9.
[16] GARELLO, J., "Decisions Publiques et Comportement des Hommes Politiques", Lumieres Landaises, 1996, (http://bastiat.net/fr/cercle/rencontres/1996-4.htm1), s.1 -4.
[17] LEPAGE, H., "Le Marche Politique", Bulletin du Cercle Frederic Bastiat, 5/7 Septembre 1991, ss.1-4.
[18] COWEN, T., Public Goods and Externalities, 2003, (http://www.econlib.org/library/Enc/PublicGoodsand Extemalities.html), ss.1 -3.
[19] SAVAS, E.S., Özelleştirme: Daha İyi Devlet Yönetiminin Anahtarı, Çeviren: E. Yener, MPM Yayını, Ankara,1994, s.63.
[20] BHATIA, B.K., "Public Goods Optimal Taxation and Economic Effciency" Public Finance / Finances Publiques XXX / 3, 1975, ss.313-322.
[21] TURVEY, R., (2000), "Sosyal Maliyet ve Özel Maliyet Arasındaki Ayrımlar Üzerine", Çeviren: A. Çağlayan, Devlet Rekabet Mülkiyet ve İktisat, Derleyen: Ö. Demir, Değişim Yayınları, 1. Baskı, Adapazarı, ss.221-228.
[22] PINDYCK S.R.; RUBINFELD L.D., Microeconomics, Prentice-Hall, Upper Saddle River, Fourth Edition, New Jersey, 1998, ss. 126-128,648,629.
[23] ÜNSAL, E. Mikro İktisat, Kutsan Ofset Matbaacılık, 2. Baskı, Ankara, 1998, ss.525-527,542.
[24] DİNLER, Z., Mikro Ekonomi, Ekin Kitabevi, 14. Baskı, Bursa, 2002, ss.317,424,500,513-514.
[25] ŞENER, O., Teori ve Uygulamada Kamu Ekonomisi, Beta Basım Yayım Dağıtım, 7. Baskı, İstanbul, 2001, ss.16,73-91.
[26] AKALIN, G., Kamu Ekonomisi, Akçağ Yayınları, Ankara, 2000, ss.133-136.
[27] DEMSETZ, H., "Mülkiyet Hakları Teorisine Doğru", Çeviren: A. ÇAĞLAYAN, Devlet Rekabet Mülkiyet ve İktisat, Derleyen: Ö., Demir, Değişim Yayınları, 1. Baskı, Adapazarı, 2000, ss.197-220.
[28] COASE, H.R., "Sosyal Maliyet, Sorunu", Çeviren: M. Aktaş, Devlet Rekabet Mülkiyet ve İktisat, Derleyen: Ö., Demir, Değişim Yayınları, 1. Baskı, Adapazarı, 2000, ss.101-174.
[29] ROBINSON, J., "Tam Rekabet Nedir ?", Çeviren: M. TAHRAN, Devlet Rekabet Mülkiyet ve İktisat, Derleyen: Ö., DEMİR, Değişim Yayınları, 1. Baskı, Adapazarı, 2000, ss.285-305.
[30] SAVAŞ, V., Piyasa Ekonomisi ve Devlet, Liberte Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 2000, ss.35,46-47,87,109,115-121.
[31] NICHOLSON, W., Microeconomic Theory Basic . Principles and Extensions, The Dryden Press, 8. Edition, New York, 2002, s.516.
[32] AKYÜZ, Y., Fiyat Mekanizması ve Makroekonomik Dengesizlikler, Yurt Yayıncılık, Ankara, 1984, ss.9-11,15.
[33] AKERLOF, A.G., "Limonlar İçin Piyasa: Kalite Belirsizliği ve Piyasa Mekanizması", Çeviren: M. ÇOKGEZEN, Devlet Rekabet Mülkiyet ve İktisat, Derleyen: Ö. DEMİR, Değişim Yayınları, 1. Baskı, Adapazarı, 2000, ss.227-248.
[34] DOLLERY, B.; WALLIS, J., The Theory of Market Failure and Policy Making in Contemporary Local Government, University of New England Scholl of Economics, Working Paper Series in Economics, Armidale, 2001, ss.1-37.
[35] EREN, E., Mikro iktisat, Der Yayınları, İstanbul, 1997, s.310.
[36] ALADA, A. D.,İktisat Felsefesi ve Belirsizlik, Bağlam Yayınları, 1. Basım, İstanbul, 2000, s.11.
[37] CHRISTOPHER B.B.; HOROWITZ, l., "Risk and Economic Policy Decisions", Public Finance / Finances Publiques (XXX / 2): 1975, ss.153-165.
[38] DEMİR, O., Ekonomide Devlet, SPK Yayın N0:71, Ankara, 1997, ss.143,145.
[39] SMITH, A., Ulusların Zenginliği, Çeviren :A. Yunus, M. Bakırcı, Alan Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul, 1997, s.95.
[40] KEYNES, J.M., İstihdam Faiz ve Para Genel Teorisi, Çeviren: A. BALTACIGİL, Fakülteler Matbaası İstanbul, 1969, s.235.
[41] DINLER, Z., Tarım Ekonomisi, Ekin Kitabevi, 5. Baskı, Bursa, 2000, ss.257-266.
[42] LEIBENSTEIN, H., "Tüketici Talep Teorisinde Bandwagon, Snop ve Veblen Etkileri", Çeviren: M. Demirci, Devlet Rekabet Mülkiyet ve İktisat, Derleyen: Ö., Demir, Değişim Yayınları, 1. Baskı, Adapazarı, 2000, ss.249-284.
[43] ERKAN, H., Sosyal Piyasa Ekonomisi Ekonomik Sistem ve Piyasa Ekonomisine İşlerlik Kazandırılması, Konrad Adenauer Vakfı Yayını, İzmir, 1987, ss.83,93.
[44] DİVİTÇİOĞLU, S., Üretim Değer ve Bölüşüm Ar Basım Yayım ve Dağıtım, İstanbul, 1982, s.13.
[45] AKYÜZ, Y., Sermaye Bölüşüm Büyüme AÜ SBF Yayını, 2. Baskı, Ankara, 1980, s.141.
[46] BUCHANAN, J.M. "Market Failure and Political Failure", Explorations into Constitutional Economies Ed: J. M. Buchanan, A&M University Pres, Texas, 1989, ss.418-429.
[47] BAŞOĞLU,U.; ÖLMEZOĞULLARI, N.; PARASIZ, İ. Gelir Bölüşümü Teori Politika, Ekin Kitabevi, Bursa,1999, s.231.
[48] LIPSEY, R.G.; STEINER, F.Ç.; PURVIS, D.D.; Çeviren: Ö.F. BATIREL ve diğerleri, İktisat, Cilt:1, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul, 1984, s.338.
[49] BORATAV, K., 100 Soruda Gelir Dağılımı Kapitalist Sistemde Türkiye'de Sosyalist Sistemde, Gerçek Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul, 1969, ss.29-78.
[50] AKTAN, Ç.C., "Bir Piyasa Başarısızlığı Nedeni Olarak Gelir Dağılımında Adaletsizlik ve Yoksulluk Sorunu: Kamu Ekonomisinin Rolü ve Kamu Politikası Araçları", 2002, (http://www.canaktan.org/ekonomi/yoksulluk/birinci-bol/aktan-piyasa-basarisiz.pdf) ss.1-22.
[51] SAVAŞ, V., Keynezyen İktisat Yıkılırken, Fatih Yayınevi Matbaası, İstanbul, 1984, s.194.
[52] CAPORASO, A.J.; LEVINE, P.D., Theories of Political Economy, Cambridge University Pres, New York, 1992, s.103.