Türkan AKYOL GÜNER, Zeynep ERDOĞAN, Betül ÖZDEMİR, Gizem ÇOBAN, Nesrin AKSU

Kronik Böbrek Yetmezliği Hastalarının Bakım Vericilerinin Yaşam Kalitesi

Kronik Böbrek Yetmezliği (KBY) böbreğin işlevlerini yerine getiremez hale gelmesi ile oluşan ve geri dönüşü olmayan kronik bir hastalıktır. Yaşam kalitesini önemli ölçüde düşüren bu hastalık ülkemizde hızla yayılmaktadır. Diğer kronik hastalıklarda olduğu gibi KBY’de de yalnızca hastalığa yakalanan kişileri değil, bu kişilerin bakım vericilerini de kapsayan geniş etki alanına sahip bir hastalıktır. Bakım vericiler, kendi hayatları ile bakım rolünü üstlendikleri kişinin sorumlulukları arasında denge kurmaya ihtiyaç duyarlar. KBY hastalarının bakım vericilerinin yaşam kalitesinin tüm hastalık süreci boyunca fiziksel, psikolojik ve sosyal boyutta, değişen derecelerde etkilendiği bilinmektedir. Bu derleme, zorlu ve uzun bir bakım süreci olan KBY hastalarının bakım vericilerinin yaşam kalitesinin incelenmesi amacıyla yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kronik böbrek yetmezliği, bakım verici, yaşam kalitesi

PDF

___

1) Akpolat T, Utaş C, Süleymanlar G. Nefroloji El Kitabı. 4. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2007. s.3-4.
2) Tangkiatkumjai M, Boardman H, Praditpornsilpa K, Walker DM. Prevalence of herbalanddietarysupplementusage in Thaioutpatientswithchronickidneydisease: a cross-sectionalsurvey. BMC ComplementaryandAlternativeMedicine2013; 1(13): 153.
3) Taş D, Akyol A. Egzersiz ve kronik böbrek yetmezliği. Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2017; 1(12): 10-19.
4) Türkiye Böbrek Hastalıkları Önleme Ve Kontrol Programı 2014-2017. http://www.tsn.org.tr/pdf/Turkiye_Bobrek_Hastaliklari_Onleme_ve_Kontrol_Programi.pdf. Erişim Tarihi: 05.02.2018.
5) Kaya AM, Demir DY. Hemodiyaliz hastalarına primer bakım veren aile üyelerinin bakım yükleri ve yaşam kaliteleri üzerine bir gözden geçirme. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2012; 2(3): 24-28.
6) Atagün Mİ, Devrim Balaban Ö, Atagün Z, Elagöz M, Özpolat A. Kronik hastalıklarda bakım veren yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2011; 3(3): 513-52.
7) Dökmen Z. Yakınlarına bakım verenlerin ruh sağlıkları ile sosyal destek algıları arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2012; 3(1): 3-38.
8) Küçükgüçlü Ö. (2004). Bakım Verenlerin Yükü Envanteri’nin Türk Toplumu İçin Geçerlilik Güvenirliğinin İncelenmesi. Doktora Tezi,Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Programı İç Hastalıkları Hemşireliği İzmir.
9) Novian DA. An Investigation of spirituality in caregiversforspousesdiagnosedwith Alzheimer DiseaseorRelatedDisorders [PhDdissertation]. Texas: St. Mary’sUniversity, MarriageandFamilyTherapy, 2007.
10) Erdoğan Z, Emre Yavuz D. Kanserli hastaların bakım vericilerinde yaşam kalitesi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 2014; 23(4): 726-736.
11) Altay B, Çavuşoğlu F, Çal A. Yaşlıların sağlık algısı, yaşam kalitesi ve sağlıkla ilgili yaşam kalitesini etkileyen faktörler. TAF PreventiveMedicineBulletin 2016; 15(3): 181-189.
12) Ferrans CE, Zerwic JJ, Wilbur JE, Larson JL. Conceptual model of healthrelatedrelatedquality of life. J Nurs Scholarsh.2005; 37(4): 336-342.
13) Mandzuk L, McMillan D. A conceptanalysis of quality of life. Journal of OrthopaedicNursing. 2005; 9(1): 12-18.
14) Ceylan B, Çilli AS. Şizofreni ve kronik böbrek yetersizliği hastalarına evde bakım veren aile üyeleri ve bakım rolü olmayan bireylerde suçluluk ve utanç düzeylerinin karşılaştırılması. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2015; 6(2): 85-90
15) İpek ÇG, Kaşıkçı M, Gençdoğan B. Son dönem böbrek hastaları ve bakım vericilerinde yorgunluk ve depresyon. Türkiye Klinikleri J Nephrol 2009; 4(2): 47-51.
16) Karahan AY, İslam S. Fiziksel engelli çocuk ve yaşlı hastalara bakım verme yükü üzerine bir karşılaştırma çalışması. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2013; 3(1): 1-7.
17) Snyder JR. Impact of Caregiver-ReceiverRelationshipQuality on BurdenandSatisfaction. J. WomenAging 2000; 12(1-2): 147-167.
18) Jensen S, Given B. Fatigueaffectingfamilycaregivers of cancerpatients. SupportCareCancer. 1993; 1(6): 321-325.
19) Hacımusalar GD. (2005). Hemodiyaliz Uygulanan Bireylerin Bakım Sorumluluğunu Üstlenen Yakınlarının Yaşadığı Sorunların Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi,Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,Kayseri.
20) Arechabala MC, Catoni MI, Palma E, Barrios S. Depressionand self-perceivedburden of carebyhemodialysispatientsandtheircaregivers. RevPanamSaludPublica 2011; 30(1): 74-79.
21) Avşar U, Avşar UZ, Cansever Z, Yücel A, Çankaya E ve ark. Caregiverburden, anxiety, depression, andsleepqualitydifferences in caregivers of hemodialysispatientscomparedwithrenaltransplantpatients. TransplantProc 2015;47(5): 1388-1391.
22) Çelik G, Annagur B, Yılmaz M, Demir T, Kara F. Aresleepand life quality of familycaregiversaffected as much as thoseof hemodialysispatients. Gen HospPsychiatry. 2012; 34(5): 518-524.
23) Koraltan A. Eve bağımlı hastalara bakım verenlerin genel sağlık algısı ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin araştırılması. Doğuş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi (2017): İstanbul.
24) Saeed Z, Ahmad AM, Shakoor A, Ghafoor F, Kanwal S. Depression in patients on hemodialysisandtheircaregivers. Saudi J KidneyDisTranspl [serialonline] 2012; 23(5): 946-952.
25) Pereira BDS, Fernandes NDS, de Melo NP, Abrita R, Grincenkov FRDS ve ark. Beyond quality of life: a crosssectionalstudy on thementalhealth of patientswithchronickidneydiseaseundergoingdialysisandtheircaregivers. HealthandQuality of Life Outcomes2017; 15(1): 74.
26) Belasco AG, Sesso R. Burden of Quality of Life of CaregiversforHemodialysisPatients. AmericanJournal of KidneyDiseases 2002; 39(4): 805-812.
27) Shimoyama S, Hirakawa O, Yahiro K, Mizumachi T, Schreiner A, Kakuma T. Health-RelatedQuality of Life andCaregiverBurdenAmongPeritonealDialysisPatientsandTheirFamilyCaregivers in Japan. PeritonealDialysis International 2003; 23(2): 200-205.
28) Chan KY, Yip T, Yap DY, Sham MK, Wong YC. ve ark. Enhancedpsychosocialsupportforcaregiverburdenforpatientswithchronickidneyfailurechoosing not to be treatedbydialysisortransplantation: A Pilot RandomizedControlled Trial. Am J NationalKidney Foundation 2016; 67(4): 585-592.
29) Sarı Ö. Sosyal Boyutlarıyla Kronik Böbrek Yetmezliği (KBY). BEU. SBE. Derg. 2015; 4(2): 71-80.
30) Larsen LS. Effectiveness of a counselinginterventiontoassistfamilycaregivers of chronicallyillrelatives. J PsychosocNursMentHealthServ 1998; 36(8): 26-32.
31) Demirbilek H, Ciğerli Ç, Yakupoğlu Ü, Turhan F, Erman M ve ark. Diyaliz hastası bakımını sağlayan hasta yakını veya ücretli bakıcılardaki tükenmişlik ve depresif belirtiler. Göztepe Tıp Dergisi 2011; 26(3): 103-107.
32) Einollahi B, Taheri S, Nemati E, Abbaszadeh S, Pourfarziani V ve ark. Burdenamongcare-givers of kidneytransplantrecipientsanditsassociatedfactors. Saudi J KidneyDisTranspl 2009; 20(1): 30-34.
33) Gülpak M, Kocaöz S. Hemodiyaliz tedavisi alanlara bakım veren bireylerin bakım yükü ve etkileyen faktörler. TAF PrevMedBull 2014; 13(2): 99-108.
34) Meclis BD. (2009). Diyaliz hastalarının yakınlarında bakım verme yükü ile bunun hastalardaki anksiyete, depresyon ve yaşam kalitesi düzeyleri ile ilişkisi. Aile Hekimliği Tezi,T.C.Sağlık Bakanlığı Bakırköy Dr.Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul.
35) Rabiei L, Eslami AA, Abedi H, Masoudi R, Sharifirad GR. Caring in an atmosphere of uncertainty: perspectivesandexperiences of caregivers of peoplesundergoinghaemodialysis in Iran. Scand J CaringSci 2016; 30(3): 594-601.
36) Erdem E, Korkmaz Z, Tosun Ö, Avcı Ö, Uslu N ve ark. Kronik hastalığı olan çocukların annelerinin bakım yükü. Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of HealthSciences) 2013; 22(2): 150-157.
37) Mutlu E. (2007). Hemodiyaliz hastalarının sosyodemografik özellikleri, sosyal destek kaynakları ve hastalık sürecinin benlik saygısına etkisi. Yüksek Lisans Tezi,Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Ankara.