Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Özbakım Gücü ve Öz Yeterliliğin Değerlendirilmesi

Öz Amaç: Bu çalışman›n amaı› hemodiyaliz uygulanan bireylerdeöz bakım gücü ve öz yeterliliğin değerlendirilmesive aralarındaki ilişkinin belirlenmesidir.Yöntem: Tanımlayıcı-analitik nitelikte olan çalışma Sivas’tason dönem böbrek yetmezliği olan ve hemodiyalizuygulanan 125 hasta üzerinde yap›ld›. Veriler kiflisel bilgiformu, öz bakım gücü ölçeği ve öz yeterlilik ölçeği ile eldeedildi. İstatistiksel analiz, iki ortalama arasındaki farkınönemlilik testi, tek yönlü varyans analizi, Tukey testi, Kruskal-Wallis testi kullanılarak yapıldı.Bulgular: Çalışmada, hastaların öz bak›m gücünü; eğitim,çalışma durumu, gelir düzeyi, hemodiyaliz uygulamasıklığı etkilerken; öz yeterlilik düzeyini ise yaş, cinsiyet, eğitimdurumu, çalışma durumu, gelir düzeyi ve hemodiyalizuygulama sıklığının etkilediği belirlendi. Ayrıca hastalar›nöz bakım gücü ve öz yeterlilik düzeyleri arasında pozitif birilişki elde edildi. Hastaların öz bakım gücü arttıkça öz yeterlilikdüzeylerinin de arttığı saptand›.Sonuç: Hemodiyaliz işlemi, hastalar›n öz bak›m ve özyeterlilik düzeylerini etkilemektedir. Öz bakım ve öz yeterlilikarasında anlamlı ilişlki bulunmaktad›r. Çalışmadan eldeedilen bu sonuçlar doğrultusunda, hemodiyaliz uygulananhastaların öz bakım gücü ve öz yeterlilik düzeylerini arttı-racak eğitim programlarının düzenlenmesi ve bu programlaraailenin de katılarak bütüncü anlayışl doğrultusunda etkinplanlamalar yapılmas› gerektiği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Öz bak›m gücü, Öz yeterlilik, Hemodiyaliz, Hemşirelik

PDF

___

1. Kara B. Öz bakım tanımı ve kavramsal yönü. Sendrom Dergisi 2001; 13: 45–24.

2. Orem DE. Nursing. Concepts of Practice, 5th Edition. Mosby, St. Louis, 1995.

3. Smeltzer S, Brenda B, Boyer M. Brunner and Suddarth’s Textbook Of Medical-Surgical Nursing, 9th Edition, Lipincott-Raven Publishers, Newyork, 2000.

4. Bakoğlu E, Yetkin A. Hipertansiyonlu hastaların öz bak›m gücünün değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi H.Y.O. Dergisi 2000; 4(1):41-49.

5. Bame SI, Peterson N, Wray NP. Varition in hemodialysis patient compliance according to demographic characteristics. Social Sicience and Medicine 1993; 37: 43–49.

6. Mollaoğlu M. Hemodiyaliz uygulanan hastalarda öz bakım gücü ve depresyon. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2005;(Temmuz-Ekim): 55–60.

7. Yurtsever S, Kuyurtar F. Hemodiyaliz hastalar›nda yorgunluk ve öz bak›m. Nefroloji Hemşiireliği 2005:26–32.

8. Coffman MJ, Shellman J, Bernal H. An interative review of American Nurses perceived cultural self-efficacy. Journal of Nursing Scholarship 2004; 36(2):180.

9. Hollaway A, Watson HE. Role of self- efficacy and behav›or change. International Journal of Nursing Practice 2002; 8: 106–115.

10. Hagren B, Pettersen IM, Severinsson E, et al. The haemodialysis machine as a lifeline: experiences of suffering from end-stage renal disease. J Adv Nurs. 2001; 34: 196–202.

11. Rapley P, Dona M, Fruin J. Self-efficacy in chronic illness: the juxtaposition of general and regimen-specific efficacy. International Journal of Nursing Practice 1999; 5(4):209.

12. Yeşilbalkan Ö, Karadakovan A, Ünal B. Periton diyalizi hastalarının genel öz yeterlilikleri. Nefroloji Hemşireliği 2005; (Temmuz-Ekim): 39–44.

13. Kearney BY, Fleischer BJ. Development of an ›nstrument to measure exercise of self-care agency. Res Nurs Health, 1979;22: 25-34.

14. Nahcıvan N. Sağlıklı Gençlerde Öz Bakım Gücü ve Aile Ortamının Etkisi. istanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, istanbul, 1993.

15. Pınar R. Diyabetli Hastalarda Yaflam Kalitesinin Değerlendirilmesi, istanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, istanbul 1993.

16. Jerusalem M, Schwarzer R. Self-efficacy as a resource factor in stress appraisal processes. In R. Schwarzer (Ed.), 2nd edition Self-efficacy: Thought control of action, 1992, (pp. 195-213), Washington, DC: Hemisphere.

17. Mollao¤lu M, Aslan S. Diyaliz hastalar›nda yaflam kalitesinin de¤erlendirilmesi. Sa¤l›k ve Toplum 2003;13(4):42-46.

18. Tsay SL, Healstead M. Self-care, self-efficacy, depression, and quality of life among patients receiving hemodialysis in Taiwan. International Journal of Nursing Studies 2002; 39:245–251.

19. Yurtsever S, Kuyurtar F. Hemodiyaliz hastalar›nda yorgunluk ve öz bak›m. Nefroloji Hemşireliği 2005; ( Mart-Haziran):26–32.

20. Song MR, Kim MJ, Lee IB, et al. A study of the correlation between self-efficacy and self-care in hemodialysis. J Korean Acad Nursing 1999; 29(3): 563–575.

21. Lew L, Owen SV. A measurement of self- care, self efficacy. Research in Nursing and Health 1996; 19:421–429.

22. Söyük S, Yürügen B. Sürekli hemodiyaliz tedavisi gören hastalar›n öz bak›ma iliflkin tutumlar› ve sosyo demografik özellikler ile öz bak›m aras›ndaki iliflkiyi belirlemeye yönelik bir araflt›rma. Ç›nar Dergisi 2000; 6(34):64–66.

23. Elçi A, Ovayolu N, Torun S, Uçan Ö. Hemodiyaliz tedavisi gören hastalar›n öz bak›ma iliflkin tutumlar› ve sosyo-demografik özellikleri ile öz bak›m aras›ndaki iliflkinin incelenmesi. 15. Ulusal Böbrek Hastal›klar›, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireliği Kongresi 2005; 14(1): 141.

24. Horsburgh ME. Self-care well adult Canadians and adult Canadians with end stage renal disease. International Nursing Studies 1999; 36:443–453.

25. Akyol A. Hemodiyalize giren hastalar›n yaşam kalitesinin saptanmas› ve bilgilendirici hemşirelik yaklaşımlarını›n yaşam kalitesine olan etkisinin incelenmesi. Ege Ünv Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 1996; 12(2):11–17.

26. Y›ld›r›m Y, Fad›ll›o¤lu Ç. Diyaliz hastalar›n›n yaflam kalitesinin ve yaflam kalitesini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Ç›nar Dergisi 2003; 9(1):24–27.

27. Lukkarinen H, Hentinen M. Self care agency and factors related to this agency among patients with coroner heart disease. International Journal Nursing Studies, 1997; 34(4):295–304.

28. Qiao J, Shiu A. Diabetes self-efficacy and self-care behaviour of chinese patients living in Shanghai. Journal of Clinical Nursing 2004; 13: 771.

29. Kara B, Fesçi H. Tip I diabet hastalar›n›n öz bak›m gücünün incelenmesi. Sendrom Dergisi 2000; 4: 28–32.

30. Sol GMB. Self efficacy in patients with clinical manifestations of vascular disease. Patient Euct Couns 2005; 61(3): 443- 448.

31. Taşçı S. Kronik Böbrek Yetmezliğindeki Hastalar›n Yaşam Kaliteleri, Hacettepe Üniversitesi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 1998.

32. Kars T. Miyokard ‹nfarktüsü Sonras› Bireylere Verilen Planl› E¤itimin Öz Bak›m Gücüne Etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü Yay›nlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas, 2004.

33. Ageborg M, Allen›us BL, Cederfjall C. Quality of life, self-care abelity, and sense of coherence in hemodialysis patients. Hemodialysis International 2005; 9:8–14.

34. Killingworth A, Van Der Akker O. The quality of life of renal dialysis patients: trying to find the missing measurement, International Journal of Nursing Studies, 1996; 33(1):107–120.

35. Meers C, Singer MA, Toffelmire EB et al. Self-delivery of hemodialysis care: a terapy in itself. American Journal of Kidney Diseases 1996; 27(6):844–847.

36. Walker LM. Relationship between illness representation and selfefficacy. Journal of Advanced Nursing 2004; 48(3): 216–225.