Bir Zâhidin Örnek Muhalefeti: Hasan Basrî

Hasan Basrî, Emevî iktidarına karşı muhalif tavrıyla öne çıkmış bir şahsiyettir. İlim ve irfan ehlinden olmasının yanı sıra özellikle ilk sıralardaki Emevî halifelerinin yanlış tutumlarını şiddetle eleştiren bir muhalif olarak bilinir. Ancak Hasan Basrî’nin muhalefeti, toplumda fitne çıkaracak bir tartışma ve düşmanlığı tetikleyecek bir tarzda değildir. Aksine Kur’an ve sünnet temelli hak ve hakikatin siyasi iktidarlara hatırlatılması ve toplumun bilinçli tutulmaya çalışılması şeklindedir. Bu nedenle Hasan Basrî sağduyu ve olgunluk içerisinde iktidar sahiplerine uyarılarda bulunmuş, adalet ve sükûnun toplum tabanına yayılması için gayret etmiştir. Bu yönüyle Hasan Basrî’nin muhalif tutumu, iyiliği emredip kötülükten nehyeden Kur’an emrinin bir tezahürü mahiyetindedir.

Anahtar Kelimeler:

Hasan Basrî, muhalefet, Emeviler

An Exemplary Opposition of a Pious: Hasan al-Basri

Hasan al-Basri is famous opponent individuality against Umayyad power. He was a member of scholarly and wisdom circle. Beside that, he has known as a dissident who heavily criticizes the false attitudes of Umayyad caliphs in early age. However, the opposition of Hasan al-Basri has not set off a discussion that let to disorder and hostility in society. On the contrary, his attitude is on evoking the political powers about right and truth that based on Quran and Sunnah. Because of that, Hasan al-Basri has warned the powerful people within common sense and maturity and has tried to expand the justice and tranquility on community base. In this aspect the dissident attitude of Hasan al-Basri is a manifest of Quranic decree that commands goodness and prohibits badness.

Keywords:

Hasan al-Basri, opposition, Umayyads,

PDF

___

Aydınlı, Abdullah. “Hasan Basrî, Hayatı ve Hadis İlmindeki Yeri”, Ata-türk Üniveritesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı vııı, 1988. “ Hasan Basrî’nin Kader Hakkında Halife Abdülmelik Bin Mervan’a Mek-tubu”, çev.: Lütfi Doğan, Yaşar Kutluay, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. iii, sayı iii, 1954.
İbnu’l-Cevzî, Cemaleddin Ebu’l- Ferec. Adab-u Hasanu’l-Basrî, Beyrut, 2008.
İbn Kuteybe, Ebu Abdullah Muhammed b. Müslim. el-Mearif, tahk., Ser-vet Ukkaşe, Daru'l-Mearif, Mısır, 1969.
İşcan, Mehmet Zeki. Ehl-i Sünnet’in Oluşumunda Öncü Şahsiyetler, Ha-san Basrî ve Ebû Hanife Üzerine Bazı Mülahazalar, Komisyon, Ta-rihte ve Günümüzde Ehl-i Sünnet, İstanbul, 2006.
Razi, Fahreddin. Muhassalu Efkari'l-Mütekaddimin ve'l-Müteahirin miıne'l-Ulemai ve'l- Hükemai ve'l-Mütekellimin, Mektebetü'l-Külliyyati'l-Ezheriyye, Kahire, tsz.
Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerir. Tarihu'l-Ümem ve'l-Mülûk, Daru'l-Fikr, Beyrut, 1987, s. 196.
Tefsir-u Hasan Basrî, (Muhammed Abdurrahim neşri) Kahire, 1992.
Uyanık, Mevlüt. “İslam Toplumunun Oluşum Sürecinde ‘Muhalefet’ Kavramı”, Hasan Basrî Örneği, III. Kur’an Haftası, Kur’an Sempozyu-mu, 13-19 Ocak, Ankara, 1998.