Belgesel Hipotez’e Göre Yahudilikteki Kurban İbadetinin Tarihsel Süreci

Bilinen ilk toplumlardan günümüze kadar gelen tarihi süreç içerisinde kurban ritüeli her zaman büyük öneme sahip olmuştur. Kimi zaman kozmosun devamlılığını sağlama kimi zaman da tanrıya isteklerini iletme amacıyla icra edilen kurban ritüeli, çoğunlukla Tanrıyı/Tanrıları hoşnut etmek için uygulanmıştır. “Tanrıyı/Tanrıları hoşnut etmek” adına yapılan ritüeller çoğunlukla orada bir dinin mevcut olduğunu göstermektedir. Yahudilik de kurban ritüeline önem verip bunu yerine getirmeyi emreden bir dindir. Yahudilikte kurban olgusu, özellikle atalar diye isimlendirdikleri İbrahim, İshak ve Yakup figürlerinde üzerinde önemle durulan bir ibadettir. Bu bağlamda ataların her fiilinde kutsiyet olduğuna inanan Yahudiler, kurban ibadetine de sıkı sıkıya bağlı kalmışlardır. Fakat günümüz Yahudiliğinde kurban ibadeti neredeyse hiç icra edil(e)meyen, bir nevi terkedilmiş bir ibadet formuna dönüşmüştür. Bu metin Yahudilikteki kurban ritüelinin neden böyle bir dönüşüm geçirdiği sorusuna cevap arayan başta Julius Wellhausen olmak üzere “Belgesel Hipotez” öncülerinin gayretini konu almaktadır. “Belgesel Hipotez” verilerine göre Yahudilikteki kurban ibadetinin bugün olmamasının en büyük sebebi Yahudiliğin hem tarihi hem de dini anlamda geçirmiş olduğu değişim ve dönüşümdür. Yahudiler başlangıç olarak kabul ettikleri İbrahim’den bu yana uzun bir tarihi süreç geçirmiştir. Bu süreç, elbette beraberinde siyasi ve dini dönüşümleri meydana getirmiştir. Bu bağlamda erken dönemde icra edilen kurban ile Yoşiya’nın reformundan sonra uygulanan kurbanın mahiyeti aynı kalmamıştır. Nihayetinde Roma İmparatorluğunun Süleyman Mabedini yıkmasıyla birlikte kurban ibadetinin uygulanması neredeyse tamamen durmuştur. Buradaki önemli husus elbette kurbanın formunda ve uygulanışında meydana gelen değişikliklerden kaynaklanmaktadır. Zira Yoşiya’nın reformu ile birlikte kurbanın yalnızca Süleyman Mabedinde icra edilmesi ve başka yerlerde uygulanan kurbanın geçersiz olduğu yönünde bir reforma gidilmesi bu ibadetinin bir nevi sonu olmuştur. Böylece günümüze kadar uzanan süreçte Mabed’in tekrar inşa edilememesi nedeniyle “Süleyman Mabedinde yapılması zorunlu olan” kurban ibadeti eda edilememektedir

Anahtar Kelimeler:

Kutsal Kitap, Yahudi, Kurban

The Historical Process of the Ritual of Sacrifice in Judaism according to the Documentary Hypothesis

The ritual of sacrifice has always been of great importance in the historical process from the first known societies to the present day. The ritual of sacrifice, sometimes carried out to ensure the continuity of the cosmos and convey the wishes to God, was usually performed to satisfy God / Gods. Rituals performed for “pleasing God/Gods” mostly show that there is a religion behind the ritual. Judaism is also a religion that emphasizes the ritual of sacrifice and orders to fulfill it. In Judaism, the phenomenon of sacrifice is an emphasized worship especially in the figures of Abraham, Isaac, and Jacob who they named as ancestors. In this context, the Jews who believed that there was holiness in every act of the ancestors strictly adhered to the worship of sacrifice. However, in today’s Judaism, the worship of sacrifice has turned into an abandoned form of worship that is rarely performed. This text focuses on the efforts of the pioneers of the “Documentary Hypothesis” especially Julius Wellhausen, who seeks answers to the question of why the ritual of sacrifice in Judaism has undergone such a transformation. According to the data of the “Documentary Hypothesis”, the fundamental reason for the abeyance of the ritual of sacrifice is the historical and religious change and transformation in Judaism. Jews have had a long historical process since Abraham who they accepted as the beginning. This process has naturally brought forth political and religious transformations. In this sense, the ritual of sacrifice practiced in the early period and after Josiah’s Reform did not remain the same. After the Roman Empire eventually demolished Solomon’s Temple, the practice of the sacrifice was almost stopped. The essential point here is because of the changes in the form and practice of the sacrifice. Since, with Josiah’s Reform, the sacrifice was only performed in Solomon’s Temple, and the sacrifice performed elsewhere was accepted as invalid was, in a way, end of this wor-ship. Therefore, for the reason that the Temple could not be rebuilt in the process that goes up to the present day, the worship of sacrifice that must be performed in Solomon’s Temple cannot be practiced.

Keywords:

Sacrifice, Judaism Documentary Hypothesis, Julius Wellhausen, Josiah's Reform,

PDF

___

Allison, Charles S. “The Significance of Blood Sacrifice in the Old Testament”. African Research Review, (2016), c. XVI, sayı:3, s. 46-60.
Aykıt, Dursun Ali ve Yetim, Merve. "Yahudiliğin Tek İbadet Merkezi Kudüs müydü?". İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, c. 8 (2019): s. 2110-2127.
Baden, Joel S. J, E, and the Redaction of the Pentateuch. Tübingen: Mohr Siebeck, (2009), s. 305-313.
Bandstra, Barry L. Reading the Old Testament: Introduction to the Hebrew Bible. USA: Wadsworth, (2009).
Barton, John ve Muddiman, John. The Oxford Bible Commentary. New York: Oxford University Press, (2007).
Berlin, Adele ve Marc Zvi, Brettler. The Jewish Study Bible: Jewish Publication Society Tanakh Translation. Oxford University Press, 2004.
Campbell, Antony F. ve O'Brien, Mark A. Sources of the Pentateuch: Texts, Introductions, Annotations, USA: Fortress Press, (1993).
Dam, Cornelıs Van. “The Burnt Offering In Its Biblical Context”. Mid-America Reformed Seminary, c.VII, sayı:2, 1991, s. 195-206.
Driver, Samuel Rolles. A Critical and Exegetical Commentary on Deuteronomy. USA: T. & T. Clark, (1902).
Dunn, James D. G. ve Rogerson, John William. Eerdmans Commentary on the Bible. Cambridge: Wm. B. Eerdmans Publishing, (2003).
Edsman, Carl Martin. “Altar”. Encyclopedia of Religion. c. I, New York: Thomson Gale, 2005, s. 276.
Güç, Ahmet. Çeşitli Dinlerde ve İslam’da Kurban, İstanbul: Düşünce Kitabevi, (2003).
Kitâb-ı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2. Basım, 2003.
Kugler, Robert ve Hartin, Patrick An Introduction to the Bible. Michigan: Wm. B. Eerdmans Publishing, (2009).
Levine, Baruch A. “First Fruits”. Encyclopaedia Judaica. New York: Thomson Gale, 2. Ed., s.48-49.
Longman, Tremper III ve Dillard, Raymond B. An Introduction to the Old Testament. Michigan: Zondervan, (2006).
McConville, J.G. "Deuteronomy”. ed: T. Desmond Alexander; David W. Baker, Dictionary of the Old Testament: The Pentateuch, 2002, s. 185-187.
Min, Kyung-Jin. The Levitical Authorship of Ezra-Nehemiah. Londra: A&C Black, (2004).
Rainey, A. F. “The Order of Sacrifices in Old Testament Ritual Texts”. Biblica. c. 51, sayı: 4 (1970), s.485-498.
Rainey, Anson. “Sacrifice”. Encyclopaedia Judaica. New York: Thomson Gale, 2. ed., c. XVII, s.639.
Robertson, Edward. “The Priestly Code: The Legislation of The Old Testament and Graf-Wellhausen”. John Rylands Library, 1942, s. 369-390.
Schereschewsky, Ben-Zion (Benno). “Firstborn”. Encyclopaedia Judaica. New York: Thomson Gale, 2. ed., s. 45-48.
Smith, H. P. "The High-Places". The Hebrew Student, c. 2, sayı: 8, (1883), s.225-234.
Smith, James E. Biblical Typology, Lulu.com, (2018), s. 74-75.
Smith, William Robertson. "Sacrifice". Encyclopedia of Britannica, XXI, 1886, s. 132-138.
Snaith, N. H. “The Sin-Offering and the Guilt-Offering”. Vetus Testamentum c.15, sayı: 1 (1965), s. 73-80.
Snaith, Norman H. “Sacrifices in the Old Testament”. Vetus Testamentum, c. 7, sayı: 3 (1957), s.308-317.
Waltke, Bruce K. “Cain And His Offering”. Westminster Theological Journal, c. 48, 1986, s. 363-372.
Watts, James W. “ʿōlāh: The Rhetoric of Burnt Offerings”. Vetus Testamentum c. LVI, sayı:1, s. 125-137.
Waus, Roland de. Ancient Israel, Its Life and Institutions. Çev: John McHugh. Michigan: Dove Booksellers Livonia, 1997.
Wellhausen, Julius. Prolegomena to the History of Israel. Çev: J. Sutherland Black, Allan Menzies. Illınois: Textbook Publishers, (2003).
Yadin, Yigael “Beer-sheba: The High Place Destroyed by King Josiah”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, c.222 (1976), s.5-17.
Yetim, Merve. Eski Ahit Eleştirisi ve Julius Wellhausen. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, (2019).