“Türkiye’nin Son Dönemde Irak Ülkesinde Yapmış Olduğu Müdahalelerin Hukuki Meşruiyeti”

Öncelikle 2013 yılının ilk yarısından itibaren Ortadoğu artan bir biçimde mezhepsel çatışmaların yayılmasına sahne olmuş ve bu sebeple iç savaşın patlak verdiği Irak ve Suriye’de yaşanan olaylar dizisi Türkiye’yi olumsuz manada etkilemiştir. Bu durum gün geçtikçe daha vahim bir hal almış ve Türkiye’ye karşı gerçekleştirilen terör saldırılarında artışlar yaşanmıştır. Türkiye’nin güney sınırında oluşan siyasi boşluğu dolduran Daeş1 ve PKK gibi terör örgütleri Türkiye’nin ve uluslararası toplumun barış ve güvenliğini ciddi biçimde tehlikeye atmıştır. Bilindiği gibi meşru müdafaa için olmazsa olmaz şart silahlı bir saldırıya uğramaktır. Kanaatimiz bu terör örgütlerinin Türkiye’de gerçekleştirmiş olduğu saldırıların yoğunluğu ve şiddetinin artık silahlı saldırı seviyesine ulaştığı yönündedir. Diğer yandan, Türkiye’ye yönelen mülteci akını da sorunu daha da içinden çıkmaz bir hale sokmuştur. Hal böyleyken son dönemde şimdiye kadar tartışmaya açılmayan Türkiye’nin Başika’da yapmış olduğu zorunlu müdahalelerin hukuki meşruiyeti Irak hükümetince tartışmaya açılmıştır. Irak hükümetinin tutumunun hukuka ve bölgedeki gerçekliğe ne derecede uyumlu olduğundan ilk aşamada söz edilecektir. Akabinde, makalemizin temel argümanını oluşturan kuvvet kullanımı ve meşru müdafaa konuları konu bağlamında irdelenecektir. Türk müdahalelerinin bu kavramlar açısından uygunluğu ve başvurulabilirliği müdahalelerin meşruiyeti açısından en önemli noktayı teşkil etmektedir. Ayrıca meşru müdafaadan söz ederken uluslararası hukukta ‘Zaruriyet Doktrini’ olarak ifadesini bulan olgu çerçevesinde de Türk müdahaleleri analiz edilmeye çalışılacaktır. Zaruriyet Doktrininin Türk müdahalelerinin meşruiyetine önemli bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bunun yanında yapacağımız bu analiz ve değerlendirmelerde Türk müdahalelerinin uluslararası hukuk metinleri ile örnek olaylar ışığında incelenmesi yapılmasına önem atfedilecektir. Çünkü meşruiyetin gerekçelendirilmesinde zeminin sağlam olması buna bağlı olarak gerçekleşecektir. Aynı şekilde yapılan müdahalelerin koruma sorumluluğu doktrininde insani krizin çözümü için öngörülen temel prensiplere sağladığı katkı da değerlendirilecektir. Bu hususların tümü Türkiye’nin müdahalesinin hukuki meşruiyeti ve ne ölçüde haklı olduğu açısından büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Meşru Müdafaa, Zaruriyet Doktrini, Koruma Sorumluluğu, Terörizm, Meşruiyet

PDF

___

Acar, Z. S. (2015) “Doktrinleşme Sürecindeki İnsani Müdahale: Nato’nun Kosova Müdahalesi ve Koruma Sorumluluğu Kavramı”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6, (1)
Aksar, Y. (2015), Uluslararası Hukuk, Ankara: Seçkin Yayınları.
Arend, A. C. (2003), “International Law and the Preemptive Use of Military Force”, The Washington Quarterly, Spring 2003.
Bellamy, A. J. (2010), “The Responsibility to Protect-Five Years On”, Carnegie Council, Ethics & International Affairs.
Bozkurt, E. (2007) Uluslarararası Hukukta Kuvvet Kullanımı, Ankara: Asil Yayın Dağıtım: 57-58
Condrelli, L. (1989) “The Imputability to States of Acts of International Terrorism” Yoram Dinstein ve Mala Tabory (eds) in Martinus Nijhoff Publishers Israel Yearbook on Human Rights, Volume 19, 225-226
Falk, R. (1999), “Kosovo, World Order, and the Future of International Law”, The American Journal of International Law, Vol. 93(4) October 1999: 848
Haas, R. (2017) “World Order 2.0”, Foreign Affairs Volume: 96(1), (January/February): 1-2
Hehir, A., Humantarian Intervention after Kosovo, London: Palgrave Macmillan, 4-5, 53, 98
Hemkin, L. (1991) Right V. Might: International Law and the Use of Force, New York: Council on Foreign Relations Press: 38
Jamnejad M. and Wood, M. (2009) The Principle of Non-intervention, Leiden Journal of International Law, Volume 22 (2): 346
Kaya, İ. (2005) Terörle Mücadele ve Uluslararası Hukuk, Ankara: USAK Yayınları :84, 185-187
Kınacıoğlu, M. (2005) “The Principle of Non-intervention at the United Nations: The Charter Framework and the Legal Debate”, Centre for Strategic Research (SAM) Perceptions, (Summer): 20-21
Krish, N. (2004) “The Rise and Fall of Collective Security: Terrorism, US Hegemony, and the Plight of the Security Council”, in Christian Walter, Silija Vöneky, Volker Röben Frank Schorkpf (Eds), Terrorism as a Challenge for National and International Law: Security versus Liberty?, Springer: 841
Martin, G. (2004) The New Era of Terrorism: Selected Readings, California: Sage Publications, 238
Saraçlı, M. (2007) “Uluslarararası Hukukta Terörizm”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XI (1- 2)
Songür, M. (2007) “Uluslararası Terörizme Karşı Meşru Savunma Hakkı Temelinde Kuvvet Kullanımı ve 11 Eylül Saldırıları”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü yayınlanmış Yükseklisans tezi: 11-12, 18-19
Taşdemir, F. (2006) Uluslararası Terörizme Karşı Devletlerin Kuvvete Başvurma Yetkisi, Ankara: USAK Yayınları.
Toluner, S. (1993) Nikaragua’ya Karşı Askeri ve Benzeri Faaliyetler Davasındaki Yargı ve Meşru Müdafaa Hakkı, İstanbul: Mahmut R. Belik’e Armağan.
Topal, A. H. (2004) “Uluslararası Hukukta Devlet Destekli Terörizme Karşı Kuvvet Kullanma”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayınlamış Doktora Tezi: 116- 117, 122
Tosun, F. (2009) “Uluslararası Hukuk’ta ‘Kuvvet Kullanma ve Karışma Kavramlarının Değişen Anlamı”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Sayı:9: 113
Ulutaş, U. (2016) “Musul Operasyonu: Türkiye’nin Öncelikleri, Sorunlar ve Kalıcı Çözüm Yolları”, Seta Perspektif, Sayı: 149 :1-2
Weiss, T. G. (2007) “Humantarian Intervention: Ideas in Action”, Cambridge: Polity Press: 67, 72 “DAEŞ Beşika’ya Saldırdı!”, 9 Ekim 2016, Hürriyet, http://www.hurriyet.com.tr/daes-basikayasaldirdi- 40243843 (Erişim tarihi: 22.02.2017)
“BM: IŞİD savaş ve insanlık suçları işledi”, 02 Ekim 2017, Al Jazeera Turk, http://www.aljazeera.com.tr/ haber/bm-isid-savas-ve-insanlik-suclari-isledi (Erişim: 01.12.2016)
Bora, B. “What is Turkey trying to achieve in Iraq?” Al Jazeera Analysis, http://www.aljazeera.com/ news/2016/10/analysis-turkey-achieve-iraq-161013032856045.html (Erişim: 05.12.2016)
Cornel Law School, Legal Information Institute, https://www.law.cornell.edu/wex/jus_cogens (Erişim tarihi: 22.02.2017)
Duman, B. (2016) “Irak’ta tartışmalı yeni aktör: Haşdi Şaabi”, Al Jazeera Turk Görüş, http://www.aljazeera. com.tr/gorus/irakta-tartismali-yeni-aktor-hasdi-saabi (Erişim: 04.12.2016)
“Haşdi Şabi ve Irak devletinde milisleşme tehlikesi”, 02 Aralık 2016, Anadolu Ajansı http://aa.com.tr/tr/ analiz-haber/hasdi-sabi-ve-irak-devletinde-milislesme-tehlikesi/697796 (Erişim:04.12.2016)
“Bağdat yönetiminden Türkiye’ye ‘Başika’ notası” 13 Aralık 2016, Sabah, http://www.ahaber.com.tr/ gundem/2016/10/13/bagdat-yonetiminden-turkiyeye-basika-notasi (Erişim: 03.12.2016)
Kaya, İ. (2016) “IŞİD ile Mücadele ve Uluslararası Hukuk”, Stratejik Düşünce Enstitüsü, http://www.sde.org. tr/tr/newsdetail/isid-ile-mucadele-ve-uluslararasi-hukuk/4037 (Erişim: 02.12.2016)
“Responsibility to Protect”, http://www.un.org/en/preventgenocide/adviser/responsibility.shtml (Erişim 04.12.2016)
Tunç A. (2016) “Türkiye’nin Musul Hamlesi ve Uluslararası Hukuk”, Baro Türk, http://www.baroturk.com/ turkiyenin-musul-hamlesi-ve-uluslararasi-hukuk-15647h.htm (Erişim: 02.12.2016)
“Türkiye’den Başika Tepkileri”, 6 Ekim 2016, Al Jazeera Turk, http://www.aljazeera.com.tr/haber/turkiyedenbasika- tepkileri (Erişim: 04.12.2016)
Charters of the United Nations, http://www.un.org/en/sections/un-charter/chapter-vii/ (02.01.2017)
YPG, ‘Kürt koridoru’ için adım adım ilerliyor”, 17 Ağustos 2016”Milliyet, http://www.milliyet.com.tr/ypgkurt- koridoru-icin-adim-dunya-2296152/ (Erişim: 01.12.2016)
“2249 Resolution”, UN Security Council, http://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B- 6D27-4E9C-8CD3-CF6E4FF96FF9%7D/s_res_2249.pdf (Erişim: 01.12.2016)
“4 Ekim 2016, Irak Temsilciler Meclisi’nin 4 Ekim 2016 Tarihinde Aldığı Karar Hk.”, T.C. Dışişleri Bakanlığı http://www.mfa.gov.tr/no_-246_-4-ekim-2016_-irak-temsilciler-meclisi_nin-4-ekim-2016- tarihinde-aldigi-karar-hk_.tr.mfa (Erişim: 04.12.2016)