Amerikanlaşmanın Kültürel Boyutu: Diyarbakır Örneği

Küreselleşme; bazı yazarlara göre, dünyanın mozaiğini tahrip etme, bazılarına göre ise tahkim etme özelliğine sahiptir. Bu yazarlar kendi düşüncelerine meşruluk kazandırmak için sistematik bir paradigma ekseninde argümanlarını ileri sürmüşler. Böylelikle küreselleşme üzerine bilimsel araştırma ve çalışmalarda farklı kuramlar/yaklaşımlar ortaya çıkmıştır. Genel bir bakış açısıyla küreselleşme kuramları, üç temel başlık altında ele alınmaktadır. Bunlar ekonomik, siyasal ve kültürel kuramlardır. Ekonomik kuramlar, neoliberal ekonomik pazarı kutsayan yaklaşım ile bu pazara eleştirel yaklaşan ve Marxçı bir bakış açısını yansıtan kuram olarak ikiye ayrılır. Siyasal kuram da ikiye ayrılmaktadır. Bir tarafta liberal yaklaşım, diğer tarafta bu yaklaşıma karşı olan anti-liberal kuram yer alır. Kültür kuramlarını ise üç yaklaşım şeklinde tasnif edilebiliriz. Birincisi; kültürel farklılıktır. Bu kurama göre, küreselleşme, sadece yüzeyde meydana gelir ve kültürlerin derin yapıları ondan etkilenmez. Böylelikle kültürler, sadece küreselleşmeye değil, aynı zamanda başka kültürlerin etkilerine de büyük ölçüde kapalı olarak varlıklarını sürdürürler. Kısaca onlar her zamanki gibi olmayı sürdürürler. İkincisi; kültürel karışımdır. Başka bir ifadeyle küresel ve yerelin, yerel ve küresel kültüre indirgenemeyen bütünleşmesinden ortaya çıkan kültürlerin karışımını vurgular. Üçüncüsü; kültürel aynılıktır. Bu kuram küreselleşmenin, dünya genelinde artan aynılığa neden olduğu fikrine dayanır. Bu bakış açısıyla hareket edenler, kültür emperyalizmi, küresel kapitalizm, Batılılaşma, Amerikanlaşma, McDonaldslaşma ve dünya kültürü gibi oluşumlar üzerine odaklanırlar. Çalışma, üç kuram (ekonomik, siyasal ve kültürel) içerisinden kültürel kurama dayanmaktadır. Kültürel kuramın da bir alt başlığı ve yaklaşımı olan kültürel aynılık, çalışmanın temel odağını ve kritiğini oluşturmaktadır. Çünkü çalışmada kültürel aynılık referans alınarak Amerikanlaşma olgusu ortaya konmaktadır. Söz konusu Amerikanlaşmanın Diyarbakır özelinde meydana getirdiği etkilerin neler olduğu nitel araştırma yöntemi kullanılarak belirtilmektedir. Metodoloji olarak nitel araştırma yöntemlerinden yarı yapılandırılmış görüşme tekniği esas alınmıştır. Örneklem büyüklüğü 10 kişi olarak belirlenmiştir. Araştırma modeli olarak ise fenomenolojik çözümlemeye dayanmaktadır. Yapılan çalışmanın sonucunda batı ve tüketim kültürünün bireylere nasıl aktarıldığına ve bu kültürü benimseyen kişilerin nasıl davrandıklarına ana hatlarıyla yer verilmektedir. Dolayısıyla kültür bağlamında yumuşak gücün varlığı önem kazandığı görülmektedir. Çalışmada elde edilen bulgular doğrultusunda Amerikanlaşma, süreç içerisinde kültürel farklılıkları ortadan kaldırmakta, tek-biçimli ve hegemonik özelliği olan Amerikan kültürünü inşa etmektedir. Bu inşa etme fonksiyonu tüketim kültürünü, toplumsal bir formasyon haline getirmektedir. Bu formasyon sürecinde bireyler, türdeş nitelikler gösteren kimlikler edinerek kendilerini ifade ve ispat ettiklerine inanırlar. Böylelikle ortada etkin olarak rol oynayan aygıtın batı ve tüketim kültürü olduğu gözlenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Amerikanlaşma, Kültür, Tüketim Kültürü, Nitel Araştırma

PDF

___

Althusser, L. (2000). Devletin İdeolojik Aygıtları. İstanbul: İletişim Yayınları.
Arslan, H. (2004). “Küreselleşmenin Emek Üzerindeki İdeolojik Etkileri ve Seçenek Sorunu”. E. A. Tonak içinde, Küreselleşme Emperyalizm Yerelcilik İşçi Sınıfı (s. 163-284). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Baudrillard, J. (2012). Tüketim Toplum Söylenceleri/Yapıları. (H. Deliceçaylı, & F. Keskin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bayhan, V. (2011). “Tüketim Toplumunda Bireyin Ontolojik Mottosu: “Tüketiyorum Öyleyse Varım”. Sosyoloji Konferansları , 221-248.
Berger, P. L. (2003). Küreselleşmenin Kültürel Dinamikleri. P. L. Berger, & S. P. Huntington içinde, Bir Küre Bin Bir Küreselleşme Çağdaş Dünyada Kültürel Çeşitlilik (A. Ortaç, Çev., s. 9-26). İstanbul: Kitap Yayınevi.
Bocock, R. (2009). Tüketim. (İ. Kutluk, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Bübül, K. (2009). Kültür ve Medeniyet Tartışmalarına Türkiye’den Bakmak. K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (s. 251-263). Ankara: Orion Kitabevi.
Bülbül, K. (2009). Küreselleşme Temel Metinler. K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (s. 13-25). Ankara: Orion.
Çapcıoğlu, İ. (2008). “Küreselleşme, Kültür ve Din”. AÜİFD (II), 153-183.
Dicken, P. (2009). Yeni-Jeo Ekonomi. K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (A. Ağca, Çev., s. 55-63). Ankara: Orion Kitabevi.
Ergün, R. (2016). Selfie: Postmodern Dünyanın Kıblesi. Nida Dergisi (177), 68-69.
Fukuyama, F. (2009). Tarihin Sonu Mu? K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (Y. Kaplan, Çev., s. 175-198). Ankara: Orion Kitabevi.
Giddens, A. (2009). Modernitenin Küreselleşmesi. K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (K. Bülbül, Çev., s. 161-168). Ankara: Orion Kitabevi.
Gürbilek, N. (2001). Vitrinde Yaşamak 1980’lerin Kültürel İklimi. İstanbul: Metis Yayınları.
Gürbüz, S., & Şahin, F. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Felsefe-Yöntem-Analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Harvey, D. (2009). Zaman-Mekan Sıkışması ve Post-Modern Durum. K. Bülbül içinde, Küreselleşm Temel Metinler (N. Uslu, Çev., s. 307-328). Ankara: Orion Kitabevi.
Hegel, G. (1995). Tarihte Akıl. (O. Sözer, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Held, D., McGrew, A., Goldblatt, D., & Perraton, J. (2009). Küresel Dönüşümler, Siyaset, Ekonomi ve Kültür. K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (İ. Aktar, Çev., s. 131-154). Ankara: Orion Kitabevi.
Hirst, P., & Thompson, G. (2009). Küreselleşme - Gerekli Bir Mit Mi? K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (N. Uslu, Çev., s. 43-53). Ankara: Orion Kitabevi.
Starbucks. Our Heritage. http://www.starbucks.com.tr/about-us/our-heritage/ erişim tarihi 09.05.2017.
McDonalds. McDonald’s History. http://corporate.mcdonalds.com/mcd/our_company/mcdonalds-history. html Erişim tarihi 09.05.2017.
Hunter, J. D., & Yates, J. (2003). Küreselleşmeye Öncülük Küreselleştirici Amerikan Dünyası. P. L. Berger, & S. Huntington içinde, Bir Küre Bin Bir Küreselleşme Çağdaş Dünyada Kültürel Çeşitlilik (A. Ortaç, Çev., s. 328-365). İstanbul: Kitap Yayınevi.
Huntington, S. P. (1993). “The Clash of Civilizations?”. Foreign Affairs (72), 22-49.
İçli, G. (Aralık 2001). Küreselleşme ve Kültür. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 25 (2), 163-172.
Kahraman, H. B. (Pazar Haziran 2011). “Çağdaş Hapishaneler: AVM’ler”. Sabah , sayfa yok.
Kalb, D., & Land, M. V. (2009). Mozayiğin Ötesi: Küreselleşen Bir Çağda Kültürel Kimliğin Sorgulanması.
K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (Z. Tüysüz, Çev., s. 271-278). Ankara: Orion Kitabevi.
Lieber, J. R., & Weisberg, E. R. (2009). Küreselleşme, Kültür ve Kimlik Krizi. K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (K. Bülbül, Çev., s. 347-370). Ankara: Orion Kitabevi.
Mazrui, A. A. (2009). Evrensellik İddiası: Küreselleşen Bir Çağda Batı Kültürü. K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (H. Arıkan, Çev., s. 415-432). Ankara: Orion Kitabevi.
Modelski, G. (2009). Küreselleşme. K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (K. Bülbül, & R. Yaslıkaya, Çev., s. 155-160). Ankara: Orion Kitabevi.
Murray, R. (1995). Fordizm ve Post-Fordizm. S. Hall, & M. Jacques içinde, Yeni Zamanlar 1990’larda Politikanın Değişen Çehresi (A. Yılmaz, Çev., s. 46-62). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Perraton, J., Goldblatt, D., Held, D., & McGrew, A. (2009). Küreselleşen Bir Dünyada Ekonomik Aktivite.
K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (N. Demirci, Çev., s. 27-41). Ankara: Orion Kitabevi.
Postman, N. (2016). Televizyon: Öldüren Eğlence Gösteri Çağında Kamusal Söylem. (O. Akınhay, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ritzer, G. (2008). Modern Sosyoloji Kuramları. (H. Hülür, Çev.) Ankara: De Ki Basım Yayım LTD.
Ritzer, G. (2009). McDonaldlaştırmaya Giriş. K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (Ş. S. Kaya, Çev., s. 371-390). Ankara: Orion Kitabevi.
Robson, C. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemleri Gerçek Dünya Araştırması. Ankara: Anı Yayıncılık.
Roscoe, P. (2015). Harcıyorum Öyleyse Varım Ekonominin Gerçek Maliyeti. (A. Çavdar, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Smith, A. D. (2009). Global Kültüre Doğru. K. Bülbül içinde, Küreselleşme Temel Metinler (Z. Tüysüz, Çev., s. 297-306). Ankara: Orion Kitabevi.
Şaylan, G. (2003). Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi. Ankara: İmge Kitabevi.
Şaylan, G. (2008). Temsili Liberal Demokrasinin Önlenemez Krizi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Şeriati, A. (2013). İnsanın Dört Zindanı. (H. Hatemi, Çev.) Ankara: İşaret Yayınları.
Tomlinson, J. (2014). Küreselleşme ve Kültürel Kimlik. D. Held, & A. McGrew içinde, Küresel Dönüşümler Büyük Küreselleşme Tartışması (B. Özçelik, Çev., s. 320-329). Ankara: Phoenix Yayınevi.
Yıldız, N. (2012). “Yeni Zamanlar” ve Yeni Liderlik Anlayışı. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 11 (1), 119- 134.