Arapça Güzel Sözler Derlemesİ Nesrü’l-leâlî’nin Mensur Bir Tercümesi

Nesrü’l-leâlî, Hz. Ali’nin binlerce sözü arasından Tabersî’nin (öl. 548/ 1154) seçip elifba sırasına göre hazırladığı bir kitapçık olup 290 civarında Arapça vecize ihtiva eder. Ahlâk ve adaba ait fikir ve tavsiyeleri dile getiren bu hikmetli sözler, asırlar boyunca çeşitli âlim, şair ve yazarlarımız tarafından tercüme ve şerh edilmiştir. Türk edebiyatı tarihinde tespit edilebilen en eski örnekleri 15. asırda meydana getirilmiş Nesrü’l-leâlî tercüme ve şerhleri, yüzyıllar boyunca devam etmiştir. 15-19. asırlar arasında yekûn olarak on dört ilim adamı, şair ve yazar tarafından çevrilen yahut şerh edilen bu derlemenin mütercimleri arasında Ali Şîr Nevâî, Kastamonulu Latîfî, Muallim Nâcî gibi bazı tanınmış edebî şahsiyetler de vardır. Söz konusu Arapça vecizeler kitapçığının, mütercimi belli olmayan Türkçe tercümelerine de rastlanır. Bu çalışmada önce Nesrü’l-leâlî’nin hangi tarihte ve kimin tarafından yapıldığı belli olmayan Arap harfli mensur Türkçe tercümelerinden biri tanıtılmış; sonra bahsi geçen kitapçığın yeni harflere çevrilen metnine yer verilmiştir. İsmi belirsiz mütercimin, vecizeleri çevirdikten sonra onlardan çıkardığı fikir veya tavsiyeleri de ifade ettiği görülür. Bahis konusu tercümenin devamında bulunan ve insanlarla iyi geçinme adabına dair on bir tavsiyeyi içine alan kısa Arapça metinle onun Türkçe tercümesi de -aynı mütercimin eseri olabileceği düşünülerek- çalışmaya dâhil edilmiştir.    

Compilation of Famous Arabic Words A Prosaically Translation of Nesrü’l-leâlî

Nesrü’l leali is a booklet that is prepared by Tabersî and it contains approximately 290 Arabic aphorisms of Hz. Ali chosen among his thousands words which was organized in accordance with the order of elifba. These wise words which express the ideas and recommendations of morality and dignity, have been the subject of translation and commentary activities of various scholars, poets and writers for centuries. The oldest examples that can be identified in the history of Turkish literature which were created in 15’th century, its translations and interpretations have continued for centuries. There are some well known literary figures such as Ali Şîr Nevâî, Kastamonulu Latîfî and Muallim Nâci among the interpreters of this collection which have been translated or interpreted by four scientists, poets and writers. There are also Turkish translations of the book whose translaters are unknown. In these studies, one of the first Turkish translations of Arabic language prose whose author and the date of writing are unknown, its first introduced then the text of booklet translated into new letters are given. After the translation of the vocabularies, the unclear translator also expresses the ideas or lessons learned from them. The Turkish translation of the short Arabic text, which included the advice  to the people and the people who followed the translation process, was included in the study, considering that it could be the work of the same translator as well.

___

  • Ali Haydar, Şemmetü’l-esrâr, Saruhan Sancağı Matbaası, 1297/1880, 52 s.
  • Ali Şir Nevâî, Nazmü’l-cevâhir, Süleymaniye Ktp. Kılıç Ali Paşa nr. 781/1.
  • CEYHAN, Âdem, Türk Edebiyatı’nda Hazret-i Ali Vecizeleri, Öncü Kitap, Ankara 2006.
  • Dânişî Şaban Efendi, Terceme-i Nesrü’l-leâlî, Süleymaniye Ktp. Mikrofilm Arşivi nr. 3273;
  • Hâfız, Lü’lü’-i Mendûd, Yapı Kredi Sermet Çifter Ktp. nr. 786.
  • Kâsım, Nazmü’l-Leâlî der Terceme-i Nesrü’l-Leâlî, İstanbul Üniversitesi Ktp. TY nr. 2210.
  • Latîfî, Nazmü’l-cevâhir, İstanbul Arkeoloji Müzesi Ktp. Nr. 341/2.
  • Mustafa bin Şücâ, Terceme-i Nesrü’l-leâlî, Millet Ktp. Ali Emirî, Şer’iyye nr. 629.
  • Mâtemî, Terceme-i Nesrü’l-leâlî Min Kelâmi Ali bin Ebî Tâlib, Süleymaniye Ktp. Fatih nr. 5404/8.
  • Muallim Nâcî, Emsâl-i ‘Alî, (1. Basım) İstanbul 1303, 3+39 s; (2. Basım) İstanbul 1307, 38 s; (3. Basım) 1328, 32 s.
  • Nesîb Yusuf Dede, Rişte-i Cevâhir, İstanbul Dârü’t-tıbâati’l-âmire, 1250/1834; İstanbul Takvîm-i Vekâyi’ Matbaası, 1257/1842; Süleymaniye Ktp. Hâlet Efendi, nr. 298.
  • Osman Selahaddîn el-Mevlevî, Terceme-i Nesrü’l-leâlî, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi M.R. 759, vr. 43b-58b.
  • ÖZ, Mustafa, "Tabersî", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/tabersi (17.01.2019).
  • Rıhletî, Tercemeti’l-leâlî, Süleymaniye Ktp. Esad Efendi, nr. 1350.
  • Vâhidî, (Haz.: Hasan Yılmaz), Cinânü’l-cenân (İnceleme-Metin), Yayınlanmmış Yüksek Lisans Tezi, Manisa 2009.