Türk Siyasi Düşüncesinde Gustave Le Bon Etkisi: Abdullah Cevdet Örneği

19. yy Fransız düşünürü Gustave Le Bon, Ahmed Rıza Bey, Mizancı Murat, Abdullah Cevdet ve Enver Paşa'dan başlayarak, Atatürk ve Fuad Köprülü'ye kadar ulaşan pek çok Türk aydın, asker ve devlet adamını derinden etkilemeyi başarmıştır. Seçkinci bir anlayışla halka güvenmeyen ve temsil mekanizmasının işlevsiz olduğunu savunan Le Bon, seçkinlerin inandıkları programları halk onayını almaksızın uygulamaları gerektiğini savunmuştur. Le Bon‟un başta “Kitleler Psikolojisi” olmak üzere pek çok eseri Türk aydın ve devlet adamlarının seçkinci tutumlarına esin kaynağı olmuştur. Ancak bu çalışmada, Le Bon‟un etkisi Abdullah Cevdet üzerinden irdelenecektir. Çünkü Abdullah Cevdet, Le Bon‟un birçok eserini Türkçe‟ye çevirmiştir. Hilmi Ziya Ülken‟e göre o dönemde Abdullah Cevdet denildiğinde akıllara ilk gelen Batı düşünürü Gustave Le Bon olmuştur. Çalışma boyunca, Le Bon‟un kitle psikolojisine ait tezlerine yer verildikten sonra, Abdullah Cevdet‟in aydın kimliği tanıtılacak ve Le Bon‟un Abdullah Cevdet‟in düşünceleri üzerindeki etkisi değerlendirilmeye alınacaktır

Anahtar Kelimeler:

Gustave Le Bon, Jön Türkler, Batıcılık, Abdullah Cevdet

THE INFLUENCE OF GUSTAVE LE BON ON TURKISH POLITICAL THOUGHT: THE EXAMPLE OF ABDULLAH CEVDET

19th century French thinker Gustave Le Bon has achieved to deeply influence many Turkish intellectuals, soldiers and statesmen, from Abdullah Cevdet and Enver Pasha to Atatürk and Fuad Köprülü. Le Bon, who had no trust to the common people and who advocated the uselessness of the representative mechanisms, backed the exigency of the application of the programs that elites supported without taking the consent of the public. “Crowd Psychology” coming ahead oodles of Le Bon‟s books had given inspiration to elitism manners of Turkish intellectual and statesmen. As Abdullah Cevdet translated plenty of Le Bon‟s works, on this study the influence of Le Bon is going to be examined via Abdullah Cevdet. As said by Hilmi Ziya Ülken, at that time, when somebody mentioned Abdullah Cevdet, western thinker Le Bon was the first name coming into people‟s minds. In this study, after giving place to Le Bon‟s thesis on crowd psychology, Abdullah Cevdet‟s intellectual identity is going to be introduced and the influence of Le Bon on Abdullah Cevdet‟s going to be evaluated

Keywords:

Gustave Le Bon, The Young Turks, Abdullah Cevdet, Westernism,

PDF

___

Akar, Hüseyin (2009). Abdullah Cevdet, http://www.akarhuseyin.com/?page_id=514, erişim tarihi: 15 temmuz 2015.
Akşin, Sina (2014), Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Ankara: İmge Kitabevi. Arıkan Zeki http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=r2&haberno=5589&tarih=09/09/2009&ek_tarihi=yok Dr. Abdullah Cevdet, Radikal 26.02.2006,
B. Lewis, Modern Türkiye'nin Doğuşu, (çev. Metin Kıratlı), TTK, Ankara 1970, s. 235, 267.
Burak, M. Durdu (2003), “Osmanlı Devleti‟nde Jön Türk Hareketinin Başlaması ve Etkileri”, Sayı: 14 Sayfa: 291-318 DOI: 10.1501/OTAM_0000000502, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/1271/14637.pdf, erişim tarihi: 01.10.2015. erişim adresi:
Erdem, E. (2015). “Jön Türkler'den Cumhuriyet'e Osmanlı-Türk Siyasal Düşüncesi'nde Fransız Etkisi Ve Kuramsal Perspektifler: Liberalizm, Pozitivizm, Solidarizm”, PARADOKS Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11(1), ss. 5-20.
Gündüz, Mustafa (2008). İçtihad‟ın İçtihadı: Abdullah Cevdet‟ten Seçme Yazılar. Ankara: Lotus Yayınevi.
Hanioğlu, M. Ş. (1981). Bir siyasal düşünür olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi (Doctoral dissertation, Üçdal Neşriyat).
Hanioğlu, M.Ş. (1988), “Abdullah Cevdet” maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, ss. 90-93, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c01/c010099.pdf , Erişim Adresi: 09.05.2015. M.Ş. http://arsiv.zaman.com.tr/2002/12/19/yorumlar/default.htm , Erişim Tarihi: 21.05.2015.
Seçkinciliğinin Unutulan Kuramcısı”, Zaman,
Hanioğlu, M.Ş. (2006). Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Zihniyet, Siyaset Ve Tarih, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, http://eds.b.ebscohost.com/eds/detail/detail?vid=1&sid=22aebc62-4c56-441e-b050- 3a7f3f618616%40sessionmgr114&hid=120&bdata=JnNpdGU9ZWRzLWxpdmU%3d#db=nlebk &AN=578237 , Erişim Tarihi: 15.05.2015. Hanioğlu, M.Ş. (2011). “Hem Halkçı http://www.sabah.com.tr/yazarlar/hanioglu/2011/01/09/hem_halkci_hem_seckinci , Erişim Tarihi: 21.05.2015. Hem Seçkinci”, Sabah,
Hanioğlu, M.Şükrü (2007). Modern Türkiye‟de Siyasal Düşünce: Batıcılık, İstanbul: İstanbul, s: 1382-1388.
Hanioğlu, Şükrü (1997). Garbcılar: Their Attitudes Towars Religion and Their İmpact on The Official İdeology of The Turkish Republic, Studia İslamica 1997/2, s: 133-149)
Kutlu, S. (2008). “İkinci Meşrutiyet Döneminin Düşünce Akımları”, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, http://www.obarsiv.com/pdf/sacit_kutlu.pdf , Erişim Tarihi: 15.05.2015.
Le Bon, G. (1997). Kitleler Psikolojisi, (çev. Hasan İlhan), Hayat Yayıncılık, İstanbul. (http://m.friendfeed- media.com/9a23250d7c7d6825f384c20e82390e0190cf1b98 Erişim Tarihi: 20.04.2015).
Le Bon, G. (2011). Devrimin Psikolojisi, İstanbul: Scala Yayıncılık.
Mardin, Ş. (2011), Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, 17. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
Mardin, Şerif (1969). Contınuty and Change in the ideas of the youngs Turks, Robet Collage, İstanbul.
Ülken, H.Z. (2013). Türkiye‟de Çağdaş Düşünce Tarihi, I. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Zürcher, E. J. (1996). Modern Türkiye‟nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Zürcher, Erik Jan. "Kemalist Düşüncenin Osmanlı Kaynakları." Modern Türkiye‟de Siyasi Düşünce: Kemalizm 2 (2001).