Neşe TOKTAŞ, K. Alparslan ERDEM, Onur YETİK

ERKEK ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN KRONOTİPE GÖRE SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI VE FİZİKSEL AKTİVİTE DÜZEYLERİ

Kronotipe göre, sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının ve fiziksel aktivite düzeylerinin incelenmesi amacıyla yapılan çalışmaya 23 sabahçıl, 49 ara tip ve 32 akşamcıl tip olmak üzere toplam 104 erkek üniversite öğrencisi katılmıştır. Horne-Ostberg’in sabahçıl-akşamcıl tipi anket formu, sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği ve Uluslararası fiziksel aktivite anketi (kısa form) kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde One Way Anova veya Kruskal Wallis varyans analizi uygulanmış, Pearson korelasyon testi ile ilişkiler değerlendirilmiştir. Kronotipe göre fiziksel aktivite düzeyi toplam puanı, şiddetli, orta şiddetli aktivite, yürüme ve oturma puanları arasında anlamlı bir fark yoktur (p>0,05). Kronotipe göre, sağlıklı yaşam biçimi davranışları toplam puanı ve sağlık sorumluluğu, egzersiz, kişiler arası destek, stres yönetimi, beslenme alt boyutları arasında anlamlı bir fark yokken (p>0,05), sabahçıl bireylerin kendini gerçekleştirme alt boyutu akşamcıllardan daha yüksek bulunmuştur (p<0,05). Sabahçıl akşamcıl tipi anket formu toplam puanı ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları toplam puanı arasında % 20,7 oranında zayıf pozitif bir ilişki varken (rs=0,207; p=0,04), sabahçıl akşamcıl tipi anket formu toplam puanı ile fiziksel aktivite düzeyi toplam puanı arasında anlamlı bir ilişki yoktur (rs=0,186; p=0,07).

Anahtar Kelimeler:

Kronotip, Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları, Fiziksel Aktivite

PDF

___

Arora, T., & Taheri, S. (2015). Associations among late chronotype, body mass index and dietary behaviors in young adolescents. International Journal of Obesity, 39(1), 39.
Baron, K. G., Reid, K. J., Kern, A. S., & Zee, P. C. (2011). Role of sleep timing in caloric intake and BMI. Obesity, 19(7), 1374-1381.
Digdon, N. L., & Howell, A. J. (2008). College students who have an eveningness preference report lower self‐control and greater procrastination. Chronobiology International, 25(6), 1029-1046.
Esin, N. (1999). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Hemşirelik Bülteni, 12(45), 87-95.
Haraszti, R. A., Purebl, G., Salavecz, G., Poole, L., Dockray, S., & Steptoe, A. (2014). Morningness–eveningness interferes with perceived health, physical activity, diet and stress levels in working women: A cross-sectional study. Chronobiology International, 31(7), 829-837.
Hidalgo, M. P., Caumo, W., Posser, M., Coccaro, S. B., Camozzato, A. L., & Chaves, M. L. F. (2009). Relationship between depressive mood and chronotype in healthy subjects. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 63(3), 283-290.
Kanerva, N., Kronholm, E., Partonen, T., Ovaskainen, M. L., Kaartinen, N. E., Konttinen, H., ... & Männistö, S. (2012). Tendency toward eveningness is associated with unhealthy dietary habits. Chronobiology International, 29(7), 920-927.
Lau, E. Y. Y., Wong, M. L., Ng, E. C. W., Hui, C. C. H., Cheung, S. F., & Mok, D. S. Y. (2013). “Social jetlag” in morning-type college students living on campus: implications for physical and psychological well-being. Chronobiology International, 30(7), 910-918.
Maukonen, M., Kanerva, N., Partonen, T., Kronholm, E., Konttinen, H., Wennman, H., & Männistö, S. (2016). The associations between chronotype, a healthy diet and obesity. Chronobiology international, 33(8), 972-981.
Maukonen, M., Kanerva, N., Partonen, T., Kronholm, E., Tapanainen, H., Kontto, J., & Männistö, S. (2017). Chronotype differences in timing of energy and macronutrient intakes: A population‐based study in adults. Obesity, 25(3), 608-615.
Miguel, M., Oliveira, V. C. D., Pereira, D., & Pedrazzoli, M. (2014). Detecting chronotype differences associated to latitude: a comparison between Horne--Östberg and Munich Chronotype questionnaires. Annals of Human Biology, 41(2), 107-110.
Montaruli, A., Galasso, L., Caumo, A., Cè, E., Pesenti, C., Roveda, E., & Esposito, F. (2017). The circadian typology: the role of physical activity and melatonin. Sport Sciences for Health, 1-8.
Mota, M. C., Waterhouse, J., De-Souza, D. A., Rossato, L. T., Silva, C. M., Araújo, M. B. J., ... & Crispim, C. A. (2016). Association between chronotype, food intake and physical activity in medical residents. Chronobiology International, 33(6), 730-739.
Öztürk, M. (2005). Üniversitede eğitim-öğretim gören öğrencilerde uluslararası fiziksel aktivite anketinin geçerliliği ve güvenirliği ve fiziksel aktivite düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Patterson, F., Malone, S. K., Lozano, A., Grandner, M. A., & Hanlon, A. L. (2016). Smoking, screen-based sedentary behavior, and diet associated with habitual sleep duration and chronotype: data from the UK Biobank. Annals of Behavioral Medicine, 50(5), 715-726.
Prieto, P. D., Díaz-Morales, J. F., Barreno, C. E., Mateo, M. J. C., & Randler, C. (2012). Morningness-eveningness and health-related quality of life among adolescents. The Spanish Journal of Psychology, 15(2), 613-623.
Punduk, Z., Gur, H., & Ercan, I. (2005). A reliability study of the Turkish version of the morningness-eveningness questionnaire. Turkish Journal of Psychiatry, 16(1), 1-6.
Randler, C. (2011). Association between morningness–eveningness and mental and physical health in adolescents. Psychology, Health & Medicine, 16(1), 29-38.
Roeser, K., Brückner, D., Schwerdtle, B., Schlarb, A. A., & Kübler, A. (2012). Health-Related Quality of Life in Adolescent Chronotypes—A Model for the Effects of Sleep Problems, Sleep-Related Cognitions, and Self-efficacy. Chronobiology International, 29(10), 1358-1365.
Sato-Mito, N., Sasaki, S., Murakami, K., Okubo, H., Takahashi, Y., Shibata, S., ... & Freshmen in Dietetic Courses Study II group. (2011b). The midpoint of sleep is associated with dietary intake and dietary behavior among young Japanese women. Sleep Medicine, 12(3), 289-294.
Schaal, S., Peter, M., & Randler, C. (2010). Morningness‐eveningness and physical activity in adolescents. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 8(2), 147-159.
Schmid, S. M., Hallschmid, M., Jauch-Chara, K., Wilms, B., Benedict, C., Lehnert, H., ... & Schultes, B. (2009). Short-term sleep loss decreases physical activity under free-living conditions but does not increase food intake under time-deprived laboratory conditions in healthy men. The American Journal of Clinical Nutrition, 90(6), 1476-1482.
Schubert, E., & Randler, C. (2008). Association between chronotype and the constructs of the Three-Factor-Eating-Questionnaire. Appetite, 51(3), 501-505.
Shechter, A., & St-Onge, M. P. (2014). Delayed sleep timing is associated with low levels of free-living physical activity in normal sleeping adults. Sleep Medicine, 15(12), 1586-1589.
Suh, S., Yang, H. C., Kim, N., Yu, J. H., Choi, S., Yun, C. H., & Shin, C. (2017). Chronotype differences in health behaviors and health-related quality of life: a population-based study among aged and older adults. Behavioral Sleep Medicine, 15(5), 361-376.
Summa, K. C., & Turek, F. W. (2014). Chronobiology and obesity: interactions between circadian rhythms and energy regulation. Advances in Nutrition: An International Review Journal, 5(3), 312S-319S.
Tonetti, L., Natale, V., & Randler, C. (2015). Association between circadian preference and academic achievement: a systematic review and meta-analysis. Chronobiology international, 32(6), 792-801.
Tuygar, Ş. F., & Arslan, M. (2015). Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 59-66.
Tzischinsky, O., & Shochat, T. (2011). Eveningness, sleep patterns, daytime functioning, and quality of life in Israeli adolescents. Chronobiology International, 28(4), 338-343.
Urbán, R., Magyaródi, T., & Rigó, A. (2011). Morningness-eveningness, chronotypes and health-impairing behaviors in adolescents. Chronobiology International, 28(3), 238-247.
Vitale, J. A., & Weydahl, A. (2017). Chronotype, Physical Activity, and Sport Performance: A Systematic Review. Sports Medicine, 1-10.
Yalçınkaya, M., Özer, F. G., & Karamanoğlu, A. Y. (2007). Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(6), 409-420.