ORTAÖĞRETİM COĞRAFYA DERS KİTAPLARINDA HARİTALARIN KULLANIMI

Bu araştırmada, ortaöğretim coğrafya ders kitapları içeriğinde yer alan haritaların ne amaçla kullanıldığını ve kartografik özelliklerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Çalışma, betimsel araştırma yöntemine göre tasarlanmıştır. Araştırmanın verileri, Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından onaylanarak 2017 yılında yayınlanmış lise düzeyindeki 9, 10, 11 ve 12. sınıf coğrafya ders kitaplarının doküman inceleme tekniğine uygun olarak taranması sonucunda elde edilmiştir. İncelenen toplam 207 haritanın kullanım amacı bakımından 73’ünün görselleştirme, 59’unun ölçme-değerlendirme, 47’sinin mekân algısı oluşturma ve 28’sinin de dağılışı gösterme amacıyla kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu haritaların büyük çoğunluğunun doğruluk, eksiksizlik, açıklık-anlaşılırlık, kolay okunabilirlik ve güzellik şartlarını karşılamadığı görülmüştür. Haritaların adı, tarihi, ölçeği, yön oku, koordinat sistemi, veri kaynağı gibi harita olma kriterlerini sağlayan hususlarda da önemli hatalar olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bulgular ışığında; ortaöğretim öğrencilerinin mevcut haritalarla Coğrafya Dersi Öğretim Programında yer alan harita becerilerine ilişkin kazanımlara ulaşmasını beklemek mümkün gözükmemektedir. Harita becerilerinin tam olarak kazandırılabilmesi için mevcut ders kitaplarında tespit edilen aksaklıkların ivedilikte giderilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ortaöğretim Coğrafya Ders kitapları, Harita Bilgisi, Harita Kullanımı

USE OF MAPS IN SECONDARY SCHOOL GEOGRAPHY TEXTBOOKS

The aim of this study is to reveal the purpose and cartographic features of the maps in the content of secondary education geography textbooks. The study was designed according to the descriptive research method. Research data was obtained by scanning the 9th, 10th, 11th and 12th grade geography textbooks, which were approved by the Ministry of Education’s Head Council of Education and Morality and published in Turkey in 2017, in compliance with document examination techniques. It was determined that of a total of 207 maps, 73 was used to visualize, 59 to measure- evaluation, 47 to create a sense of space and 28 to show distribution. It was seen that the vast majority of these maps did not meet the requirements of accuracy, completeness, clarity-comprehensibility, easy readability and beauty. Major mistakes were also detected in terms of mapping criteria such as name, date, scale, direction arrows, coordination system, and data source. In the light of these findings, it does not seem possible to expect secondary students to attain the achievements related to the map skills in the Geography Course Secondary Education Curriculum with the existing maps. In order to be able to fully acquire the map skills, the problems found in existing textbooks need to be addressed immediately.

Keywords:

Secondary School Geography Textbooks, Map Information, Use of Maps,

PDF

___

Akengin, H. & Demircioğlu, İ. H. (2006). Zaman ve mekâna ilişkin becerilerin öğretimi. C. Öztürk (Ed). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (yapılandırmacı bir yaklaşım) içinde, (s.219-254). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Akkuş, A. (1995). Harita Bilgisi. Konya: Öz Eğitim Yayınları.
Aksoy, H. (2012). Coğrafya derslerinde harita becerisi kazandırmaya yönelik uygulamaların öğretmen ve öğrencilerin tutumlarına etkisi. (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Balcı, A. (2015). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem Teknik ve İlkeler. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Bilgin, T. (1996). Genel Kartografa. İstanbul: Filiz Kitabevi.
Buğdaycı, İ. (2012). İlköğretimde harita kullanımı üzerine bir inceleme. (Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya) . https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Cresswell, T. (2012). Geographic Thought: A Critical Introduction. Hoboken, NJ: Wiley Blackwell.
Doğanay, A. (2005). Sosyal bilgiler öğretimi. C. Öztürk & D. Dilek (Ed). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi içinde, (s.17-52) Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Doğanay, H. ve Doğanay S. (2014) Coğrafya ya Giriş (11.Baskı) .Ankara, Pegem Akademi Yayınları.
Doğru, A. O., Uluğtekin, N., Alkoy, S., Balçık, F., Göksel, C. & Sözen, S. (2012). Map design for communicating the epidemiological ınformation. 4th International Conference on Cartography and GIS ın book, (s.317-322). Albena, Bulgaria.
Gaalouedec, L., Maurrette, L. & Martin, J. (1928). Cours Complet de Geographıe. France: Hachette Press.
Gülersoy, E.A. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 2, 1.
Harvey, D. (1969): Explanation in Geography, Arnold: London.
Kaygalak, İ. (2011). Postmodern eleştirilerin coğrafi düşünce ve yeni mekân kavrayışları. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(1), 1-10.
Kızılçaoğlu, A. (2007). Harita becerilerine pedagojik bir bakış. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 341-358.
Klinghoffer, A.J. (2006). The Power of Projections: How Maps Reflect Global Politics and History. USA: Praeger Publishers.
Koç, H. (2008). Coğrafya öğretim programındaki kazanımların öğrencilerin harita beceri düzeyleri üzerine etkisi, (Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Koç, H. ve Bulut, İ. (2014). Gestalt kuramının öğrencilerin harita okuma ve yorumlama beceri düzeyleri üzerine etkisini belirlemeye yönelik bir inceleme. Marmara Coğrafya Dergisi, 30, 1-19.
McClure, R. W. (1992). A conceptual model for map skills currıculum development based upon a cognıtıve fıeld theory phılosophy. (Doctoral dissertation, Oklahoma State University, USA).
McEachren, A. M. (1995). How Maps Work. Representation, Visualization, and Design. New York and London: The Guilford Press.
MEB (2017). Coğrafya Dersi Öğretim Programı (taslak). 10 Şubat 2018 tarihinde http://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72, adresinden edinilmiştir.
Miles, M.B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. California: SAGE Publications.
Özgüç, N. & Tümertekin, E. (2000). Coğrafya: Geçmiş, Kavramlar, Coğrafyacılar. İstanbul: Çantay Kitabevi.
Özgüç, N. (1984). Beşeri Coğrafyada Veri Toplama ve Değerlendirme Yöntemleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Pickles, J. (2004). A History of Spaces: Cortographic Reason, Mapping and The Geo-Coded World. London: New Fetter Lane.
Rediscovering Geography: New Relevance for Science and Society (1997). National Research Counsil. Washington, D.C.: National Academy Press.
Sönmez, Ö.F. & Aksoy, B. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin harita beceri düzeylerinin belirlenmesi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(1), 1905-1924.
Şahin, C. (1998). Coğrafya’ya Giriş. Ankara: Gündüz Eğitim Yayıncılık.
Taş, H.İ. (2006). Coğrafya eğitiminde görselleştirmenin önemi: mekânsal algılamaya pedagojik bir bakış. Doğu Coğrafya Dergisi, 11(16), 211-238.
Thrower, W. J. N (2008). Maps & Cıvılızatıon: Cartography in Culture and Society. Chicago and London: The University of Chicago Press.
Uluğtekin, N. & Doğru, A.Ö. (2005). Coğrafi bilgi sistemi ve harita: kartografya. Ege Üniversitesi CBS sempozyumu, (s.209-215) 27-29 Nisan, İzmir.
Ünlü, M., Üçışık, S. & Özey, R. (2002). Coğrafya eğitim ve öğretiminde haritaların önemi. Marmara Coğrafya Dergisi, 5, 9-25.
Wiegand, P. (2006). Learning and Teaching with Maps. USA and Canada: Routledge Taylor & Francis Group.
Wood, D. (2010). Rethinking the Power of Maps. New York and London: The Guilford Press.
World Book (1998). The World Book Encyclopedia of People and Places. Chicago: World Book İnc.