MELET ÇAYI HAVZASI’NIN AŞAĞI KESİMİNDE YAŞANAN MEKÂNSAL DEĞİŞİMİN POTANSİYEL TAŞKINLARDAN ETKİLENME DURUMU

Melet Çayı, Orta ve Doğu Karadeniz bölümleri arasındaki sınırı oluşturmaktadır. Karadeniz Bölgesi’nin hem debi, hem de uzunluk açısından önemli akarsularından birisidir. Akarsu, taşıdığı alüvyonları ağız kısmında biriktirerek Ordu şehrinin üzerinde bulunduğu küçük bir deltayı meydana getirmiştir. Akarsuyun aşağı kesimlerinin yer yer bataklıklarla kaplı olmasının yanında taşkınların etkisinin fazla olması tarım ve yerleşim alanı olarak kullanılmasını kısıtlamıştır. Deltanın ıslah edilmesinden sonra bu alanlar önce tarıma sonra yerleşme ve sanayi sahasına dönüşmeye başlamıştır. Karadeniz kıyı kentlerini birleştiren sahil yolu deltanın kuzeyinden, yeni çevre yolu ise güneyinden geçmektedir. Bunun yanında deltanın doğusunda üniversite yerleşkesinin kurulması ve havalimanının yapılması bu alanların yoğun olarak yerleşmenin baskısı altında kalmasına neden olmaktadır. Günümüzde de hızlanarak devam eden bu değişim; havzanın bu kesimlerinin yoğun bir şekilde kullanılmasına neden olmuştur. Melet Çayı’nın sahip olduğu kuvvetli akımın yanında ilkbahar-yaz aylarında yağış ve kar erimeleriyle artan debi, taşkınları da beraberinde getirmektedir. Potansiyel taşkın etki sahasına doğru genişleyen yerleşmeler ve tarım alanları bu durumdan en fazla etkilenenler arasındadır. Taşkından korunmak için kıyı setleri ve hız kesici kaya dolgu gibi birtakım önlemler alınmasına rağmen taşkınların önüne geçilememektedir. Bu önlemler dışında hem taşkın kontrolü hem de elektrik enerjisi elde etmek için 1990’lı yıllardan beri havzaya irili ufaklı birçok baraj yapılmıştır. Bu barajlardan ilki ve en büyüğü Topçam Barajı’dır. Bu çalışmada taşkın sahasına ait 1975-2018 yılları arasının (1975-1987-1990, 2000 ve 2018) hava fotoğrafları ve uydu görüntüleri analiz edilmiştir. Bunları desteklemek amacıyla sahada gözlemlerle birlikte yöre sakinleriyle görüşmeler yapılmıştır. Bu doğrultuda hem sahanın geçmişi ve bugünü hem de taşkından etkilenme durumu üzerinde durularak sorunlara dikkat çekilmiş ve alınabilecek önlemler belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Melet Çayı Havzası, Arazi Kullanımı, Şehirsel Gelişim ve Mekânsal Değişim, Taşkın, Ordu, Ordu

THE SITUATION OF THE SPATIAL CHANGE IN THE LOWER PART OF THE MELET RIVER BASIN IS AFFECTED BY POTENTIAL FLOODING

The boundary between the Central and Eastern Black Sea sections consists of Melet River. It is one of the important rivers in terms of both flow and length. The river is accumulated alluviums in its mouth and forms a small delta on the city of Ordu. In addition to the fact that the lower parts of the stream are covered with marshes and the effects of floods are high, they have restricted their use as agricultural and residential areas. After the improvement of the delta, these areas first began to turn into agriculture and then to the industrial area. The coastal road that unites the Black Sea coastal towns passes from the north of the Delta and the new ring road south. In addition, the establishment of a university campus in the east of the delta and the construction of the airport cause these areas to remain under the pressure of settling heavily. Nowadays, this change continues with the acceleration; these parts of the basin have been used intensively. In addition to the strong flow of Melet River, it also brings with it floods that increase with rainfall and snow melts in spring-summer months. Settlements and agricultural areas expanding towards the potential flood impact area are among the most affected by this situation. Although some measures such as shoreline sets and speed cutter rock fills are taken to prevent flooding, they cannot be prevented. Apart from these measures, many dams of various sizes have been made to the basin since the 1990s to achieve both flood control and electrical energy. Topçam Dam is the first of these dams and the largest. In this study, aerial photographs and satellite images of the flood area between 1975-2018 (1975-1987-1990, 2000 and 2018) were analyzed. In order to support them, interviews were conducted with local residents with observations in the field. In this way, the problems of both the past and the present and the situation of being affected by the flood were emphasized and the precautions were taken.

Keywords:

Melet River Basin, Land Use, Urban Development and Spatial Change, Flood, Ordu,

PDF

___

Bahadır, M. (2011). Uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri ile Acıgöl Havzası’nın (Denizli- Afyonkarahisar) sürdürülebilir kullanımı ve yönetimi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar).
Bahadır, M. (2013). Işıklı Gölü Havzası’nda doğal ortam koşulları ve arazi kullanımına yansıması. Coğrafya Dergisi, 1-20.
Bigelow, D. P., & Borchers, A. (2017). Major uses of land in the United States,2012. USA: United States department of agriculture, economiz research service. Economic Information Bulletin, 178.
Demir, A., İlgen, H. H. & Işık, A. (2016). (2016) Meydana Gelen Sel-Taşkın-Su Baskını ve Heyelan Olaylarının Genel Değerlendirmesi. 4. Ulusal Taşkın Sempozyumu'nda sunulmuştur. Rize, Türkiye.
DSİ. (1996). Devlet Su İşleri Taşkın Yıllıkları (1945 –1996). Ankara: Devlet Su İşleri .
Erlich, P. R. (1988). The loss of diversity: causes and consequences. In. Wilson, E. O. & Peter, F. M. (Eds.), Biodiversity.
Gülersoy, A. E. (2014). Yanlış Arazi Kullanımı. Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 1(2), 49-128.
Gülersoy, A. E., Gümüş, N., Sönmez, M. E. & Gündüzoğlu, G. (2015). Relations between the land use and land capability classification in Küçük Menderes River Basin. Journal of Environmental Biology (JEB), 36(1), 17-26.
Güney, H. N. (2017). Cumhuriyet Döneminde Ordu’da meydana gelen doğal afetler (1919-2016). Ordu: Ordu Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Kültür Yayınları.
Gürgen, G. (2004). Doğu Karadeniz Bölümü’nde maksimum yağışlar ve taşkınlar açısından önemi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 79-92.
Hatipoğlu, İ. K. (2017). Melet Irmağı Orta ve Aşağı Çığırının Uygulamalı Jeomorfolojisi, Ordu. (Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı) IPCC. (2013). Climate Change 2013: The Physical Science Basis. 11 Mayıs 2019 tarihinde http://www.ipcc.ch/report/ar5/wg1/ adresinden edinilmiştir.
Kalay, H. Z. (1990). Doğal su döngüsü içinde bitki ve toprak öğelerinin Trabzon sel olayı bakımından ekolojik değerlendirilmesi. . Trabzon ve Yöresi 20 Haziran 1990 Sel Felaketi Sempozyumu Bildiriler Kitabı İçinde, (s. 284-298). Trabzon.
Koç, T. (2008). Kaz Dağı kuzeyinde (Bayramiç-Evciler Havzası) morfolojik birimler ve arazi kullanımı ilişkisi. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (Prof. Dr. Mehmet Ardos anısına) Bildiriler Kitabı içinde (s. 134-153). Çanakkale : 18 Mart Üniversitesi.
Özcan, E. (2006). Sel olayı ve Türkiye. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1) , 35-50.
Özçağlar, A. (1994). Çarşamba Ovası ve yakın çevresinde araziden faydalanma. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3.
Panhalkar, S. (2011). Land capability classification for integrated watershed development by applying remote sensing and GIS techniques. J. Agri. Biol. Sci., 6, 4.
Şengün, M. T. (2008). Uluova'da jeomorfolojik birimlerle arazi kullanımı arasındaki ilişkiler. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (Prof. Dr. Mehmet Ardos Anısına) Bildiriler Kitabı içinde (s. 167–183). Çanakkale : Çanakkale 18 Mart Üniversitesi.
T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı. (2014). Ulusal Havza Yönetim Stratejisi. Ankara: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı.
Turoğlu, H. (2000). Doğal ortam analizi ve düzenleme-planlama çalışmaları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 8, 201-212.
Tümertekin, E. & Özgüç, N. (2004). Beşeri Coğrafya / İnsan, Kültür, Mekan. İstanbul: Çantay Kitabevi.
Türkeş, M. (2012). Türkiye’de gözlenen ve öngörülen iklim değişikliği, kuraklık ve çölleşme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2), 1-32.
Uzun, A. (2007). Doğu Karadeniz kıyı kuşağında coğrafi yapı ve sel ilişkisi. 5-7 Aralık 2007 TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde.