Hasan ÇOBAN, Şevval KOÇ, Mustafa Murat KALE

ÇORUH DELTASI (GÜRCİSTAN/BATUM) KIYI ÇİZGİSİ DEĞİŞİMİ (1984 – 2019)

Kıyılar, zamana bağlı olarak değişkenlik gösteren dinamik ortamlardır. Özellikle içinde bulunduğumuz dönemde kıyı çizgilerinde yaşanan değişimler sıklıkla antropojenik aktiviteye bağlı olarak gerçekleşmektedir. Karadeniz Havzası’nın kıyıdaş ülkesi olan Türkiye, gerek kendi sınırları içerisinden gerekse sınıraşan sular ile Karadeniz’e dökülen birçok akarsuyun kaynağı konumundadır. Söz konusu akarsu ağızlarında oldukça büyük deltalar yayılım göstermektedir. Bu çalışmaya konu olan Çoruh Deltası, Türkiye ve Gürcistan arasında sınıraşan bir akarsu tarafından taşınan sedimanlar ile oluşmuştur. 2000’li yılların başından itibaren Türkiye sınırları içinde yer alan havza alanında Baraj ve HES yapım çalışmaları hız kazanmıştır. Bu kapsamda Çoruh Nehri tarafından taşınan sediman miktarı doğal olarak azalma trendine girmiştir. Bu çalışmada, Çoruh Deltası’ndaki olası kıyı çizgisi değişikliğinin ortaya çıkartılması hedeflenmiştir. Çalışmada 1984, 1991, 2005 ve 2019 yıllarına ait Landsat uydu görüntüleri kullanılmıştır. Uydu görüntülerinden itibaren elde edilen kıyı çizgileri bir arada değerlendirilerek, değişimin izleri araştırılmıştır. Çalışma sonucunda, akarsu ağzının sol sahilinde baskın bir aşınma faaliyetinin, sağ sahilde ise aşınma ve biriktirme faaliyetlerinin bir arada geliştiği tespit edilmiştir. Deltadaki net alansal kayıp 63 ha olarak hesaplanmıştır. 1984 – 2019 arasında delta kıyı çizgisinde kara yönünde maksimum 238 m’ye varan gerileme tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Delta, Kıyı Çizgisi, Sınıraşan Su, Baraj, Çoruh Deltası

SHORELINE CHANGES (1984 – 2019) IN THE ÇORUH DELTA (GEORGIA/BATUMİ)

Coasts are dynamic environments that vary depending on time. Especially in the period we are in, the changes in coastal lines frequently occur due to antropogenic activity. Turkey, a riparian country of the Black Sea basin, is the source of many rivers that discharge into the Black Sea, both within its borders and through transboundary waters. There are quite large deltas in the mouth of these rivers. The Çoruh Delta, the subject of this study, was formed by sediments carried by a transboundary stream between Turkey and Georgia. Since the beginning of the 2000s located in the catchment areas within the borders of Turkey has gained Dam and Hydroelectric Power Plant construction work rate. In this context, the amount of sediment carried by the Coruh River naturally entered a downward trend. In this study, it is aimed to reveal the possible shoreline change in the Coruh Delta. Landsat satellite images of 1984, 1991, 2005 and 2019 were used in the study. Shorelines obtained from satellite images were evaluated together and traces of change were investigated. As a result of the study, it was determined that a dominant abrasion activity developed on the left bank of the river mouth, and abrasion and accumulation activities on the right beach. Net area loss in the delta was calculated as 63 ha. Between 1984 and 2019, a maximum decline of 238 m in the direction of land was detected in the shoreline of delta.

Keywords:

Delta, Shoreline, Transboundary Water, Dam, Çoruh Delta,

PDF

___

Akpınar, A., Kömürcü, M. İ., Kankal, M., Özölçer, İ. H. & Kaygusuz, K. (2008). Energy situation and renewables in Turkey and environmental effects of energy use. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 12(8), 2013-2039.
Alesheikh, A. A., Ghorbanali, A. & Nouri, N. (2007). Coastline change detection using remote sensing. International Journal of Environmental Science and Technology, 4(1), 61– 66.
Algan, O., Gazioğlu, C., Yücel, Z., Çağatay, N. & Gönençgil, B. (2000). Sediment and Freshwater Discharges of the Anatolian River into the Black Sea. Black Workshop Sea Fluxes Report No.145. UNESCO: Paris.
Atalay, İ. (1986). Uygulamalı Hidrografya. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Avcı, S. (2017). Kıyı Alanların Kullanımında Beşerî Faktörler, İçinde Yasal ve Bilimsel Boyutları ile Kıyı. İstanbul: Jeomorfoloji Derneği Yayını.
Balat, M. (2005). Turkey's hydropower potential and electricity generation policy overview beginning in the twenty-first century. Energy Sources, 27(10), 949-962.
Balkas, T., Dechev, G., Mihnea, M., Serbanescu, O. & Ünlüata, M. (1990). State of the Marine Environment in the Black Sea Region. UNEP Regional Sea Reports and Studies No. 124, New Zealand: UNEP.
Berkun, M. & Aras, E. (2012). River sediment transport and coastal erosion in the Southeastern Black Sea rivers. Journal of Hydrology and Hydromechanics, 60(4), 299-308.
Bilashvili, K., Ruso, G., Megreli, N. & Savaneli, Z. (2007). Dynamics of the Deltaic Canyon Area of the Rv. Chorokhi, Georgia. In Submarine Mass Movements and Their Consequences. Dordrecht: Springer.
Brandt. S. A. (2000). Classification of geomorphological effects downstream of dams. Catena, 40. 375–401.
Çakaroz, D. Öztürk, B. & Özelkan, E. (2018). Umurbey deltası kıyı çizgisinin zamansal değişiminin uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri ile belirlenmesi. TÜCAUM 30. yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu’nda sunulmuştur. Ankara, Türkiye.
Demidov, A.B. (2008). Seasonal dynamics and estimation of the annual primary production of phytoplankton in the Black Sea. Oceanology, 48(5), 664-678.
DSİ, (2014). Dams of Turkey. Ankara: General Directorate of State Hydraulic Works Publication.
DSİ, (2017). Haritalı İstatistik Bülteni. Ankara: Devlet Su işleri Yayınları.
DTM, (2020). 10 Şubat 2020 tarihinde https://data.europa.eu/euodp/en/data/dataset/EMODnet_bathymetry, adresinden edinilmiştir.
Erinç, S. (2001). Jeomorfoloji II. İstanbul: Der Yayınevi.
Giardino, A., Di Leo, M., Bragantini, G., de Vroeg, H., Tonnon, P. K., Huisman, B. & De Bel, M. (2015). An integrated sediment management scheme for the coastal area of Batumi (Georgia). In Proceedings of the medcoast conference, (pp. 703-714). Varna: Mediterranean Coastal Foundation.
Hässig, M., Duretz, T., Rolland Y. & Sosson M. (2016). Obduction of old oceanic lithosphere (80 Ma) due to thermal rejuvenation and the role of postobduction extension, insights from NE Anatolia Lesser Caucasus ophiolite and numerical modelling. Journal of Geodynamics, 96, 35-49.
Hay, B. J. (1994). Sediment and water discharge rates of Turkish Black Sea rivers before and after hydropower dam construction. Environmental Geology, 23(4), 276-283.
Hoşgören, Y. (2013). Jeomorfoloji’nin Ana Çizgileri I. İstanbul: Çantay Kitapevi.
Kadıoğlu, Y., Güner, Ö. & Özkan, G. (2019). Kocadere Deltasında (Muğla/Ören) kıyı çizgisi değişimi (1964-2014). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (12)68, 379-385.
Kale, M. M. (2018). Historical Shoreline Change Assessment Using Dsas: a Case Study of Lake Akşehir, Sw Turkey. Current Debates in Sustainable Architecture, Urban Design and Environmental Studies. London: IJOPEC.
Kale, M. M., Ataol, M. & Tekkanat, İ.S. (2019). Assessment of shoreline alterations using a digital shoreline analysis system: a case study of changes in the Yeşilırmak Delta in northern Turkey from 1953 to 2017. Environmental Monitoring and Assessment, 191(6), 398.
Karakoç, A. & Karabulut, M. (2010). Göksu deltası kıyı çizgisinde meydana gelen değişimlerin CBS ve uzaktan algılama teknikleri ile incelenmesi. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, Afyonkarahisar, Türkiye.
Kaygusuz, K. (1997). Energy, water and environment in Turkey. Energy Sources, 19(9), 917-930.
Keçer, M. & Duman, Y. T. (2007). Yapay etkilerin Göksu Deltası gelişimine etkisi, Mersin-Türkiye. MTA Dergisi, 134, 17- 26.
Kılar, H. & Çiçek, İ. (2018). Göksu Deltası kıyı çizgisi değişiminin DSAS aracı ile belirlenmesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16(1), 89-104.
Köle, M. M. (2017). 1954–2016 Dönemi Türkiye sınıraşan sular politikası. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 122-133.
Kuleli, T. (2010). Quantitative analysis of shoreline changes at the mediterranean coast in Turkey. Environmental Monitoring Assessment, 167, 387–397.
Kuleli, T., Güneroğlu, A., Karslı, F. & Dihkan, M. (2011). Automatic detection of shoreline change on coastal Ramsar wetlands of Turkey. Ocean Engineering, 38(10), 1141-1149.
Miliman, J. D. (1980). Transfer of river-borne particulate material to the oceans. In : River Inputs to Ocean Systems . In J. M.Martin, J. D. Burton, & D. Eisma (Eds.). SCORLJNEP UNESCO. Review and workshop (pp. 5-12). Rome: FAO.
Olgun, A. (2012). Uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri yöntemiyle Göksu deltası kıyı çizgisi değişiminin izlenmesi. (Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Geomatik Mühendisliği Anabilim Dalı). http://hdl.handle.net/11527/1773 adresinden edinilmiştir.
Özsoy, E. & Ünlüata, Ü. (1997). Oceanography of the Black Sea: a review of some recent results. Earth-Science Reviews, 42(4), 231-272.
Panin, N. & Popescu, I. (2007). The Northwestern Black Sea: Climatic And Sea-Level Changes in The Late Quaternary in the Black Sea Flood Question: Changes in Coastline, Climateand Human Settlement. Dordrecht: Springer.
Pepping, C. (2012). Feasibility study of an artificial sandy beach at Batumi, Georgia. (Master thesis, Delft University of Technology). Retrieved from https://repository.tudelft.nl/islandora/object/uuid%3A5caae9c0-3175-4d24-9793-d9aaaa86ca7a.
Petts, G.E. (1984). Sedimentation within a regulated river. Earth Surface Processes And Landforms, 9(2), 125–134.
Russo G. & Bilashvili K. (2004). Terrigenous Mass Dynamics in the Deltaic Canyon of the Rv. Chorokhi, Georgia. Poster Presentation, 32, International Geological Congress, Florence, Italy.
Schwartz, M. L. (2005). Encylopedia of Coastal Science. Heidelberg: Springer.
Shimkus, K.M. (2000). Fluxes of Sediments and Pollutants in the Black Sea. Black Workshop Sea Fluxes Report No.145. UNESCO: Paris.
Softa, M., Emre, T., Sözbilir, H., Spencer, J.Q. & Turan, M. (2019). Kuvaterner yaşlı Güneydoğu Karadeniz Fayı’nın arazi verileri ve bunun tektonik önemi, Doğu Pontidler, Türkiye. Türkiye Jeoloji Bülteni, 62(1), 17-40.
Sucu, S. & Dinç, T. (2008). Çoruh havzası projeleri. TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi, Anakara, Türkiye.
SYGM, (2019). Çoruh Havzası Taşkın Yönetim Planı Stratejik Çevresel Değerlendirme Taslak Kapsam Belirleme Raporu. Su Yönetimi Genel Müdürlüğü: Ankara.
Tağıl, Ş. & Cürebal, I. (2005). Altınova sahilinde kıyı çizgisi değişimini belirlemede uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 51- 68.
Trenhaile, A. S. (1997). Coastal Dynamics and Landforms. Clarendon: Oxford.
Uzun, M. (2014). Hersek Deltasında (Yalova) kıyı çizgisi-kıyı alanı değişimleri ve etkileri. Doğu Coğrafya Dergisi, 19(32), 27-48.
Williams, G.P. & Wolman. M.G. (1984). Downstream Effects of Dams on Alluvial Rivers. U.S. Geological Survey Professional Paper 1286. Washington: US Government Printing Office.