19160

BATLAMA ÇAYI HAVZASI (GİRESUN) SU DEĞİRMENLERİ

İnsanoğlu, varoluşundan itibaren doğanın sunduğu imkânları değerlendirerek ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmıştır. Üretim amacı ile araç-gereçler, makineler icat etmiş; tesisler kurmuştur. Süreklilik arz eden bu durumun bir sonucu olarak, başlangıçta devrim niteliğinde olan tesislerin, zaman içinde önem kaybettiği, işlevsizleştiği görülmektedir. Su değirmenleri de aynı kaderi yaşamaktadır. Bu çalışmada, büyük kısmı Giresun ili Merkez İlçe sınırları içerisinde kalan Batlama Çayı Havzası’ndaki su değirmenleri araştırılmıştır. Her birinin GPS ile koordinatları belirlenmiş; inşa tekniği, yapı malzemesi, biçim, boyut, fonksiyon ve kullanılabilirlik açısından envanteri çıkarılmıştır. Sonuçta su değirmenleri içerisinde estetik durum ve erişilebilirlik açısından ön plana çıkanların, kültürel ve endüstriyel mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması adına, çevre düzenlemeleri yapılarak ve farklı fonksiyonlar yüklenerek yaşatılması önerilmiştir. Bu girişimlerin yörede gelişme emareleri gösteren turizm sektörüne de katkı sunacağı ileri sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Su Değirmenleri, Batlama Çayı Havzası, Kültürel Miras, Turizm, Giresun

BATLAMA CREEK BASIN (GIRESUN) WATER-MILLS

Mankind has met its needs by evaluating the opportunities offered by nature since its existence. With the purpose of production, we have invented tools and tools, machines, and established facilities. As a consequence of this continuing situation, the facilities which were initially in the nature of revolution lose importance and become dysfunctional over time. One of them water mills. In the present study, it was aimed to determine the water mills in the Batlama Stream basin, which is located in the central districts of Giresun province. In this context, the coordinates of the water mills on the field were determined by GPS; inventory has been drawn in terms of size, building material, construction technique, form, function, usability, ownership and impact of each. As a result, in the water mills, it has been proposed that those who stand out in terms of aesthetic situation and accessibility should be kept alive by carrying out environmental regulations in order to protect industrial heritage and transfer them to future generations. For this purpose, the thesis has been put forward that the tourism sector developing in the region can be used as a tool.

Keywords:

Water Mills, Culturel Heritage, Tourism, Batlama Creek Basin, Giresun,

PDF

___

Acar, T. (2016). Uşak’taki su değirmenlerine bir örnek: Duraklı Değirmeni. Asos Journal, 4(36), 280-294.
Alaçam, R. (1963). Karadeniz Ormanlarında Su ile Nakliyat ve İnkişaf İmkânları. Ankara: T. C. Tarım Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Yayınları.
Avcı, V. & Sunkar, M. (2015). Giresun’da sel ve taşkın oluşumuna neden olan Aksu Çayı ve Batlama Deresi Havzalarının morfometrik analizleri. Coğrafya Dergisi, 30, 91-119.
Aynural, S. (2001). İstanbul Değirmenleri ve Fırınları Zahire Ticareti (1740-1840). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Bekdemir, Ü. (2000). Giresun Kent Coğrafyası. (Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/, adresinden edinilmiştir.
Bir, A., Acar, M.Ş. & Kaçar, M. (2012). Anadolu’nun Değirmenleri. İstanbul: YEM Yayın.
Birici, S. (2007). Klasik Türk Edebiyatı’nda Âsiyâ. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 97-114.
Ceylan S. (2014b). Kaybolmakta olan kırsal miras örneği: Su değirmenleri (Ağlasun Örneği). Doğu Coğrafya Dergisi, 31, 62-82.
Ceylan, S. (2014a). Taşlar Döndükçe: Çaycuma Köyleri ve Su Değirmenleri. Ankara: Hel Yayıncılık.
Çengel, M. A. (2019). Safranbolu köylerindeki tarihi su değirmenlerinin koruma sorunları ve Akkışla, Hızar, Hacı Abdullah değirmenlerinin sürdürülebilirliği için restorasyon önerileri. (Yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Karabük). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/, adresinden edinilmiştir.
Danışman, G. H. (1977). A Survey of turbine – type water mills in the Bolu region of the Central Anatolian plateau. M.E.T.U. Journal of Faculty of Architecture, 3(1), 17-37.
Demir, N. (2003). Su değirmenlerinin müzelenmesi. Türkiye’de halkbilimi müzeciliği ve sorunları sempozyumu Bildirileri içinde (s. 148-163). Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayını.
DİE (1975). Genel Nüfus Sayımı.
Doğanay, H. (2014). Türkiye Beşeri Coğrafyası. Ankara: Pegem Akademi.
Donners, K., Waelkens, M. & Deckers, J. (2002). Water mills in the area of sagalassos: A disappearing ancient technology. Anatolian Studies, (52), 1-17.
DSİ (Devlet Su İşleri), (2020). 14 Nisan 2020 tarihinde svtbilgi.dsi.gov.tr/Bilgi.aspx?istasyon=D22A106 ÇUKURKÖY BATLAMA D adresinden edinilmiştir.
Duran, R., Baş, A. & Özcan, R. (2016). Konya Su Değirmenleri. Konya: Bahçıvanlar Basım San. A. Ş.
Dündar, O., Polat, M., Özölçer, İ. H., Tanış, M., Dündar, R. A. & Sekmen, F. (2017). Zonguldak Bölgesi su değirmenleri ve teknik özellikleri. Uluslararası katılımlı 6. tarihi yapıların korunması ve güçlendirilmesi sempozyumu (2-4 Kasım 2017) bildiriler kitabı içinde (s. 163-173). Trabzon.
Erdoğru, M. A. (2006). Beyşehir sancağındaki su değirmenleri (1466-1584). I. Uluslararası Beyşehir ve yöresi sempozyumu (11-13 Mayıs 2006) bildiriler kitabı içinde (s. 354- 360). Konya.
Fajer, M. (2014). Watermills – A Forgotten river valley heritage – Selected examples from Silesian Voivodeship, Poland. Environmental & Socio - Economic Studies, 2(2), 1-9.
Güldoğan, E. (2011). Aşıklı Höyük sürtme taş buluntu topluluğu. Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi (TÜBA-AR), 14, 41-58.
Güldoğan, E. (2012). 1985’ten günümüze İstanbul Üniversitesi Prehistorya Laboratuvarı koleksiyonuna eklenen sürtme taş alet endüstrisi buluntuları üzerine bir değerlendirme. Colloquium Anatolicum Dergisi, (XI), 205-218.
Gürses, R. & Karababa Taşkın, E. B. (2007). Anadolu’da kaybolmakta olan bir maddi kültür unsuru: Su değirmenleri (Beypazarı Örneği). Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika çalışmaları kongresi bildirileri içinde (s. 645-668). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
Hamzaoğlu, Y. (2020). XIX. Yüzyılda Canik Sancağı’nda değirmenler. Near East Historical Review (NEHR), 10(2), 235-260.
HGK (2007) Harita Paftaları (G40-b1, G40-b4 ve G40-c1)
Hüryılmaz, H. (2007). Gökçeada – Yenibademli Höyük’te bulunan sürtme taş endüstrisine ait öğütme ve ezgi taşlarının morfolojik ve tipolojik analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(21), 01-21.
Karaca, S. (2018). Trabzon Ağasar Deresi üzerinde, Sayvançatak Köyü – Karadeniz arasında bulunan su değirmenlerinin koruma projesi. (Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/, adresinden edinilmiştir.
Karahan, R. (1996). Van Bölgesi’nde bulunan su değirmenlerinin etnografik açıdan incelenmesi. Van Gölü çevresi kültür varlıkları sempozyumu (22-25 Mayıs 1995) bildiriler kitabı içinde (s. 160-176). Van.
Koç, Ü. (2004). XVI. Yüzyıl Anadolu’sunda değirmenler. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, (149), 181-190.
Kök, Ş. (2014). Denizli Yöresi Su Değirmenleri. Denizli: Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
Mete, Z. (2004). XV. ve XVI. Yüzyıllarda Muğla Yöresi. (Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/, adresinden edinilmiştir.
MGM (Meteoroloji Genel Müdürlüğü), (2020). 10 Nisan 2020 tarihinde https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=H&m=GIRESUN, adresinden edinilmiştir.
Mirzaoğlu, G. F. (2012). Türk Halk Türkülerinde değirmen motifi ve değirmenci türküleri. Bilig Dergisi, 62, 159-182.
Munro, J. H. (2002).Industrial energy from water mills in The European economy, 5th to 18th Centuries: The Limitations of Power. Istıtuto Internazionale Di Storia Economica (Serie II - Atti Delle “Settimane di Studi” e Altri Convegni 34), Economia e Energia Seccoli XIII-XVIII, 223-269.
Örs Çorapçıoğlu, G. (2015). Doğu Karadeniz örneğinde su değirmenlerinin belgelenmesi ve korunması konusunda bir yöntem araştırması. (Doktora tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/, adresinden edinilmiştir.
Özcan, D. (2014). XVI. Yüzyılda Çıldır Eyaleti Büyük Ardahan Sancağı’nda su değirmenleri ve bezirhaneler. Karadeniz, 6(24), 71-87.
Özcan, R. (2016). Arşiv belgeleri diliyle su değirmenleri (Asiyab). OTAM, (40), 195-203.
Özmen, M. (1989). Hatay Erzin’de ve genel olarak Anadolu’da değirmen ve değirmencilikle ilgili kelimeler. Erdem, 5(14), 463-502.
Reynolds, J. (1970). Windmills & Watermills. Newyork: Praeger Publishers.
Salman, F. (2002). Özvatan’da eski su değirmenleri. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 8, 75-88.
Salman, Y. & Arifoğlu, E. (2015). Doğu Karadeniz kırsal yerleşmelerinde yöresel mimarinin özellikleri: Artvin Şavşat Balıklı Köyü Örneği. Uluslararası Karadeniz Havzası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi (UKHAD), 1(3), 30-71.
Singh, S. P., Goel, A. K. & Vatsa, D. K. (2001). Evaluation of water mills as a source of renewable energy. Energy Sources, 23, 235-243.
Süme, V. (2019). Derepazarı civarındaki geleneksel su değirmenlerinin (GSD) enerji üretim potansiyellerinin belirlenmesi. Türk Hidrolik Dergisi, 3(1), 31-36.
Szabo, Z. & Sallay, A. (2019). Assets of water mills in Hungary. Proceeding of the Fabos Conference on Landscape and Greenway Planning, 6, 1-13.
Tosun Soyel, N. (2009). Kuzey Kıbrıs’taki tarihi su değirmenleri ve kırsal peyzajın parçası olarak korunmaları için öneriler. (Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/, adresinden edinilmiştir.
Tosun Soyel, N.T. & Ahunbay, Z. (2011). Kuzey Kıbrıs'taki tarihi su değirmenlerinin koruma ve yeniden kullanım önerileri. İTÜ Dergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, 10(1), 105- 115.
Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü (2020).
TÜİK, (2020a). 10 Nisan 2020 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr, adresinden edinilmiştir.
TÜİK, (2020b). 25 Nisan 2020 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr, adresinden edinilmiştir.
Wikander, O. (1985). Archaeological evidence for early water mills – an ınterim report. In Norman Smith (Ed.) History of technology (pp. 151-180).
Yılmaz, C. (2010). Giresun’un Bulancak İlçesi kırsal kesiminde nüfus hareketlerinin yönü ve başlıca özellikleri. Zeitschrift für die Welt der Türken (ZfWT) Journal of World of Turks, 2(1), 147-160.
Yiğit, A. (2007). XIV-XVI. Yüzyıllarda Menteşe Livası’nda değirmenler. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 97-155.
Yörük D. & Kabak O. (2016). XVI. Yüzyıldan günümüze Bozkır su değirmenleri ve değirmen işletmeciliği. Geçmişten günümüze Bozkır sempozyumu (06-08 Mayıs 2016) bildiriler kitabı içinde (s. 215-236). Konya.
Yörük, D. (2014). XVI. Yüzyılda Konya Kazası’nda su değirmenleri ve bezirhaneler. Turkish Studies, 9(1), 637-655.