Üst Düzey Ontoloji İnşasındaki Felsefi Yaklaşımlar

Veri bilimi günümüzün en önemli uğraşlarından biri sayılmakta, veriye verilen önem ve değer günden güne artmaktadır. Bu durumun ardındaki neden makinelerin veri depolama, toplama, üretme ve işleme kapasitesindeki olağanüstü artıştır. Enformasyon sistemleri makinelerin bu yetilerinden faydalanarak bilgi üretimine makineleri dahil etmek için çeşitli modellemeler geliştirmektedir. Ancak, veri yapılandırmasındaki çeşitli esneklikler modellerin değiştirilmesi ve/veya geliştirilmesi süreçlerinde sıkıntılara neden olmaktadır. Oluşabilecek kavramsal, teorik ve pratik uyumsuzlukları çözmek hedefiyle, felsefi bir uğraş olan ontoloji bilgi temsilinde ortaklık oluşturması için bilgisayar ve bilişim bilimlerinde, öncelikle enformasyon yönetimi sistemlerinde kullanılmaya başlanmıştır. Ontolojiler, temel olarak, bir alanın bilgisinin standardizasyonunu sağlamak için kurulurlar. Ancak her bilim kendi sorusu etrafında çalışmalar yaptığından farklı ontolojik seçimler standartlaşmalarda uyumsuzlukları beraberinde getirir. Bu nedenle, bilimsel ontolojik seçimlerinde ortaklaşma sağlayacak bir sisteme, yani tam da felsefi ontolojilerdeki gibi varlığa ait en üst kategorileri standartlaştıran bir sisteme ihtiyaç vardır. Yazımızda bu standartlaştırmanın, yani üst düzey ontoloji inşasındaki seçimlerin felsefi temellerini inceleyeceğiz. Ardından, belirli felsefi yaklaşımlara göre bir üst düzey ontoloji oluşturacağız.

Anahtar Kelimeler:

Üst Düzey Ontoloji, Formel Ontoloji, Ontolojik Seçim, Bilgi Temsili, Ontoloji İnşası

Philosophical Aspects of Building Upper-Level Ontologies

Data science is considered as one of the most important endeavors of today, and the significance given to the data dramatically increases. The reason behind this is the extraordinary rise in the capacity of machines to store, collect, produce, and process data. Information systems take advantage of these capabilities of machines and develop various models to incorporate machines into knowledge production. However, multiple flexibilities in structuring the data cause problems in the process of modifying and/or developing models. Intending to solve the conceptual, theoretical, and practical discrepancies that may occur, the ontology, which is a philosophical endeavor, has begun to be used in computer and information sciences, primarily in information management systems, to form a controlled vocabulary in knowledge representation. Ontologies are basically established to provide standardization of knowledge of a field. However, since each science studies its own subject, different ontological choices bring about inconsistencies in standardizations that could embrace science as a whole. Therefore, there is a need for a system that will provide an overarching schema for any ontological choices, that is, a system that standardizes the highest categories of being, just as in philosophical ontologies. In this article, we will examine the philosophical foundations of this standardization, that is, the choices in upper-level ontology construction. We will then establish an upper-level ontology according to certain philosophical approaches.

Keywords:

Upper-level ontology, formal ontology, ontological choice, knowledge representation, ontology building,

PDF

___

Ackrill, J. L. (1981). Aristotle The Philosopher. Oxford: Clarendon Press.
Aristoteles. (1984). The Complete Works of Aristotle (Cilt 1). (D. Ross, Çev.). Princeton, NJ: Princeton University Press.
Borgo, S., Gangemi, A., Guarino, N., Masolo, C., & Oltramari, A. (2002). WonderWeb Deliverable D15 Ontology RoadMap. ISTC‐CNR; IST Project 2001-33052 WonderWeb: Ontology Infrastructure for the Semantic Web, Padua, İtalya
Cocchiarella, N. B. (2010). Actualism Versus Possibilism in Formal Ontology. (R. Poli & J. Seibt, Ed.) Theory and Applications of Ontology: Philosophical Perspectives içinde (ss. 105-117). Springer, Dordrecht.
Denkel, A., (2007). Nesne ve Özellik. (C. A. Kanat, Çev.). Doruk Yayımcılık.
Gangemi, A., Guarino, N., Masolo, C., & Oltramari, A. (2001). Understanding Top-Level Ontological Distinctions. Proceedings of IJCAI-01 Workshop on Ontologies and Information Sharing içinde (ss. 26-33). AAAI Press, Seattle, ABD.
Grenon, P., & Smith, B. (2004). SNAP and SPAN: Towards Dynamic Spatial Ontology. Spatial Cognition and Computation, 4(1), 69-104.
Gruber, T. R. (1995). Toward Principles For The Design of Ontologies Used for Knowledge Sharing?. International Journal of Human-Computer Studies, 43(5-6), 907-928.
Guarino, N. (1995). Formal Ontology, Conceptual Analysis and Knowledge Representation. International Journal of Human-Computer Studies, 43(5-6), 625-640.
Hennig, B. (2008). Occurrents. (K. Munn & B. Smith, Ed). Applied Ontology: An Introduction içinde (ss. 255-284). Frankfurt: Ontos Verlag.
Hirst, G. (1991). Existence Assumptions in Knowledge Representation. Artificial Intelligence, 49(1-3), 199-242.
Jansen, L. (2008). Categories: The Top-Level Ontology. (K. Munn & B. Smith, Ed). Applied Ontology: An Introduction içinde (ss. 173-196). Frankfurt: Ontos Verlag.
Kavouras, M. & Kokla, M. (2011). Geographic Ontologies and Society. (T. Nyerges, H. Couclelis, & R. McMaster, Ed.) The SAGE Handbook of GIS and Society içinde (ss. 46-66). 55 City Road, London: SAGE Publications, Inc. doi: 10.4135/9781446201046
Masolo, C., Borgo, S., Gangemi, A., Guarino, N., & Oltramari, A. (2003). WonderWeb Deliverable D18 Ontology Library (final), IST Project 2001‐33052 WonderWeb: Ontology Infrastructure for the Semantic Web, Padua, İtalya.
Niles, I., & Pease, A. (2001). Towards a Standard Upper Ontology. Proceedings of the International Conference on Formal Ontology in Information Systems-Volume 2001 içinde (ss. 2-9). Ogunquit, ME, ABD.
Poli, R., Healy, M., & Kameas, A. (Ed.). (2010). Theory and Applications of Ontology: Computer Applications. New York: Springer.
Rosen, G. (2018, Winter Edition). Abstract Objects. (E. N. Zalta, Ed.) The Stanford Encyclopedia of Philosophy içinde. Erişim tarihi 16 Mayıs 2019, Erişim adresi https://plato.stanford.edu/archives/win2018/entries/abstract-objects
Satıoğlu [Yargan], D. (2015). A Philosophical Approach to Upper-Level Ontologies, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Satıoğlu [Yargan], Dilek. (2017). “A Philosophical Introduction to Upper-Level Ontologies” [Öz], Felsefe, Eğitim, Sanat ve Bilim Tarihi Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (s. 514). Erişim adresi https://drive.google.com/file/d/1oFe4EQX86l92rN_2z9AHQP60plPbGj4t/view
Smith,B. (1998). The Basic Concepts of Formal Ontology. (N. Guarino, Ed.), Formal Ontology in Information Systems içinde (ss. 19-28). IOS Press.
Smith, B. (2014). The Relevance of Philosophical Ontology to Information and Computer Science. (R. Hagengruber & U. Riss, Ed.), Philosophy, Computing and Information Science içinde (ss. 75-83). Routledge.
The Human Genome Project. (2019, Ekim 7). Erişim tarihi 9 Aralık 2019, Erişim adresi National Human Genome Research Institute, https://www.genome.gov/human-genome-project
Yargan, Dilek. (2019). “Formel Ontolojiler ve Betimleyici Mantıklar” Felsefe Arkivi-Archives of Philosophy, 51: 271-281. doi: https://doi.org/10.26650/arcp2019-5119