Uluslararası Hukukta Doğu Akdeniz Krizi ve Türkiye ile Libya Arasındaki Deniz Yetki Alanlarını Sınırlandırma Mutabakatının Değerlendirilmesi

Doğu Akdeniz havzası, tarih boyunca sayısız politik güç arasındaki çeşitli uyuşmazlıklara tanıklık etmiştir. Günümüzde de özellikle 2000’li yılların başlarından beri büyük hidrokarbon rezervlerinin keşfedilmesini takiben Doğu Akdeniz’e kıyıdaş devletlerin havzadaki deniz alanları üzerinde birbiriyle çakışan hak iddiaları gündeme gelmeye başlamış ve bir paylaşım krizi ortaya çıkmıştır. Bu krizin temelinde, uluslararası deniz hukukuna göre deniz yetki alanlarının hakça ilkelere uygun bir şekilde paylaşılması meselesi yatmaktadır. Doğu Akdeniz’deki uyuşmazlıklara ilişkin en güncel gelişmelerden biri, 27 Kasım 2019 tarihinde Türkiye ve Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti arasında, iki devletin Akdeniz’deki deniz yetki alanları arasındaki sınırı belirlemek amacıyla yapılmış olan Mutabakat Muhtırası’dır. Söz konusu Mutabakat, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki egemenlik haklarını aktif bir şekilde koruması bakımından önemli bir adımdır. Bu makalenin amacı, uluslararası hukukta deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin ilke ve kuralları incelemek ve Mutabakat’ın hükümleri ile hukuki temellerini değerlendirmektir. İlk bölümde, Mutabakat’a giden süreci ortaya koymak için Doğu Akdeniz’deki mevcut uyuşmazlıklar incelenmektedir. Bunu takiben, deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin uluslararası hukukun genel kural ve ilkeleri, uluslararası andlaşmalar ve içtihad hukuku ışığında ortaya konmaktır. Üçüncü bölümde Mutabakat’ın hükümleri, deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin tespit edilmiş olan ilke ve kurallar çerçevesinde değerlendirilmektedir. Son bölümde ise Mutabakat’ın hukuki temelleri ve geçerliliğine ilişkin tartışmalar ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Uluslararası hukuk, Uluslararası deniz hukuku, Uluslararası hukukta deniz yetki alanlarının sınırlandırılması, Doğu Akdeniz sorunu, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Libya Devleti Ulusal Mutabakat Hükümeti Arasında Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına ilişkin Mutabakat Muhtırası

The Eastern Mediterranean Crisis from International Law’s Aspect and The Assessment of the Turkey-Libya Maritime Boundary Delimitation Agreement This

The Eastern Mediterranean Basin has witnessed various disputes between numerous political powers throughout history. At the present time, particularly following the discovery of massive hydrocarbon reserves since the 2000’s, contending claims of the littoral states on the maritime jurisdiction zones started to come to the fore, thus a distribution crisis in the Eastern Mediterranean arose. The key point of this crisis was the distribution of maritime zones in accord with the equitable principles in international maritime law. One of the latest developments regarding the Eastern Mediterranean crisis was the Turkey-Libya Maritime Boundary Delimitation Agreement, signed by the Turkish government and Libyan Government of National Accord on November 27, 2019 with the purpose of determining the maritime boundaries between the two states. This Agreement was very important in terms of Turkey’s proactive manner for protecting its own sovereign rights in the Eastern Mediterranean. The purpose of this article is to examine the maritime delimitation rules and principles in international law and assess the provisions and legal foundations of the Agreement. In the first chapter, the current disputes in the Eastern Mediterranean are elaborated in order to understand the path towards the conclusion of the Agreement. Afterwards, the maritime delimitation rules and principles are reviewed with a detailed examination of the main international treaties and international case law. In the third chapter, the provisions of the Agreement are assessed within the frame of those rules and principles. In the final chapter, the legal foundations and debates revolving around the validity of the Agreement are discussed.

Keywords:

International law, international maritime law, the Eastern Mediterranean Crisis, the Turkey-Libya Maritime Boundary Delimitation Agreement,

PDF

___

1878 Kıbrıs Konvansiyonu .
1958 Kıta Sahanlığı Anlaşması (1958) 499 U.N.T.S. 311.
1985 tarihli Gine-Gine Bissau Davası.
1992 tarihli St. Pierre ve Miquelon Davası. Anderson DH, Modern Law of the Sea: Selected Essays (Brill Nijhoff 2007).
Baran D, ‘Will the Turkey-Libya Maritime Boundaries Deal Be Legally Valid If Haftar Takes Over Tripoli?’ (Al Sharq Forum, 2 Ocak 2020)
.
Başeren SH, Doğu Akdeniz Yetki Alanları Uyuşmazlığı (Türk Deniz Araştırmaları Vakfı Yayınları 2010).
Başeren SH, Doğu Akdeniz’de Hukuk ve Siyaset (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası Siyasi ve Ekonomik İlişkiler Araştırma Merkezi 2013).
Birlemiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (10 Aralık 1982) (BMDHS).
Birleşmiş Milletler Güvelik Konseyi Kararı, ‘Libya’ (2015) 2259. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararı, ‘Kıbrıs’ (1974) 353.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararı, ‘Kıbrıs’ (1975) 367. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararı, ‘Kıbrıs’ (1983) 541.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararı, ‘Kıbrıs’ (1993) 889. Bishku MB, ‘Turkey, Greece And The Cyprus Conflict’ (1991) 8 (1) Journal of Third World Studies.
Brenda S, ‘Eastern Mediterranean Energy: A Decade After The Major Discoveries’ (Turkish Policy, 27 Kasım 2018) .
Bölükbaşı S, ‘Boutros-Ghali’s Cyprus Initiative in 1992: Why Did It Fail?’ (1995) 31 (3) Middle Eastern Studies.
Charney J, ‘Progress in International Maritime Boundary Delimitation Law’ (1994) 88 (2) The American Journal of International Law.
Charney JI, The Delimitation of Ocean Boundaries (1987) 18 OCEAN DEV & INT’L L. Churchill R ve Lowe V, The Law of the Sea (3. b.s, Manchester University Press).
Cohen A, ‘Turkey-Libya Maritime Deal Upsets Mediterranean Energy Plan’ (Forbes, 8 Ocak 2020) .
Crawford J, Brownlie’s Principles of Public International Law (8. b.s, Oxford University Press 2013). Delimitation of the Maritime Boundary in the Bay of Bengal (Bangladesh /Myanmar), (ITLOS Reports 2012).
Derek Bowett, ‘Islands, Rocks, Reefs, and Low-Tide Elevations in Maritime Boundary Delimitations’ in Jonathan I Charney and Lewis M Alexander (eds), International Maritime Boundaries (Brill Nijhoff 1993).
Dodd C, The History and Politics of the Cyprus Conflict (Palgrave Macmillan 2010).
Doğru S ve Reginbogin H, ‘Rethinking East Mediterranean Security: Powers, Allies & International Law’ (2017) 33 Touro L Rev.
Doğru S, ‘Doğu Akdeniz’de Hidrokarbon Kaynakları ve Uluslararası Hukuka Göre Bölgedeki Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge Alanlarının Sınırlandırılması’ (2015) (119) TBB Dergisi. Eritre-Yemen Hakemlik Kararı (1998).
Evans M, ‘Maritime Delimitation and Expanding Categories of Relevant Circumstances’ (1991) 40 (1) The International and Comparative Law Quarterly.
Fenwick CG, ‘The Recognition of De Facto Governments’ (1968) 131 (3) World Affairs.
Filis A ve Leal-Arcas R, ‘Legal Aspects of Inter-State Maritime Delimitation in the Eastern Mediterranean Basin’ (2013) 11 (3) Oil, Gas & Energy Law Journal.
Gafarlı T, ‘Against All Odds: Turkey’s Position in the Eastern Mediterranean’ (TRT World Research Centre, 4 Aralık 2019).
Garanti Anlaşması . Grönland-Jan Mayen Davası (Grönland, Jan Mayen v Danimarka, Norveç) [1993] ICJ Rep 38.
Gürel A ve Le Cornu L, ‘Turkey and Eastern Mediterranean Hydrocarbons’, (GPoT Center, Ekim 2013) . Ioannides NA, ‘Rough Seas Ahead: The Implementation of the Law of the Sea in the Turbulent Waters of the Eastern Mediterranean Sea’ (2014) 3 Cyprus Hum Rts L Rev.
Jessup P, ‘The Estrada Doctrine’ (1931) 25 AJIL. Jones D, ‘Turkey Dismisses EU Sanctions, as Tensions Escalate over Cyprus’ (Voanews, 18 Temmuz 2019 ) .
Kariotis TC, ‘Hydrocarbons and the Law of the Sea in the Eastern Mediterranean: Implications for Cyprus, Greece, and Turkey’ (2011) 22 (2) Mediterranean Quarterly.
Katar-Bahreyn Davası (Katar v Bahreyn) [2001] ICJ Rep 40. Kıbrıs Meselesinin Tarihçesi, BM Müzakerelerinin Başlangıcı .
Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Anlaşması, (Resmi Gazete, 10 Ekim 2012), .
Klein N, ‘Provisional Measures and Provisional Arrangements’ in A Oude Elferink, T Henriksen ve S Busch (eds), Maritime Boundary Delimitation: The Case Law: Is It Consistent and Predictable? (Cambridge University Press 2018).
Koukakis N, ‘ExxonMobil makes biggest natural gas discovery in two years off the coast of Cyprus’ (CNBC, 28 Şubat 2019) .
Kuran S, Uluslararası Deniz Hukuku, (6. bs, Beta 2020).
Kuzey Kıta Sahanlığı Davası (Danimarka v Almaya) [1968] ICJ Rep 9.
Kwiatkowska B, Submissions to the UN CLCS in Cases if Disputed and Undisputed Maritime Boundary Delimitations or Other Unresolved Land or Maritime Disputes of Developing States (Vandeplas Publishing 2012).
Lauterpacht E, ‘Turkish Republic of Northern Cyprus—the Status of the Two Communities in Cyprus’ (1990) .
Libya-Malta Kıta Sahanlığı Davası (Libya v Malta) [1985] ICJ Rep 13.
‘Londra’daki Mutabakat Muhtırası’ .
Maine Körfezi Davası (Kanada v Amerika Birleşik Devletleri) [1984] ICJ Rep 165.
Nikaragua-Honduras Davası (Nikaragua v Honduras) ICJ GL No 120 (2007).
Nikaragua-Kolombiya Davası (Kolombiya v Nikaragua) ICJ GL No 124 (2012).
Öktem E, Uluslararası Teamül Hukuku (Beta Yayınları 2013).
Pazarcı H, Uluslararası Hukuk (17. bs, Seçkin 2019).
Permanent Mission Of Greece To The United Nations .
Robinson T ve Jeakins G, ‘Squaring The Triangle: Why Turkey and the Eastmed Project Need Each Other’ (War on the Rocks, 12 Nisan 2019)
. Romanya-Ukrayna Davası, (Romanya v Ukrayna) [2009] ICJ Rep 61.
Schofield CH, Lee S ve Kwon MS, The Limits of Maritime Jurisdiction (Brill Nijhoff 2013).
Shaw M, Public International Law (8. bs, Cambridge University Press 2017).
Sohn LB vd, Cases and Materials on the Law of the Sea (2. b.s, Brill Nijhoff 2004).
Stansifer C, ‘Application of the Tobar Doctrine to Central America’ (1967) 23(3) The Americas.
Stern L, ‘Bitter Lessons: How We Failed in Cyprus’ 1975 (19) Foreign Policy.
Stocker J, ‘No EEZ Solution: The Politics of Oil and Gas in the Eastern Mediterranean’ (2012) 66 (4) Middle East Journal. Stoica V, ‘The Development of Maritime Delimitation by the International Court of Justice’(2018) 20 Romanian J Int’l L.
Talmon S ve Lobo M, ‘The intricacies of maritime boundary delimitation: Germany’s one-sided response to the Turkey-Libya MoU on delimitation of the maritime jurisdiction areas in the Mediterranean’ (GPIL, 9 Mart 2020)
.
Tanaka Y, ‘Reflections on Maritime Delimitation in the Qatar/Bahrain Case’ (2003) 52 (1) The International and Comparative Law Quarterly.
Tanaka Y, ‘Case Concerning the Territorial and Maritime Dispute between Nicaragua and Honduras in the Caribbean Sea (8 October 2007)’ (2008) 23 IJMCL.
Tanaka Y, ‘Reflections on Maritime Delimitation in the Romania/Ukraine Case before the International Court of Justice’ (2009) 56 NILR.
Tanaka Y, ‘Unilateral Exploration and Exploitation of Natural Resources in Disputed Areas: A Note on the Ghana/Côte d’Ivoire Order of 25 April 2015 before the Special Chamber of ITLOS’ (2015) 46 (4) Ocean Development & International Law.
Tanaka Y, Predictability and Flexibility in the Law of Maritime Delimitation (Hart 2002).
Tanaka Y, The International Law of the Sea (Cambridge University Press 2012).
Temizer M, ‘Turkey sends Yavuz vessel for oil exploration in E. Med.’ (AA, 20 Haziran 2019) .
Temizer M, ‘Turkey’s Fatih vessel off for 1st deep drilling in Med.’ (AA, 31 Mayıs 2018) .
The Anglo-French Continental Shelf Arbitration (1977) Reports of International Arbitral Awards.
Toluner S, Milletlerarası Hukuk Açısından Türkiye’nin Bazı Dış Politika Sorunları (2. bası, Beta 2004).
Torres Boğazı Anlaşması (1978) .
Torres Boğazı Anlaşması (Ek-2) (n 109), .
Tunus-Libya Kıta Sahanlığı Davası (Libya v Tunus) [1982] ICJ Rep 18. Viyana Andlaşmalar Hukuku Sözleşmesi (1969) 1155 UNTS 331.
Vogler Sve Thompson EV, ‘Gas Discoveries in the Eastern Mediterranean: Implications for Regional Maritime Security’ (German Marshall Fund, Mart 2015) .
Wintour P ve Tondo L, ‘Italy to host Libyan conference in fresh push for elections’ (The Guardian, 12 Kasım 2018) .
Wintour P, ‘Greece expels Libyan ambassador in row over maritime boundaries’ (The Guardian 6 Aralık 2019) .
Yaycı C, ‘Doğu Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasında Libya’nın Rolü ve Etkisi’ (2011) 7 (14) Güvenlik Stratejileri Dergisi.
Yaycı C, Doğu Akdeniz’in Paylaşım Mücadelesi ve Türkiye (Kırmızı Kedi Yayınları 2020).
Yaycı C, Libya Türkiye’nin Denizden Komşusudur (ASAM 1994).
Zaptia S, ‘Ageela Salah now supports UN-brokered Skhirat agreement: Kobler’ (Libya Herald, 1 Ocak 2016) . (AA, 5 Mart 2019) .
(Cyprus-Lebanon, Cyprus-Israel Offshore Delimitation) (Mees, 28 Eylül 2012) . (Resmi Gazete, 26 Aralık 2019) .
‘41st Anniversary of Fascist Greek Coup’ .
‘Adopting Two Resolutions, General Assembly Speakers Stress That Healthy, Resilient Oceans, Seas Play Central Role in Achieving Sustainable Development Goals’ .
‘Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the Levant Basin Province, Eastern Mediterranean’ (USGS, 1 Mart 2010) .
‘BM Kapsamlı Çözüm Planı (Annan Planı)’ .
‘Council conclusions on Libya’ . ‘Cumhurbaşkanı Kararı’ (Resmi Gazete, 12 Aralık 2019) .
‘Cyprus approves Eni, Total, Exxon offshore block deals’ (Reuters, 17 Mart 2017) .
‘Cyprus in Gas Exploration Deal with ENI, Kogash’ (IndustryWeek, 30 Temmuz 2014) .
‘Cyprus rallies Israel, other neighbors to counter Turkey-Libya maritime deal’ (TimesofIsrael 21 Aralık 2019) .
‘Cyprus, Greece, Egypt call on Turkey to end ‘provocative’ actions’ (Reuters, 8 Ekim 2019) .
‘Daily Press Briefing by the Office of the Spokesperson for the Secretary-General’ .
‘De Jure Government and De Facto Government Law and Legal Definition’ .
‘Eastern Mediterranean Pipeline Project’ (NS Energy) .
‘Egyptian FM discusses Libya with Greek, Italian counterparts’ (Egypt Today, 23 December 2019) .
‘Eni discovers a supergiant gas field in the Egyptian offshore, the largest ever found in the Mediterranean Sea’ (Eni, 30 Ağustos 2015) .
‘European Council meeting’ (12 Aralık 2019) .
‘Head of Libya parliament says Turkey-Libyan deal invalid’ (Reuters 12 December 2019) .
‘Head of Libya parliament says Turkey-Libyan deal invalid’ (Reuters 12 Aralık 2019) .
‘Holding Up the Peace Process in Libya’ (Worldwiew, 17 Şubat 2020.) .
‘İsrail Devleti Hükümeti ile Kıbrıs Cumhuriyeti Hükümeti Arasında imzalanan Münhasır Ekonomik Bölgenin Sınırlandırılması Andlaşması’ .
‘Joint Greek Egyptian Cypriot exercise MEDUSA 8’ (DefencePoint 12 Nisan 2019) . ‘Judgement of the Court’ (Eur-Lex, 1994) .
‘Kıbrıs Cumhuriyeti ile Mısır Arap Cumhuriyeti arasında imzalanan Münhasır Ekonomik Bölgenin Sınırlandırılması Andlaşması’ (17 Şubat 2003) .
‘Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna İlişkin Temel Andlaşma’ (1960) .
‘Kıbrıs Meselesinin Tarihçesi, BM Müzakerelerinin Başlangıcı’ .
‘Letter dated 13 November 2019 from the Permanent Representative of Cyprus to the United Nations addressed to the Secretary-General’ .
‘Letter dated 18 March 2020 from the Permanent Representative of Turkey to the United Nations addressed to the Secretary-General’ .
‘Letter dated 19 February 2020 from the Permanent Representative of Greece to the United Nations addressed to the Secretary-General’ .
‘Letter dated 19 March 2020 from the Permanent Representative of Greece to the United Nations addressed to the Secretary-General’ .
‘Letter dated 26 December 2019 from the Chargé d’affaires a.i. of the Permanent Mission of Libya to the United Nations addressed to the Secretary-General’ .
‘Letter dated 8 January 2019 from the Chargé d’affaires a.i. of the Permanent Mission of Turkey to the United Nations addressed to the Secretary-General’ .
‘Libya Siyasi Anlaşması’ .
‘Libya’s UN-backed government sails into Tripoli’ (Aljazeera, 31 Mart 2016) .
‘Milletlerarası Andlaşma’ (Resmi Gazete, 6 Aralık 2019) .
‘No: 203, 13 July 2019, Press Release Regarding The New Cooperation Proposal of TRNC on Hydrocarbon Resources’ .
‘Outcome Of The Council Meeting’ .
‘Press Release Regarding the EU Enlargement, 1 May 2004’ .
‘Press Statement on the “Agreement on the Delimitation of the Continental Shelf in the Mediterranean”’ .
‘Press Statement On The Continental Shelf Delimitation Agreement Signed Between Turkey And The TRNC’ (21 Eylül 2011) .
‘Set of Ideas’ (1992) .
‘Statement by the Ministry of Foreign Affairs of the Turkish Republic of Northern Cyprus’ .
‘The EU’s relationship with Turkey is failing’ (The Economist, 25 Temmuz 2019) .
‘The history of the European Union - 2004’ (European Union, 2004) .
‘Tinoco Claims Arbitration (Great Britain v. Costa Rica)’ .
‘Tripartite Conference & Geneva Declaration’ (United Nations Peacekeeping Force In Cyprus) .
‘TRNC issues new license to TPAO’ (AA, 9 Temmuz 2012) .
‘Turkey slams ExxonMobil’s exploration in eastern Med’ (AA, 19 Kasım 2018) .
‘Turkey’s illegal drilling activities in the Eastern Mediterranean: Council adopts framework for sanctions’ .
‘UN backs Alassane Ouattara as Ivory Coast president’ (BBC, 9 Aralık 2010) .
‘United Nations Convention on the Law of the Sea’ .
‘Valetta Bildirisi’ (14 Haziran 2019) .