TRABZON’DA 10 TEMMUZ 1919 CEPHANELİK PATLAMASI

Trabzon’da 10 Temmuz 1919’da büyük bir cephanelik patladı. Patlamanın şoku 100 mil ötedeki Batum’dan dahi hissedildi. Cephanelikte Rus ordusunun terk ettiği çok miktarda silah ve mühimmat vardı. Patlamanın tarihi, Erzurum Kongresi’nin bu tarihte toplanmasının planlanması açısından da önemliydi. Öte yandan şehirde bulunan İngiliz kontrol subayları bu cephaneyi Gönüllü Rus Ordusuna (Beyaz Ordu) verme hazırlığındaydı. Patlama çok büyük tahribata sebep oldu. Çok sayıda ölü ve yaralı-nın yanı sıra şehirde neredeyse her pencere kırıldı, çatılar çöktü ve şehrin diğer yerlerinde de çok ciddi maddi hasarlar meydana geldi. Buna karşın başlangıçta resmi makamlar patlamanın nedenini, şiddetini ve gerçek tahribatını gizlediler. Türk Askeri Tahkik Heyeti, cephanelik patlamasının kaza olduğunu iddia etmiştir. İtilaf Devlet-leri yetkililerine göre: 10 Temmuz’da Trabzon’da meydana gelen cephanelik patlaması kuşkusuz Türklerin hesaplı bir eylemidir. Bu çalışmada, patlamanın sebepleri, şiddeti, etkileri, Türk ve Amerikan arşiv vesikaları, devrin gazeteleri gibi ana kaynaklara göre ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Trabzon, Cephanelik, Patlama, Rusya

THE EXPLOSION OF THE AMMUNITION DEPOT IN TRABZON ON JULY 10, 1919

A huge ammunition depot exploded in Trabzon on July 10, 1919. The effects of the explosion were seen even in Batumi, 100 miles distant. There were many weapons and ammunition left by the Russian army in the ammunition depot. The explosion of the ammunition depot was important because the opening date of the Erzurum Congress was scheduled to be the same day. On the other hand, British control officers in the city was preparing to hand over ammunition to the Volunteer Russian Army (White Army). The explosion caused enormous destruction. Nearly every window in the city was broken, roofs of the houses collapsed and serious damage was experienced in the other parts of the city in addition to a large number of casualties and deaths. Yet, the authorities kept secret the real causes of the disaster and the violence and the actual damage of the explosion. The Turkish “Military Investigation Commission” claimed that the explosion was an accident. According to officials Entente: The explosion of the ammunition depot in Trabzon was no doubt deliberately plotted by the Turks. This study analyses the reasons and the effects of the explosion according to the main sources such as the Turkish and American archival files together with the newspapers of that period

Keywords:

Trabzon, the Ammunition Depot, the Explosion, Russia,

PDF

___

ALBAYRAK, Hüseyin; Trabzon Basın Tarihi, Ankara 1994.
ÇAPA, Mesut; “Birinci Dünya Savaşı Sonrasında Kızılay Heyeti’nin Trabzon Vilayetindeki Çalışma ve Gözlemleri, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, sy.17(2014), ss.101-112.
ÇAPA, Mesut; “Trabzon’da Rus İşgali ve Sonuçları, Türk Kültürü, sy.433(1999), ss. 267- 274.
DEVELLİOĞLU, Ferit; Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 1982.
DURU, Osman; Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları, İstanbul 2011.
ERDEHA, Kamil; Milli Mücadelede Vilayetler ve Valiler, Remzi Kitapevi, İstanbul 1993.
GOLOĞLU, Mahmut; Erzurum Kongresi, İş Bankası Yay, İstanbul 2006. Kadirbeyoğlu Zeki Bey’in Hatıraları, Haz.Ömer Faruk Lermioğlu, Sebil Yay., İstanbul 2007.
KARABEKİR, Kazım; İstiklâl Harbimiz, c.1, Emre Yay., İstanbul (tarihsiz).
KIRZIOĞLU, M. Fahrettin; Bütünüyle Erzurum Kongresi, c. 1, Ankara 1993.
KOCATÜRK, Utkan; Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara 1999.
MÜDERRİSOĞLU, Alptekin; Kurtuluş Savaşı Mali Kaynakları, Ankara 1990.
ODABAŞIOĞLU, Cumhur; Trabzon Belgelerle Milli Mücadele Yılları, Topkar Matbaacılık, Trabzon 1990.
TARAKÇIOĞLU, Mustafa Reşit, Trabzon’un Yakın Tarihi, Trabzon 1986.
USTA, Veysel; Tanıkların Kaleminden Rus İşgalinden Sonra Trabzon’un Durumu”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Birinci Dünya Savaşı’nın 100. Yılında Trabzon Vilayeti’nde Rus İşgali ve Muhacirlik Özel Sayısı, sy.17(2014), ss.135-172.
UZLU, Alaaddin; Trabzon Muhafazaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti’nin Milli Mücadele’deki Yeri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara 1987.
ÜÇÜNCÜ, Uğur, İkinci Dönem TBMM’de Bir Muhalifin Portresi Kadirbeyzade Zeki Bey, Çizgi Yay., Konya 2011.